жылы Харун Мұса қаған (Боғра ханнан кейін) Ислам дінін мемлекеттік дін

IX ғасырдан бастап Ислам күшпен емес, бейбіт түрде 
насихатталып, түркілер біртіндеп Исламды қабылдай бастады. 
Қарахан мемлекетінде мұсылманшылықтың мемлекеттік дәрежеге
жетуінің арқасында қалалық мәдениет гүлденіп, сол кезеңдегі сәулет
өнерінен Айша бибі мен Алаша хан күмбезі, Әулие ата мазары, 
моншалар және су құбырлары сақталған. 
Сонымен қатар, түркілер ішінен көптеген дін ғұламалары шыға
бастады және түркі тілі алғаш рет ғылыми түрде қолға алынып, М. 
Қашқаридың «Түркі тілінің сөздігі» және Ж. Баласағұнның «Құтты
білігі» жарыққа шықты. Мұсылмандықты мемлекеттік дін еткен
Қарахандықтар әулетінің билігін барша ғалымдар оңды бағалаған: 
«Қарахан әулеті тұсында түрік этносының ой санасы өседі, мұсылман
әдебиеті түркі тілінде шыға бастайды. Қарахан дәуірі сапалық жағынан
қоғамның барша саласындағы жаңа кезең боп табылады. Тек моңғол
жаулаушылығы тұсындағы ауыр күйзеліс қана қоғамның дамуға бет 
алған табиғи процесін үзіп тастады».

ІХ ғасырда Муғтазилия ілімінің Аббасидтер идеологиясына
айналуына байланысты Орталық Азияда Исламның рационалистік
ағымдары өмір сүрді. Осының нәтижесінде Фараби, Ибн Сина, Бируни, 
Матуриди секілді шариғатпен қатар пәлсапа ілімін менгерген ғалымдар
шықты. Сондай-ақ, нақлді (Құран мен Сүннет) жоғары қойған Бұхари, 
Муслим секілді хадистанушылар, Мәрғинәни, Дәбуси, Сарахси, Бәздауи
секілді фиқһ ғалымдары бой көрсетті. Тіпті

жүктеу/скачать 1,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: