Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы тоқсандық журнал 2001 ж шыға бастаған 2016

 
61 
ӘОЖ 63.3 (2 каз) (093)  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ш. Канжил 
С. Сейфуллин атындағы Қазақ 
агротехникалық университеті, 
оқытушы 
 
Ғани Мұратбаевтың 
қоғамдық-саяси 
қызметі 
 
Аннотация 
Мақалада  автор  Ғани  Мұратбаевтың  туған, 
қайтыс  болған  жылы,  жерленген  жері  туралы 
жаңа  қорытындыға  келіп,  өзіндік  пікір  ұсынады. 
Автордың 
анықтауынша, 
Ғани 
Мұратбаев 
бастаған жастар қозғалысы кеңестік пролетарлық 
қозғалыс 
емес, 
қазақ 
халқының 
еркіндік 
жолындағы  ұлттық  қозғалыс  деп  топшыланады. 
Сонымен  бірге  Ғани  Мұратбаевтың  қоғамдық-
саяси  қызметін  көптеген  деректер  негізінде 
нақтылап,  тарихнамалық  талдаулар  жасалған, 
сондықтан 
да 
Ғани 
Мұратбаевтың 
қазақ 
тарихындағы  алатын  орнын  саралап,  ашып 
көрсету  үшін  әлі  де  зерттей  түсу  қажет  деп 
есептейді. 
Түйін сөздер: қазіргі заман, Ғани Мұратбаев, 
Ленин,  Ә.  Қоңыратбаев,  И.  Тоқтыбаев,  Кеңес 
Одағы,  Түркістан  АКСР-і,  Қазақ  АКСР-і,  Қазақ 
педагогикалық училищесі. 
 
 
Қазақ  халқының  арасында  тұңғыш  рет 
Түркістан  шығыс  жастарының  көшбасшысы,  әрі 
сол  жастар  қозғалысының  ұйымдастырушысы 
Ғани  Мұратбаев  туралы  көптеген  зерттеулер 
жарық  көрді.  Ғани  Мұратбаевтың  өмірі  мен 
қоғамдық-саяси  қызметі  жайлы  естеліктер, 
әңгімелер,  поэмалар  тарихи  еңбектер  жазылды. 
Солардың  қатарында  Иса  Тоқтыбаев,  Әуелбек 
Қоңыратбаев, Асқар Тоқмағанбетов және тағы да 
басқалардың  болғанын  айтуға  болады.  Мәселен, 
Сыр  өңіріне  белгілі  зерттеуші  журналист 
Сейілхан Асқаровтың жетекшілігімен 1967 жылы 
жинақталған  суреттер  мен  құжаттар  негізінде 
М.Горький  атындағы  қалалық  кітапханада  мүйіс 
ұйымдастырылды. 
Ал  еліміз  тәуелсіздік  алғаннан  кейін  Ғани 
Мұратбаев  қызметін  зерттеушілер  қатарында 
Бауыржан  Омаров,  Нұртөре  Жүсіп,  Әміржан 
Қосанов,  Абылай  Айдосов,  Дәуірхан  Айдаров, 
Мәмбет  Қойгелді,  Тынысбек  Қоңыратбаев  және 
тағы  басқалар  болды.  Аталған  ғалымдар  өз 
зерттеулерінде  Ғани  Мұратбаевтың  қоғамдық-
саяси  қызметі  туралы  жаңа  көзқарастар  мен  тың 
деректерді  көпшілік  қауымға  танытты.  Дегенмен 
кеңес  дәуіріндегі  Қазақстан  жастар  қозғалысын 
зерттеумен Ғани тұлғасын бүгінгі күн тұрғысында 
жаңа  қырынан  ашып  көрсету  Отан  тарихының 
өзекті мәселелерінің бірі болып табылады. 
 

 
62 
Ғани  Мұратбаев  1902  жылы  2  маусымда  бұрынғы  Түркістан  генерал-
губернаторлығының Сырдария облысына қарасты Қазалы уезі, қазіргі Қызылорда облысы, 
Қазалы  ауданында  дүниеге  келді.  Ғанидың  әкесі  Мұратбай  ескіше  білім  алған  орташа 
ауқатты  кісі  болған.  Мұратбай  ХІХ  ғасырдың  аяғында  15  жыл  болыс  болып,  Кіші  жүз 
Әлім  аталығының  Қарасақал  руын  басқарған.  Кеңес  өкіметі  кезінде  коммунистік 
идеологияға  сәйкес  Ғанидың  шыққан  тегі  шаруа  деп  жазылды.  Сонымен  бірге  бұлай 
жазылуына  тағы  бір  себеп:  Ғани  әкесінен  төрт  жасынан  айырылып,  ер  жеткенде,  әкеден 
қалған  азды-көпті  дүние-мал  таусылып,  көзге  көрінерлік  еш  нәрсе  бола  қоймаған. 
Сондықтан  да  Ғани  тек  қана  күн  көретін  дәрежеде  өскен.  Шешесі  Бәтима  баланың 
зеректігін ескеріп, Ғаниды тоғыз жасында көп қиыншылықпен Қазалы қаласындағы орыс-
қазақ  (орыс-тузем)  мектебіне  оқуға  берді.  1916  жылы  Ғанидың  анасы  Бәтима  қайтыс 
болады. Мектепті үздік бітіріп, орысша сауаттанған Ғани 1914-1917 жылдары Қазалыдағы 
орыс  бастауыш  училищесінде  оқиды.  Училищеде  оқып  жүріп,  ақпан,  қазан  төңкерісіне 
байланысты  түрлі  саяси  жұмыстарға  қатысады  [1,  154].  Ғани  Мұратбаев  1918  жылы 
Ташкент  қаласына  барып,  мұнда  ол  қазақ-қырғыз  педучилищесіне  оқуға  түседі.  Бұл  оқу 
орны  Түркістан  Республикасы  Ағарту  халкомы  алқасының  1918  жылдың  12 
қарашасындағы  мәжілісінде  Ташкент  қаласында  Қазақ  педагогикалық  курстарын  ашу 
жөнінде қаулысы бойынша ашылады [2, 4]. Оның меңгерушісі болған Иса Тоқтыбаев 1918 
жылы  22  қарашада  Халық  Ағарту  комиссариатына  арнайы  хат  жазып,  «Өлкелік  қазақ 
курстарына  мұғалімдікке  Перовскіден  Қоңырқожа  Қожықов,  Хиуадан  Әбділазиз 
Байсейтов, Шымкенттен Сегізбай Айзуновтерді шақыртады [2, 37]. Сонымен қатар Қазақ 
педагогикалық  училищесінде  Халел  Досмұхамедұлы  Ташкентте  Тұрар  Рысқұловтың 
шақыруымен  дәрігер  болып  істейді  [3,  83].  Қазақтарға  арналған  педагогикалық  курста 
Ғани Мұратбаев С. Өтегенов, Х. Болғанбаев, С. Қожанов, Ф. Лапина, Е. Табынбаев және 
де  жоғарыда  аталған  қазақтың  белгілі  зиялыларынан  білім  алады  [2,  86-87].  Ташкент 
қаласына  жиналған  қазақтың  алдыңғы  қатарлы  зиялылары  Ғанидың  қоғамдық-саяси 
көзқарасының  қалыптасуына  тікелей  ықпал  етеді.  Сонымен  қатар  И.Тоқтыбаев,  Х. 
Досмұханбетов,  Қ.  Қожықов  бастаған  алаш  арыстары  Ғанидың  ағартушылық  саладағы 
қызметінің  өсуіне  зор  үлес  қосты.  Атап  айтқанда,  училищеде  оқып  жүріп,  өз  білімін 
жетілдіру мақсатымен Финкельштейн атындағы мемлекеттік кешкі орта мектепте оқиды. 
Ғани  1919  жылы  коммунистік  Жастар  ұйымына  мүше  болады.  Училище  комсомолдары 
Ғаниды комсомол ұйымының хатшысы етіп сайлайды. 1920 жылы Ғ.Мұратбаев лекторлар 
қатарында  Жетісу  аймағының  педагогикалық  курстарында  сабақ  беру  үшін  Верный 
қаласына жіберіледі. 1920 жылы 21 қаңтарда Ташкентте Түркістан комсомолының І съезі 
ашылып,  онда  Түркістан  Жастар  Одағын  сайлап,  өзіне  Ресей  Коммунистік  Жастар 
Одағының  Бағдарламасы  мен  Жарғысын  қабылдайды.  1919-1920  жылдары  Түркістан 
Комсомолы  Жастар  Одағының  Орталық  басшы  органдарында  қызмет  атқарумен  қатар 
Ғани Ташкенттегі №14 интернаттың (жетім балалар үйі) директоры болып жұмыс істейді. 
Ташкентте  қызметінің  келесі  бір  ерекше  көрінісі  Ғанидың  баспасөз  саласындағы 
атқарған жұмысы еді. Яғни 1921 жылы 22 наурызда «Жас алаш», 1922 жылы қыркүйекте 
«Жас  қайрат»  газеттерінің  ұйымдастырушысы  және  алғашқы  редакторы  болды.  Ғани 
басқарған  «Жас  қайрат»  журналының  бетінде  белгілі  түркітанушы-ғалым  Әуелбек 
Қоңыратбаевтың 
қазақ 
халқының 
фольклор 
мұралары 
мен 
этнографиялық 
ерекшеліктеріне қатысты еңбектері жарыққа шығып тұрған. Солардың қатарында «Елдің 
күлкілі  әңгімелері»,  «Шын  таз»,  «Жұмбақтар»,  «Қазақтың  құдалық  жөніндегі  кәдесі, 
ырым жора-жоралары» атты материалдары болды [4, 59]. 
1921  жылы  7-13  шілдеде  Орынборда  Қазақстан  комсомолының  І  съезі  болып,  оған 
194  делегат  қатысады.  Ғ.  Мұратбаев  съезді  дайындау  мен  өткізуде  үлкен  рөл  атқарады. 
Осы  жолы  Ғани  этнограф,  музыка  зерттеушісі  А.В.  Затаевичпен  танысады.  Ол  Ғанидың 
айтуымен  «Дударай»,  «Қатын жырау»,  «Қараторғай»,  «Сәулем-ай»,  «Әу-қарғам»  әндерін 
нотаға  түсіреді.  А.В.  Затаевичтің  «Қазақ  халқының  100  әні»  атты  кітабында  әндерді 

 
63 
ауызша  орындағандар  тізімінде  Ғанидың  да  есімі  аталады.  1921  жылы  27  тамызда 
Түркістан  комсомолының  ІІІ  съезінде  Ғани  Түркістан  комсомолы  орталық  комитетінің 
жауапты  хатшысы  болып  сайланады.  Бұл  қызметті  1924  жылдың  маусым  айына  дейін 
атқарады.  Осы  жылдары  Ғани  Түркістан  атқару  комитеті  жатақханасының  №18-
бөлмесінде  тұрған.  Ол  бөлме  жастардың  жиі  жиналатын  орнына  айналып,  онда  жұмыс 
жайлы  мәліметтер  талқыланып,  қызу  айтыстар  өтетін.  «Жас  алаш»  газетінің  редакциясы 
да  осы  бөлме  болған.  Газеттің  мекенжайы  Ташкент  қаласы,  Түркістан  өлкелік  атқару 
комитетінің жатақханасы, 18-бөлме деп көрсетілген [5, 4]. 
1922  жылы  22  мамырда  Ресей  Комсомолы  Жастар  Одағының  Орталық  комитетінің 
қаулысымен  Орта  Азиялық  бюро  құрылады.  Ол  Түркістан,  Бұхара  және  Хиуа 
республикаларының  комсомол  ұйымдарының  қызметін  үйлестіріп  біріктіреді.  Орта 
Азиялық  бюро  мүшесі  Ғани  Мұратбаев  бір  жыл  ішінде  Орта  Азияны  түгелдей  аралап 
шығады.  1922  жыл  Ғани  компартия  қатарына  өтеді.  Яғни  Түркістан  Коммунистік 
партиясының  атқару  бюросының  1922  жылғы  14  қыркүйектегі  мәжілісі  кандидаттық 
мерзімді  өткізбестен,  Ғаниды  партия  мүшелігіне  қабылдады.  1922  жылы  11-12  қазанда 
Мәскеуде  Ресей  Комсомолы  Жастар  Одағының  V  съезі  болып,  оның  жұмысына  317 
делегат қатысады. Съезд жастарға коммунистік тәрбие беру, шаруа жастарының мектебін 
ашуды  ұйымдастыру  туралы  ұсыныс  енгізіп,  пионер  ұйымын  құрады.  Съезге  Түркістан 
Комсомолы  Жастар  Одағының  атынан  делегат  болып  Ғани  Мұратбаев  қатысады.  1922 
жылы  16  қазанда  үлкен  театрды  Балтық  теңіз  Флотының  комсомолдық  қамқорлыққа 
алуына  байланысты  V  съезің  мәжілісі  болады.  Съездің  президиум  мүшелері  республика 
теңіз күштері бойынша берілген бұйрықпен құрметті теңізші қатарына қабылданып, ондай 
құрметке Ғани Мұратбаев та ие болады [6, 136]. 
1923  жылы  23  наурызда  Ғани  Қазалыда  жастар  конференциясына  қатысып,  онда 
Комсомол жастар мен оқушылардың бұқара халық арасында сауатсыздықты жою, клубтар 
ашу, көшпелі ауылдарды қамқорлыққа алу мақсатында жүргізген жұмыстарының мәнісін 
түсіндіреді. 
Конференцияға 
Қазалыда 
алғашқы 
комсомол 
ұясын 
(ячейка) 
ұйымдастырушылардың бірі, ауданда жаппай сауатсыздықты жоюда белсенділік танытқан 
халық ақыны Байназар Өтепов те қатысып, Ғанимен кездеседі. Ақын Байназар Өтеповтің 
естелігінде «екеуі сол кездесуде еліміздегі болып жатқан жағдай мен болашақ жайлы пікір 
алысқанын,  сонымен  қатар  Ғани  оны  үлкен  ықыласпен  Ташкентке  оқуға  шақырғанын, 
алайда түрлі себептермен бара алмағанын» көрсетеді. 
1924  жылы  Хорезм  Республикасының  үкіметі  Ғанидың  қызметін  жоғары  бағалап, 
ХССР  «Еңбек  Қызыл  Ту»  орденімен  марапаттайды.  Сол  орденнің  мандатында  «...Орта 
Азиядағы  комсомол  ұйымдарына,  соның  ішінде  Хорезм  комсомол  ұйымдарының 
жастарына басшылық жасауда көрсеткен жігерлігі үшін Орталық атқару комитеті ХССР-
дің  «Еңбек  Қызыл  Ту»  орденімен  наградтайды...»  деп  көрсетілген.  Жастар  коммунистік 
Интернационалының ІV конгресі 1924 жылы шілдеде болып өтті. КИМ-нің ІV конгресіне 
Түркістан  Комсомолы  Жастар  Одағы  атынан  делегат  болып  Ғ.  Мұратбаев  қатысады. 
Конгресте  Ғани  КИМ-нің  атқару  комитетінің  мүшелігіне  сайланып,  кейін  оның  шығыс 
елдері жастары арасында жұмыс жүргізетін бөлімінің меңгерушісі болып тағайындалады. 
Ол  1924  жылдың  қараша  айының  ортасына  дейін  КИМ-нің  атқару  комитеті  мен  Ресей 
Лениншіл Коммунистік жастар одағы ОК-інде тынымсыз еңбек етеді [6, 290]. 
1924  жылы  тамыз  айында  Қазалыға  келіп,  Бақытжан  Құрманбаеваға  үйленеді. 
Асқынған  өкпе  ауруына  шалдыққан  Ғани  КИМ-дегі  қызметтерін  жүргізуге  шамасы 
келмей,  1924  жылдың  аяғында  емделуге  Сухуми  курортына  жіберіледі.  1925  жылы  15 
сәуірде Ғани Мұратбаев мәңгілікке көз жұмды. 1925 жылы 16  сәуір күні Ғанидың денесі 
салынған  табыт  Шығыс  Еңбекшілері  Коммунистік  университетінің  залына  қойылып, 
оның  жанында  Балтық  Флотының  200  теңізшісі  құрметті  күзетте  тұрады.  Кейбір 
деректерде  Ғанимен  қоштасуға  жұрт  көп  жиналғандығы  туралы  көрсетіледі.  Ғанидың 

 
64 
денесі Мәскеу қаласындағы Вагоньов зиратының 20-бөлігіне қойылған. 1978 жылы бейіт 
басына Қазақстан Жастар Одағы ескерткіш орнатады.  
Қорыта  келе,  Ғани  бастаған  Жастар  қозғалысын,  соның  ішінде  кеңестік 
Қазақстандағы  Жастар  қозғалысы  (1917-1991  жж.)  тарихын  жаңаша  көзқараспен  жазып, 
зерделі  зерттеу  қажет.  Шын  мәнінде,  1917-1937  жылдардағы  жастар  қозғалысы,  бір 
жағынан,  елде  кеңес  үкіметін  орнату  мен  дамытуға  аянбай  күш  салса,  екінші  жағынан, 
ұлттық  құндылықтарымызды  сақтап,  оларды  дәріптеу,  кеңес  үкіметі  аясында  еркін 
автономиялы  республика  орнатып  оны  қалыптастыру  сияқты  астарлы  жолмен  болса  да 
азаттық  сипат  алып  отырды.  Сондықтан  1917-1991  жылдардағы  кеңестік  Қазақстандағы 
Жастар қозғалысы тарихына басқаша ұлттық көзқараспен қарайтын кез келген сияқты. 
 
 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1
 
Мұсабаев  Н.Т.,  Мұсабаева  А.Н.  Ортаймаған  қазаны  –  қасиетті  Қазалы.  –  Алматы: 
Денсаулық, 1998. – 200 б. 
2
 
Өзбекстан Республикасы Орталық Мемлекеттік Мұрағаты. 34-қор, 1-тізбе, 97-іс. 
3
 
Өзбекстан Республикасы Орталық Мемлекеттік Мұрағаты. 372-қор, 1-тізбе, 9-іс. 
4
 
Өзбекстан Республикасы Орталық Мемлекеттік Мұрағаты. 372-қор, 1-тізбе, 407-іс. 
5
 
Айдосов А.Х. Ғажайып ғұмыр. Жас Алаш. – 1992, 3 маусым. 
6
 
Ғани Мұратбаев: зерттеулер мен құжаттар жинағы. – Алматы: Арыс. 2002. – 300 б. 
 
 
 
РЕЗЮМЕ  
 
В статье по-новому рассмотрены вопросы жизни и общественно-политической службы Гани 
Муратбаева.  На  основе  конкретных  данных  раскрыты  взгляды  восточной  молодежи  на 
образование  и  науку,  а  также  на  общественно-политические  процессы,  происходившие  в 
Туркестанской автономной советской республике. 
 
RESUME 
 
The article deals with the life and socio-political activity of Gani Muratbayev in the new light. The 
impact of the eastern youth in the Turkestan Autonomous Soviet Republic on education and science, as 
well as the social and political processes is revealed on the basis of specific data. 

 
65 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Саясаттану
 

 
66 
УДК 378.147/016 (045) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Г.М. Мухамбеткалиева 
Казахский агротехнический 
университет им. С. Сейфуллина, 
к. полит. н., 
старший преподаватель 
 
 
 
К вопросу о 
методологии 
преподавания 
политологии в 
высшем учебном 
заведении 
 
Аннотация 
Статья  посвящена  изучению  некоторых 
проблем  преподавания  политологии  и  их 
актуализации  для  общества  в  целом.  Предла-
гаются  возможные  пути  решения  некоторых 
проблем 
преподавания 
политологии. 
В 
некоторой  степени  автор  опирается  на  практи-
ческие  результаты  собственной  деятельности  в 
учебном процессе. 
Ключевые слова: образование, политология, 
формы  и  методы  преподавания,  политическое 
мышление,  межпредметные  связи,  инновацион-
ные методы, традиционные методы. 
 
 
Развитие  демократического  государства  и 
возрастание  его  роли  в  обеспечении  процессов 
развития  общества  всегда  предполагает  единое 
понимание 
и 
объяснение 
происходящих 
процессов,  а  для  этого  необходимо  иметь 
соответствующее  образование.  Одним  словом, 
ускоренное развитие политической сферы жизни 
общества вызывает интерес к этой сфере, а также 
вызывает профессиональный подход к изучению 
возникающих  вопросов.  Интерес  этот  вызван 
также  и  тем,  что  сфера  политики  очень  близка 
людям,  так  как  они  сталкиваются  с  ней  каждый 
день,  гражданские  позиции  позволяют  им  также 
рассуждать  о  направлениях  политики  государ-
ства, проявлять свое отношение к происходящим 
политическим событиям, участвовать в политике 
и т.д. 
В  этих  условиях  сложно  переоценить 
значение  политологии  как  научной  и  учебной 
дисциплины  для  системы  высшего  образования. 
Изучение  политологии  способствует  формиро-
ванию  политических  ценностей  и  ориентаций, 
демократизации всей общественно-политической 
жизни,  формированию  знаний  о  политической 
системе,  политической  социализации,  чувства 
патриотизма, преодолению политического абсен-
теизма  в  определенной  мере  и  т.д.  В  свою 
очередь, от того, какие знания получат учащиеся, 
будет  зависеть  развитие  государства.  Ведь,  как 
мы  знаем,  главной  целью  политологии  является 
обучить  студентов  навыкам  использования 
представлений  о  политике  в  общественной  и 
частной    жизни,    в     принятии    политических 
 

 
67 
решений, в анализе политических отношений и т.д.
 
Современная  политология,  еще  с  начала  1950-х  гг.,  когда  произошел  знаменитый 
коллоквиум  в  Париже,  претерпела  существенные  изменения.  Политология  включена  в 
программу  подготовки  студентов  всех  специальностей  и  уровней,  став  тем  самым, 
образовательной  и  специальной  профессиональной  дисциплиной.  Мировые  стандарты 
обучения политологии стали включать в себя такие формы как, активизация логического 
мышления, самостоятельной работы. На данном этапе обучение политологии включает в 
себя  несколько  этапов  изучения  темы:  предмет  изучения,  выбор  технико-методического 
инструментария,  постановка  темы,  план  проведения  занятия,  а  также  сочетание 
политологии с изучением других общественных дисциплин, с изучением международных 
отношений 
Несмотря  на  положительные  тенденции,  следует  отметить,  что  процесс 
формирования  политологии  как  научной  дисциплины  в  постсоветских  государствах 
начался  сравнительно  недавно,  опыт  подготовки  кадров  продолжает  складываться, 
специалисты владеют методологией политологического анализа на недостаточном уровне, 
отсутствуют и необходимые методические навыки. 
Также,  на  современном  этапе  использование  традиционных  форм  и  методов 
преподавания  не  приводят  к  определенным  результатам,  что  требует  от  преподавателя 
усовершенствования содержания учебно-методического процесса, поиска новых методов 
передачи и усвоения знаний, побуждения в студентах мотивации к изучению предмета, их 
заинтересованности  в  получаемых  знаниях.  Это  важно  также  и  с  точки  зрения 
конкурентоспособности выпускаемых студентов на рынке современного образования как 
одна  из  предпосылок  их  развития  и  дальнейшего  формирования  востребованности 
специалистов. 
Политологическое  образование  должно  быть  направлено  на  всестороннее  развитие 
личности,  повышение  уровня  образованности  будущего  специалиста  о  политических 
ценностях, нормах политического поведения. Политология также должна способствовать 
выработке оценки текущих явлений, умению применять знания в общественной практике. 
В конечном итоге, должна быть сформирована многосторонне развитая самостоятельная 
личность, без которой невероятно развитие гражданского общества.  
Конечно, выполнение таких задач в полной мере кажется затруднительным, так как 
сейчас  это  происходит  под  влиянием  ряда  факторов,  таких  как,  ограниченный  объем 
часов, выделяемых на преподавание дисциплины, отсутствие квалифицированных кадров, 
образовательный стандарт, не всегда учитывающий реалии и потребности общества и т.д. 
В  этих  условиях,  преподавателю  политологии  приходится  рассчитывать  только  на 
собственные  силы,  умение  сочетать,  искать  эффективные  методы  преподавания 
дисциплины,  соответствующие  требованиям  политологического  знания,  учитывать 
специфику  обучаемой  аудитории,  а  также  выработать  у  студентов  такие  качества,  как 
самостоятельность, инициативность, ответственность.  
Главную  роль  в  организации  учебного  процесса  играет  методика
. 
В  то  же  время 
социально-политическое  образование  предполагает,  прежде  всего  использование 
совершенной,  эффективной  методики.  Это  означает  внедрение  в  учебный  процесс 
накопленного  опыта  инновационных  методик  преподавания  преподавателем  [1].  В  этой 
связи,  актуальным  становится  поиск  новых  образовательных  технологий,  методов  и 
средств обучения, необходимо обратить также внимание на структуру дисциплины, на ее 
информационное содержание. Необходимость применения методов обучения обусловлено 
потребностями  времени,  связанными  с  изменением  задач,  стоящих  перед  обществом,  а 
значит, новыми требованиями к будущим специалистам, которые должны адаптироваться 
к политической системе. 
Традиционно,  большая  часть  курса  политологии  носит  теоретический  характер, 
предполагающий  изучение  материала  с  помощью  лекций,  семинаров,  практических 

 
68 
занятий.  При  этом  во  время  лекций  студенты  усваивают  примерно  20%  информации. 
Работа во время практических занятий основывается на усвоении материалов учебников и 
пособий.  
В условиях нехватки времени, и уделения малого объема часов дисциплине, следует 
использовать  межпредметные  связи  в  преподавании  политологии,  позволяющие 
расширить кругозор учащихся с помощью предоставления обширного материала. Так как, 
с  одной  стороны,  студенты  опираются  на  прошлые  знания,  с  другой,  получают 
дополнительные  знания,  необходимые  им  в  своей  будущей  специализации.  Занятия 
подобного  характера  позволяют  объединить  знания  из  разных  сфер  для  решения  одной 
задачи, дают возможность применить полученную информацию на практике. 
Лекция  предоставляет  много  возможностей  в  том  плане,  что  это  наиболее 
эффективная  форма  по  степени  усвоения  большого  объема  информации,  по 
формированию мировоззрений и убеждений - форма прямого воздействия преподавателя 
на большую аудиторию. В целом, от лекции зависят содержание и эффективность других 
форм учебной деятельности. 
Лекции  и  семинары  неразрывно  связаны  между  собой.  Каждая  из  этих  форм 
учебного  процесса  занимает  свое  определенное  место,  дополняют  друг  друга  и  делают 
процесс  приобретения  знаний  содержательным  и  целостным.  Важнее  всего  добиться 
эффективного взаимодействия между ними. При проведении лекционных и практических 
занятий  по  политологии  целесообразнее  использовать  наряду  с  другими  методами 
компаративный, позволяющий сравнивать определенные политические явления, события 
из  прошлого  с  настоящим  определенного  государства.  Использование  данного  метода 
также  будет  способствовать  формированию  чувств  патриотизма  к  своей  стране,  чувству 
гражданского долга, формулированию и отстаиванию своих социальных и политических 
интересов. 
На современном этапе развитие информационных технологий дает людям широкие 
возможности  для  занятия  самообразования  и  самосовершенствования.  Поэтому  широко 
должна  активизироваться  самостоятельная  работа  студентов,  предполагающая 
применение  интерактивных  форм  работы  (дискуссии,  игры,  презентации),  а  также 
обработка  лекций,  анализ  литературы,  обусловливающая  необходимость  изменений 
сложившихся  у  учащихся  представлений  об  обучении.  Ход  занятий  должен  быть 
выстроен  таким  образом,  чтобы  углубить  имеющиеся  знания  и  приобрести  качественно 
другое,  более  осмысленное  содержание,  так  как  в  ходе  обсуждения  выдвигаются  новые 
положения, не вошедшие ранее в сферу внимания студентов. Студенты в соответствии со 
своими  способностями  и  возможностями  имеют  возможность  для  более  лучшего 
понимания  информации  обращаться  к  дополнительной  литературе  [2].  Таким  образом, 
знания,  полученные  посредством  самостоятельной  работы,  помогают  студентам 
осознанно разобраться в причинах, которыми обусловлены те или другие действия власти, 
в  выработке  аналитических  навыков  и  знаний  у  студентов  любых  специальностей, 
воспитанию  у  них  чувства  ответственности  и  патриотизма.  Важно  только  обучить 
студентов целенаправленно организовывать свою самостоятельную работу. 
В  освоении  дисциплины  должны  также  помогать  активные  формы:  олимпиада, 
студенческая  научная  конференция,  дискуссии.  Одним  из  популярных  форм  проведения 
занятия  по  политологии  становятся  занятия  с  элементами  дискуссии.  Как  показывает 
практика,  такие  занятия  придают  «живой»  характер  усвоению  материала,  повышают 
политическое сознание студентов, обучают ораторскому искусству, а также активизируют 
процесс политической социализации. 
Особое внимание при изучении дисциплины следует также уделять категориальному 
аппарату,  позволяющему  лучше  понять  политическое  взаимодействие  в  обществе,  он 
облегчает  восприятие  учебного  материала,  повышает  качество  политологического 
образования.
 

 
69 
В  целом,  подводя  итог  вышесказанному,  следует  отметить,  что  политическое 
образование  является  одним  из  способов  формирования  гражданственности, 
политической  культуры  студенческой  молодежи,  которые  в  свою  очередь, 
соответствовали  бы  реалиям  современного  мира.  Политические  знания  необходимы 
сегодня любому человеку независимо от его профессиональной подготовки, так как, они 
помогают  ему  ориентироваться  в  политических  проблемах,  эффективно  выстраивать 
отношения с властью, осуществлять контроль над её деятельностью.  
В  условиях  трансформации  политической  системы,  необходимо  и  обновление 
преподавания, использование огромного потенциала политических знаний, основанных на 
ценностях,  демократической  культуре  и  справедливости,  на  идеях  свободы  и  уважения 
прав  человека.  Также  образовательные  стандарты  в  сфере  высшего  профессионального 
образования, программы по политологии должны предоставлять возможность применения 
творческого подхода к разработкам рабочих программ, учебно-методических пособий по 
политологии. 
Необходимо  четко  осознавать  и  значимость  использования  методических  и 
содержательных  возможностей  для  активизации  интереса  к  предмету,  а  именно, 
предоставление  теоретического  материала  по  особенностям  функционирования 
политической  системы  своего  государства.  Эффективной  передаче  такой  информации 
способствуют  сочетание  инновационных  и  традиционных  методов  на  занятиях  по 
политологии. 
Становление  политологии  как  учебной  дисциплины,  является  значимым  фактором 
политических  процессов  и  требует  политологического  анализа  и  осмысления. 
Теоретические  знания,  получаемые  студентами,  должны  рассматриваться  как  основа, 
необходимая  им  для  политологического  анализа  реальных  социально-политических 
процессов  в  обществе.  Другими  словами,  обучение  политологии  должно  создавать 
условия  для  формирования  личности,  способной  четко  определять  свои  собственные 
политические позиции, убеждения. 
Таким  образом,  сейчас  совершенно  очевидным  становится  тот  факт,  что 
политология  приобретает  важную  роль,  так  как  процесс  создания  и  развития 
демократического  государства  невозможно  понять  без  соответствующего  уровня 
политического  сознания  и  политического  поведения.  Поэтому  главной  целью  обучения 
политологии является формирование системного подхода к политической сфере общества, 
что  способствовало  бы  активизации  политического  участия,  формированию 
политического  мировоззрения,  умению  проведения  анализа  политических  явлений, 
развитию интеллектуальных способностей человека. 
 
 

жүктеу/скачать 3,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: