Білім және ғылым министрлігі Қазақстан Республикасы «Talap» коммерциялық емес акционерлік қоғамы» сейтпанов п. К., Каpтабаев а. Т., Алпысбаев а. А

34
Оларды үш негізгі топқа бөлуге болады (2.11-сурет): плитка, шанышқы, 
шұңқыр. 
Фрезерлік станоктың үстеліндегі ілмектермен дайындамаларды бекіту 
әдістері 2.11, а, б суретте көрсетілген. 
Бекіткіштер мен қысқыштар станоктың үстеліне дайындаманың 
бүйірлік бекітпесін қолдану қажет болған жағдайда қолданылады (2.12-
сурет). 
 
Сурет 2.11. Қармаушылар: 
а – плитка типтес; б-аша тəрізді; в – науа тəрізді 
 
Сурет 2.12. Дайындамаларды ілмектермен бекіту 

35
Оларды үш негізгі топқа бөлуге болады (2.11-сурет): плитка, шанышқы, 
шұңқыр. 
Фрезерлік станоктың үстеліндегі ілмектермен дайындамаларды бекіту 
әдістері 2.11, а, б суретте көрсетілген. 
Бекіткіштер мен қысқыштар станоктың үстеліне дайындаманың 
бүйірлік бекітпесін қолдану қажет болған жағдайда қолданылады (2.12-
сурет). 
 
Сурет 2.11. Қармаушылар: 
а – плитка типтес; б-аша тəрізді; в – науа тəрізді 
 
Сурет 2.12. Дайындамаларды ілмектермен бекіту 
3 дайындаманың тіреуіші мен сына әрекетін басу арқылы бекітілуі 
2.10-суретте көрсетілген. Сол жақтағы бос орын 2 тірегіне сүйенеді, ол 
үстелдің ойығы бойымен 9 шығыңқы және болтпен және сомынмен 1 
Бекітілген. Оң жақта дайындама 4 болт үшін ұзын саңылауы бар 6 сына мен 
үстелдің ойығына кіретін 7 шығыңқы 9 негізден тұратын қысқышпен 
қысылады. Негіз машинаның үстеліне болтпен және сомынмен бекітіледі 
8. Сомынны 5 сына 4 бұрап, көлбеу жазықтықта сырғыған кезде, 
дайындаманы 2 аялдамасына және машина үстелінің жұмыс бетіне қысады. 
 
Сурет 2.13. Фрезерлік станоктың үстелінде дайындаманы тіреу және 
басқыш көмегімен бекіту 
Бұрыштық плиталар (2.14-сурет) дизайн бойынша қарапайым, 
айналмалы және әмбебап болып бөлінеді. 
Қарапайым бұрыштық плита (2.14-сурет, а) өзара перпендикуляр 
сөрелері мен қаттылық қабырғалары бар шаршы түрінде болады. Көлденең 
сөреде плитаны машина үстеліне бекітуге арналған көздер, ал тік сөреде 
дайындаманы ілмектермен бекіту кезінде болттар өтетін ұзын ойықтар бар. 
Айналмалы бұрыштық плита (2.14-сурет, б) қарапайымнан 
ерекшеленеді, өйткені оның тік сөресін шкала бойынша қажетті бұрышқа 
осьтің айналасында айналдыруға болады және сомынмен бекітіледі. 
Әмбебап бұрыштық плита (2.14 - сурет, в) дайындаманы Екі 
жазықтықта-көлденең және тік бағытта бұруға мүмкіндік береді. Мұндай 
пеш үш негізгі бөліктен тұрады: негіз, корпус және жартылай шеңберлі 
үстел. Денені негізге қатысты көлденең жазықтықта бұруға болады және 
болттар мен жаңғақтармен бекітіледі. Тік жазықтықта үстелді бұру тұтқаны 

36
бұру кезінде құрт арқылы жүзеге асырылады және жаңғақтарды 
қатайтқаннан кейін қажетті күйде бекітіледі. Бұрыштық бұрылыстарды санау 
градустық шкала бойынша жүргізіледі. Үстелдің жұмыс бетінің жағында Т-
тәрізді ойықтар жасалады, бұл оған дайындамаларды ілмектермен немесе 
басқа бекіту құрылғыларының көмегімен бекітуге мүмкіндік береді. 
 
Сурет 2.14. Бұрыштық плиталар:
а - қарапайым; б - бұрылатын; в-əмбебап 
 
Станокта айлабұйымдарды орнату және тексеру тәсілдері. 
Дайындаманың беттерінің өзара орналасуының дәлдігі көбінесе құрылғының 
машинаға қаншалықты дұрыс бағытталғанына байланысты, оны салыстыру 
арқылы қол жеткізіледі. Ол үшін станоктар мен бұрыштық плиталар үстелдің 
ойығына енгізіліп, оның бір жағына басылған бағыттаушы кілттермен 
жабдықталған. 
Егер құрылғыларда бағыттаушы кілттер болмаса, квадраттар немесе 
индикатор көмегімен тексеруге болады. 
Бекітілген ернеудің жұмыс бетінің машина төсегінің тік бағыттаушыларына 
перпендикулярлығы кең негізі бар 1 көмірмен (2.15-сурет, а), ал 
параллелизмі 1 және 2 екі бұрыштармен (2.15 - сурет, б) тексеріледі. Дәл 
салыстыру (миллиметрдің жүзден біріне дейін) i индикаторымен орындалады 
(сурет 2.15, в), Ол станокта фрезерлік мандрелдің орнату сақиналары 
арасында 2 ұстағышпен бекітіледі. 

37
бұру кезінде құрт арқылы жүзеге асырылады және жаңғақтарды 
қатайтқаннан кейін қажетті күйде бекітіледі. Бұрыштық бұрылыстарды санау 
градустық шкала бойынша жүргізіледі. Үстелдің жұмыс бетінің жағында Т-
тәрізді ойықтар жасалады, бұл оған дайындамаларды ілмектермен немесе 
басқа бекіту құрылғыларының көмегімен бекітуге мүмкіндік береді. 
 
Сурет 2.14. Бұрыштық плиталар:
а - қарапайым; б - бұрылатын; в-əмбебап 
 
Станокта айлабұйымдарды орнату және тексеру тәсілдері. 
Дайындаманың беттерінің өзара орналасуының дәлдігі көбінесе құрылғының 
машинаға қаншалықты дұрыс бағытталғанына байланысты, оны салыстыру 
арқылы қол жеткізіледі. Ол үшін станоктар мен бұрыштық плиталар үстелдің 
ойығына енгізіліп, оның бір жағына басылған бағыттаушы кілттермен 
жабдықталған. 
Егер құрылғыларда бағыттаушы кілттер болмаса, квадраттар немесе 
индикатор көмегімен тексеруге болады. 
Бекітілген ернеудің жұмыс бетінің машина төсегінің тік бағыттаушыларына 
перпендикулярлығы кең негізі бар 1 көмірмен (2.15-сурет, а), ал 
параллелизмі 1 және 2 екі бұрыштармен (2.15 - сурет, б) тексеріледі. Дәл 
салыстыру (миллиметрдің жүзден біріне дейін) i индикаторымен орындалады 
(сурет 2.15, в), Ол станокта фрезерлік мандрелдің орнату сақиналары 
арасында 2 ұстағышпен бекітіледі. 
а) 
б) 
в) 
Сурет 2.15. Станокта станоктық қысқыштарды келтіру 
 
Дайындамаларды орнату және тексеру тәсілдері. Дайындамалардың 
беттерінің өзара орналасуының қажетті дәлдігін алу үшін, құрылғыларды 
дұрыс орнату мен тексеруден басқа, дайындаманың дұрыс орналасуын 
тексеру керек. Осы мақсатта оны станоктарға орнатқан кезде (2.16-сурет) 
белгілі бір ережелерді сақтау және оларды келесі ретпен орындау қажет: 
1. Жіңішке ернеулерді дайындаманың енінен біршама үлкен мөлшерде 
сұйылтыңыз. 
2. Қыспақтың жұмыс беттерін және дайындаманы шүберекпен сүртіңіз. 
Егер онда бөртпелер болса, оларды файлмен алып тастаңыз. 
3. Егер дайындаманың биіктігі аз болса, дайындаманың қысқыш бөлігі 
оның биіктігінің кемінде 2/3 болатындай етіп, бір немесе екі бірдей 
параллель 3 төсемді алыңыз және орнатыңыз. 
4. Егер қыспақ гофрленген ернеулермен жабдықталған болса және 
дайындаманың бүйір беттері толығымен өңделген болса, жұмсақ болаттан 
немесе түрлі-түсті металдан жасалған кішкене бұрыштар түрінде 2 
түйреуіштерді ернеулерге орнату керек. 
5. Дайындаманы қысқыштарға орнатыңыз және аздап бекітіңіз. 
6. Дайындаманы түрлі-түсті металдан жасалған жұмсақ соққымен 
балғаның жеңіл соққыларымен, оны бағыттағыштарға немесе төсемдерге 
мықтап бекітіп, соңында бекітіңіз. 
7. Дайындаманың түпкілікті өңделген төменгі тірек беті болған кезде, 
оның бағыттаушы рельстерге (төсемдерге) сәйкес келу дәлдігі слесарь 
рейсімен тексеріледі. Ол үшін иненің иілген ұшы 1 дайындаманың негізіне 
кішкене саңылаумен (0,1...0,2 мм). Содан кейін рейс станоктың үстелі 
бойымен қозғалады, дайындаманың бұрыштарындағы төрт нүктедегі 
саңылаудың біркелкілігі анықталады. 

38
 
Сурет 2.16. Дайындаманы қысқыштарда орнату және келтіру 
 

жүктеу/скачать 6,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: