7.5 Адамның АВ0 жүйесі қан топтарының тұқым қуалауы Жұмыстың мақсаты: адамның АВ0 жүйесі қан топтарының тұқым
қуалауын түсіндіру және игерту.
Құрал-жабдықтар:қанды анықтауға қажетті құрал жабдықтар,
микроскоп, Горяев камерасы. Қысқаша мағлұмат. Австралиялық ғалым Карл Ландштайнер, бір
адамдардан алынған қан сарысуын басқа адамдардан алынған эритроциттермен
араластырғанда, бір сұйықтықта эритроциттердің жабысуын байқайды. Ал
басқаларында жоқ екенін дәлелдейді. Қанның қызыл денешіктерін зерттеу барысында, ол ерекше бір
қосылыстарды тапты. Ғалым оларды екі А және В тобына бөлді. Ал бұндай
қоспалары жоқ қанды О деп белгіледі. Кейіннен оның оқушылары А. фон
Декастелло және А. Штурли А және В маркерлері бар қан тобын анықтайды.
Нәтижесінде АВО қан тобын бөлу жүйесі құрылды.
I ( 0 ) – А және В антигенінің жоқтығымен сипатталады.
II ( А ) – А антигенінің болуымен сипатталады.
III ( АВ ) – В антигені.
IV( АВ ) – А және В антигендері болады.
Бұл ғылыми жетістік қан құю кезінде қан топтарының араласынан пайда
болатын летальді жағдайлардан сақтауға мүмкіндік берді. АВО жүйесі қан
қасиеттерін түсіндірді, кейін генетик-ғалымдар оның Мендель заңдылығына
сәйкес тұқым қуалайтынын анықтады.
Резус-фактор – бұл липопротеид, эритроцит мембранасының сыртында
орналасады. Олар бар болса резус оң, болмаса теріс деп есептеледі.
Адам қанының құрамында басқа адамның эритроциттерiн желiмдеп
тастайтын ерекше заттардың болатыны анықталады. Австрия ғалымы К.
Ландштейнер 1801 жылы адам эритроциттерiнiң құрамында екi тұрлi
антигендер- аглютиногендер (А жәнеВ), ал плазмада екi тұрлi антиденелер (
және
) –аглютининдер болатынын дәлелдедi. Аглютиногендiк сипатына қарай
К. Ландштейнер адам қанының үш тобын ашты (I, II ,III). 1907 жылы Чех
ғалымы Ян Янский адам қанының А және В агглютиногендерi бар төртiншi
тобын ашты (14-ші кесте).
141
56 сурет. Қан топтарының жіктелуі Кесте 14. Қан тобының тұқым қуалауы Ата +ана
