Пайдаланылған  әдебиеттердің  тізімі

254
 
 
 
Турдуматов Т. К.,
магистрант специальности
«Государственное и местное управление»
Академии государственного управления
при Президенте Республики Казахстан
ОБ ЭФФЕКТИВНОСТИ УПРАВЛЕНИЯ СФЕРОЙ ОХОТЫ И 
ОХОТНИЧЬЕГО ХОЗЯЙСТВА В КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКЕ
Развитие  охоты  и  охотничьего  хозяйства  в  Кыргызской  Республике  является  одним 
из  приоритетных  направлений  в  сохранении,  воспроизводстве  охотничьих  ресурсов  и 
улучшении  экономического  положения  регионов  республики.
Географическое  расположение  и  горный  рельеф  республики  обуславливает  своеобразную 
специфику  природных  комплексов  и,  прежде  всего,  большое  разнообразие  растительного  и 
животного  мира.
Правила и сроки охоты в целом и по отдельным видам охотничьих животных в республике 
официально  устанавливались  с  30-х  годов  двадцатого  века.
В  настоящее  время  органом  управления  сферой  охоты  и  охотничьего  хозяйства  является 
Департамент  охоты,  образованный  при  Государственном  агентстве  охраны  окружающей 
среды  и  лесного  хозяйства  (ГАООСЛХ)  при  Правительстве  Кыргызской  Республики  [1]. 
Департамент охоты осуществляет свою деятельность во взаимодействии с государственными 
органами  республики,  местными  государственными  администрациями  и  органами  местного 
самоуправления,  физическими  и  юридическими  лицами.
К  основным  задачам  Департамента  охоты  относятся:
 
– реализация  государственной  политики  в  сфере  сохранения,  воспроизводства  и 
рационального  использования  охотничьих  ресурсов  и  среды  их  обитания,  развития 
особо  охраняемых  природных  территорий,  воспроизводственных  и  модельных  охотничьих 
участков;
 
– координация  и  регулирование  охоты  и  охотхозяйственной  деятельности, 
осуществляемых  физическими  и  юридическими  лицами,  организации  и  проведения 
мероприятий  (биотехнических  и  иных),  способствующих  сохранению  и  воспроизводству 
диких  животных.
В  ведении  Департамента  охоты  находятся  7  представительств  в  регионах  республики: 
Баткенское,  Джалал-Абадское,  Иссык-Кульское,  Нарынское,  Ошское,  Таласское  и  Чуйское. 
В  последнее  время  наибольшее  внимание  Департамент  охоты  уделяет  нормотворческой 
деятельности  в  связи  с  тем,  что  стремится  к  полному  отказу  от  хозяйственных  функций 
и  переходу  на  координирующие  и  регулирующие  функции.
 
На  настоящий  момент 
данный  государственный  орган  кроме  регулирующих  функций  ведет  и  хозяйственную 
деятельность,  которая  присуща  охотпользователям. 
Правовую  основу  в  регулировании  охотничей  деятельности  и  ведении  охотничьего 
хозяйства,  охраны  воспроизводства  и  использования  охотничьих  ресурсов,  а  также 
пользование  иными  ресурсами  животного  мира  составляют  в  республике  Лесной  кодекс, 
а  также  законы  «Об  охране  окружающей  среды»,  «О  животном  мире»,  «Об  оружии»,  «Об 
охоте  и  охотничьем  хозяйстве».
Так,  закон  «Об  охране  окружающей  среды»  регулирует  правовые  отношения  в  области 
охраны  окружающей  среды  и  природопользования  в  целом.
Закон «О животном мире» характеризует охоту как один из видов пользования объектами 
животного  мира  наряду  с  рыболовством.  Он  также  раскрывает  определяет  понятие 
«специальное  пользование»  объектами  животного  мира,  которое  предусматривает  изъятие 
их  из  природной  среды,  устанавливает,  что  специальное  пользование  объектами  животного 
мира  при  ведении  охотничьего  и  рыбного  хозяйства  осуществляется  с  предоставлением 
таким  пользователям  права  пользования  охотничьими  угодьями  и  рыбохозяйственными 
водоемами.

255
В  2014  году  принятом  Законе  Кыргызской  Республики  «Об  охоте  и  охотничьем 
хозяйстве»  предусмотрены  новые  подходы  к  предоставлению  в  пользование  охотничьих 
ресурсов  с  целью  укрупнения  охотничьих  угодий,  усовершенствования  охотустроительных 
требований  и  охотхозяйственного  планирования.  Согласно  настояще  Закон  площадь 
участков  охотничьих  угодий  должна  составлять  не  менее  –  20  тыс.  га,  где  определяющим 
видом  является  козел  горный  (козерог)  70  тыс.  га,  где  определяющим  видом  является 
баран  горный.
Также  предусмотрено  использование  фото  и  видео  съемок  фактов  браконьерства  с 
правом  рассмотрения  их  в  судебных  процессах  в  качестве  вещественного  доказательства. 
Такая  норма  введена  в  связи  с  те,  что  факт  браконьерства  очень  сложно  доказать  в 
судебных  инстанциях  без  понятых,  которых  в  охотничьих  угодьях  найти  практически 
невозможно  и  передача  работникам  общественных  и  частных  охотпользователей 
определенных  полномочий  в  части  составления  протоколов  по  выявленным  нарушениям,
 
так  как  почти  50%  территории  охотничьих  угодий  находится  в  общественных  и  частных 
охотпользователей  и  имеющих  своих  егерей. 
Охотничьи  животные  в  Кыргызской  Республике  подразделяются  на  лимитируемые 
виды,  по  которым  устанавливаются  лимиты  на  их  добычу,  и  нелимитируемые  виды, 
добываемые  по  устанавливаемым  нормам  добычи  и  в  количествах,  указываемых  в 
разрешительных  документах.  В  республике  обитают  70  видов  рыб,  4  вида  амфибий,  
39  рептилий,  391  видов  птиц  и  84  вида  млекопитающих  [2].
Наибольший  интерес  в  качестве  объекта  охоты  вызывают  такие  виды,  как  горный 
баран  (памирский  подвид),  горный  козел  (козерог),  косуля,  кабан,  барсук,  волк,  лисица, 
сурок,  ондатра,  белка,  улар,  куропатки,  фазан,  утки,  голуби,  перепел.
Перечень диких зверей и птиц охотничьего промысла и ловли определен постановлением 
Правительства  Кыргызской  Республики  «Об  утверждении  Перечня  диких  зверей  и  птиц 
охотничьего  промысла  и  ловли»  [3]. 
Изъятие  диких  животных  из  природной  среды  осуществляется  в  соответствии  со 
сроками,  лимитами  и  нормами  добычи  диких  животных,  ежегодно  устанавливаемыми  в 
целом  по  республике  или  на  отдельные  охотничьи  угодья  ГАООСЛХ  по  согласованию 
с  Национальной  академией  наук  Кыргызской  Республики.  Основанием  для  установления 
лимитов  являются  сведения  о  численности  диких  животных  на  предоставленных  в 
пользование  охотничьих  угодьях.
В  республике
 
охотники  могут  стать  членами  и  получить  охотничьи  билеты  в 
общественных объединениях  охотников  и  рыболовов  в  составе  Кыргызохотрыболовсоюза, 
Военно-охотничьем  обществе,  охотничьих  клубах  при  Представительствах  Департамента 
охоты.  Наличие  охотничьих  билетов  подтверждает  то,  что  охотники  ознакомились  с 
техникой  безопасности  и  правилами  охоты  с  использованием  охотничьего  оружия. 
Получение  охотничьего  билета  гражданин  дает  право  на  приобретение  и  использование 
любого  охотничьего  оружия,  а  на  приобретение  путёвок  в  охотхозяйства,  получение 
разрешения  на  отстрел  животных,  носить,  транспортировать  и  хранить  дома  охотничье 
оружие.
Площадь  охотничьих  угодий  в  республике  составляет  14,67  млн.  га,  из  которых 
в  пользовании  для  ведения  охотничьего  хозяйства  находятся:  7,7  млн.  га  –  у 
государственных  пользователей,  6,97  млн.  га.  у  общественных  и  частных.
Ведение  охотничьего  хозяйства  осуществляют  юридические  лица,  получившие  в 
установленном  порядке  такое  право  путем  заключения  с  уполномоченным  государственным 
органом  в  сфере  охоты  и  охотничьего  хозяйства  договоров  на  закрепление  охотничьих 
угодий  для  ведения  охотничьего  хозяйства.
В  настоящее  время  республике  насчитывается  более  60  юридических  лиц,  получивших 
право  ведения  охотничьего  хозяйства  на  предоставленных  в  пользование  (закрепленных) 
охотничьих  угодьях,  признаваемых  охотпользователями.
Пользование  охотничьими  ресурсами  осуществляется  на  платной  основе  согласно 
Закону  Кыргызской  Республики  «О  ставках  платы  за  пользование  природными 
объектами  животного  и  растительного  мира  в  Кыргызской  Республике»  что  способствует 

256
поступлению  в  бюджет  республики  существенных  объемов  денежных  средств.  Необходимо 
подчеркнуть,  что  20%  от  суммы  поступлений  за  пользование  объектами  животного  мира 
при  проведении  иностранных  охотничьих  туров  направляется  в  местные  бюджеты  органов 
местного  самоуправления,  на  территории  которых  проводились  охотничьи  туры  для 
иностранных охотников, что способствует развитию соответствующих регионов республики.
В тоже время необходимо
 
отмечаются о наличии определенных недостатков в управлении 
охотничьими  ресурсами,  которое  подлежит  совершенствованию:
 
– необходима разработка упрощенной и малозатратной, но с высокими природоохранными 
требованиями,  методики  охотустроительных  работ;
 
– требуется  отнести  к  приоритетным  направлениям  в  сохранении  и  рациональном 
использовании  охотничьих  ресурсов  разработку  биологических  основ  управления 
популяциями  охотничьих  животных,  разработку  и  ведение  охотничьих  кадастров;
 
– сложившаяся  система  учетных  работ  не  позволяет  получать  достоверные  оценки 
охотничьих  ресурсов,  следовательно  необходимо  совершенствование  организации  учетных 
работ  и  создание  межведомственной  службы  мониторинга  охотничьих  животных  с 
внедрением
  географических  информационно-системных
 
технологий;
 
– необходима  активизация  взаимоотношений  охотпользователей  с  местными  жителями 
по  вовлечению  их  в  охрану  объектов  животного  мира,  организацию  и  ведение  охотничьего 
хозяйства,  развитие  экологического  туризма,  формирование  системы  справедливого 
распределения  выгод  от  использования  природных  ресурсов;
 
– необходимо совершенствование нормативной правовой базы и системы финансирования 
отрасли.
Для  привлечения  к  ответственности  нарушителей  необходимы  скоординированные 
взаимодействия  природоохранных,  правоохранительных  и  судебных  органов.  Так  как 
работниками  природоохранных  органов  в  основном  выявляются  нарушения,  а  привлечение 
к  ответственности  нарушителей  лежит  в  большинстве  случаев  на  правоохранительных  и 
судебных  органах.
В  последние  годы  Департамент  охоты  в  Кыргызской  Республике  постепенно  переходит 
на  координирующие  и  регулирующие  функции,  отказываясь  от  хозяйственных  функций. 
В  соответствии  с  этим  вносится  определенные  изменения  и  дополнения  в  нормативные 
правовые  документы. 
Закон  Кыргызской  Республики  «Об  охоте  и  охотничьем  хозяйстве»  предусматривает 
новые  направления  в  развитии  охотничьего  хозяйства  и  привлечения  местных  сообществ  в 
управление  охотничьим  хозяйством.
С  положительными  изменениями  в  охотничьей  сфере  наблюдаются  и  проблемы.  До 
сих  пор  остается  открытой  темой  активизация  взаимоотношений  охотпользователей  с 
местными  жителями  по  вовлечению  их  в  охрану  объектов  животного  мира,  организацию 
и  ведение  охотничьего  хозяйства,  развитие  экологического  туризма,  формирование  системы 
справедливого распределения выгод от использования природных ресурсов. Также требуется 
совершенствование  нормативной  правовой  базы  и  системы  финансирования  отрасли.
Список  использованной  литературы
1  Постановление  Правительства  Кыргызской  Республики  от  28  июня  2012  года  №  457 
«Об  утверждении  Положения  о  Департаменте  охоты».
2  Дженбаев  Б.  М.,  Милько  Д.  А.,  Ионов  Р.  Н.,  Торопова  В.  И.,  Лазьков  Г.  А.  2012. 
Инвентаризация  и  сохранение  биоразнообразия  в  Кыргызстане  на  современном  этапе  и  в 
перспективе  межгосударственной  интеграции  //  Исследования  живой  природы  Кыргызстана, 
Т.  3,  Вып.  1–2.  С.  57–67.
3  Постановление  Правительства  Кыргызской  Республики  от  10  октября  2001  года  
№  618  «Об  утверждении  Перечня  диких  зверей  и  птиц  охотничьего  промысла  и  ловли».
4  Постановление  Правительства  Кыргызской  Республики  от  13  июня  2011  года  №  306 
«Об  утверждении  Положения  о  порядке  взимания  и  использования  платы  за  специальное 
пользование  объектами  животного  мира  и  пользование  объектами  растительного  мира  по 
специальному  разрешению  в  Кыргызской  Республике».

257
5  Закон  Кыргызской  Республики  «Об  охоте  и  охотничьем  хозяйстве»,  от  13  марта 
2014  года  №  41.
6  Закон  Кыргызской  Республики  «Об  охране  окружающей  среды»,  1999г.
7  Закон  Кыргызской  Республики  «О  животном  мире»,  1999г.
8  Национальный  доклад  о  состоянии  окружающей  среды  Кыргызской  Республики  за 
2006-2011  годы.  Бишкек,  2012.
9  Постановление  Правительства  Кыргызской  Республики  от  11  октября  2010  года  
№  238  «Об  утверждении  Программы  изучения  состояния  популяций  горных  баранов  и 
горных  козлов  и  их  сохранения  на  2010-2014  годы  на  территории  Кыргызской  Республики».

258
 
 
 
Хусайнов А. Е.,
Қазақстан Республикасы Президентінің
жанындағы мемлекеттік басқару
академиясының ГМУ-1-2014 тобының
магистранты
ҚҰРЫЛЫС САЛАСЫН МЕМЛЕКЕТТІК  
БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Аңдатапа.  Бұл  мақалада  құрылыс  саласын  мемлекеттік  басқарудың  теориялық  негіздері, 
бүгінігі  күнгі  жағдайы  және  ондағы  туындаған  негізгі  мәселелері  қарастырылады.
Тірек  сөздер:  мемлекеттік  басқару,  құрылыс  саласы,  бақылау
Мемлекеттік  басқару  өзінің  табиғи  болмысы  бойынша,  әлеуметтік  басқарудың  бөлігі 
ретінде,  қоғамдық  институт,  адамның  ажырамас  бір  бөлігі  ретінде  және  оның  қызметімен 
тығыз  байланысқан.  Ол  қоғамның  дамуына  тән  заңдылықтармен  терминделген  [1,  38  б.].
Мемлекеттік  басқару  мемлекеттің  ажырамас  функциясы  ретінде  пайда  болып,  адам 
баласының  мемлекеттік  ұйымдастыру  өркениеті  тарихының  барлық  кезінде  дамуда. 
Сондықтан  іс  жүзінде  мемлекеттік  басқаруды  жүзеге  асыру  әр  кезде  де  белгілі  бір 
қоғамның  тарихи  даму  кезеңімен,  оның  мәдениеті,  саясаты,  экономикалық  және  құқықтық 
дамығандығымен  байланысты.  Ол  өзінің  нақты  түрде  көрсетуін  адам,  қоғам  және 
мемлекет  өзара  қатынастар  қозғалысында  табады.  Мемлекеттік  басқарудың  сипаты  және 
тиімділік  деңгейі  өз  кезегінде  қоғам  жағдайынан  тікелей  байланысты  [2,  59  б.].
Мемлекеттік  басқару  органдары  басшылықсаты  басқару  жүйесі  ретінде,  барлық 
басқарылатын  объектілер  үшін  мақсатын  анықтап  және  жүзеге  асыруға,  оларға  қол 
жеткізуге  жалпы  ресурстар  жүйесін  жұмылдыруға  міндетті.
Еліміздің  дамуында  негізгі  орындардың  бірін  құрылыс  саласы  алады,  сондықтан 
құрылыс  деген  сөздің  мағынасына  ғылыми  тұрғыдан  тоқталатын  болсақ  ол  архитектура 
латынша  archіtectura,  ал  грекше  аrchіtekton,  яғни  құрылысшы  деген  мағынаны  білдіреді.
Құрылыс  –  материалдық  өндіріс  саласы,  негізінен  әр  түрлі  үйлер  мен  ғимараттарды 
салумен, салынып жатқан нысандарды іске қосуға байланысты жабдықтарды жинақтауымен 
шұғылданады.  Құрылысқа  үйлер  мен  ғимараттарды  жөндеуге  байланысты  жұмыстар  да 
жатады.  Құрылыстың  дамуы  тұрақты  жұмыс  істейтін  мердігерлік  құрылыс  ұйымдарының 
құрылуымен  және  құрылыс  өнеркәсібінің  өсуімен  бірге  жүргізілді.  Құрылыстың  бір 
ерекшелігі  сол,  мұнда  құрылыс-жинақтау  ұйымдары  өнеркәсіп  орындары  сияқты 
өнімді  қорға  немесе  қоймаға  арнап  шығармайды.  Өндіріс  үстінде  құрылыстың  өнімі 
қозғалмайтындай  етіліп  белгілі  бір  орынға  бекітіледі,  тек  еңбек  құрал-жабдықтары 
(машиналар  мен  механизмдер),  еңбек  заттары  (материалдар  мен  құралымдар)  бір  орыннан 
екінші  орынға  ауыстырылады.  Құрылыс  ашық  жерде  және  әр  түрлі  табиғи  ортада 
жүргізіледі.  Сондықтан  да  құрылыс  нысандарының,  жұмыстардың  өндірістік  кезеңі  бірнеше 
айдан  бірнеше  жылға  дейін  созылады.  Құрылыс  елдің  мәдениетін  және  экономиканың 
барлық  саласын  дамытуға  мүмкіндік  береді  [5].
Құрылыс  –  өндірістік  және  өндірістік  емес  мақсаттағы  негізгі  қорлар  құрылатын  
материалдық  өндіріс  саласы.  Құрылыс  жұмыстары,  жабдықтарды  орнату,  қосалқы, 
тасымалдау  жұмыстары,  сондай-ақ  ғимараттар  мен  имараттарды  қайта  тұрғызу,  қайта 
құру  және  жөндеу,  бұзу  және  қозғалтуға  байланысты  жұмыстардан  тұратын  оларды 
тұрғызу  процесі  [3,  205  б.].
Құрылысы  аяқталған  нысандар  адамның  күнбе-күнгі  тіршілік  ортасын  қалыптастырады. 
Олар:  әр  түрлі  қажеттіліктерді  атқаруға  арналған  және  адамның  эстетикалық  талғамына 
жауап  бере  алатындай  болып  салынған  тұрғын  үйлер,  қоғамдық  ғимараттар,  өнеркәсіптік 
кешендер.
Заман  талабына  сай  әлеуметтік,  экономикалық  және  саяси  даму  жолы  көптеген 
өзгерістер  мен  толықтыруларды  қажет  етуде,  бұл  белгілі  бір  заңдылық.  Дүние  жүзінің 

259
тәжірибесі  көрсеткендей  бұл  салалардың  даму  процесі  жыл  сайын  емес,  ай  сайын  даму 
үстінде.  Осы  ұлы  көштен  Қазақстанда  қалып  қалмауы  қажет.
Бүгінгі  күнгі  ел  әл  –  қуаты  құрылыс  қарқынынан  көрінеді.  Құрылыс  саласын  дамыту, 
құрылыс  өнеркәсібі  өнімдерінің  қауіпсіздігі  мен  сапасын  арттыру  бүгінгі  өркениет 
заманындағы  дамыған  мемлекеттердің  экономикалық  және  саяси  міндеттерінің  басты 
бағыттарының  бірі  саналады.  Жалпы  алғанда,  құрылыс  кешені  ел  экономикасына,  оның 
ішінде  тұрғындардың  әлеуметтік  әлеуетінің  артуына  шешуші  ықпал  етеді  [7].
Құрылыс  саласы  ежелден  келе  жатқан  кәсіп  түрі.  Біздің  де  елде  құрылыс  дамуының 
өз  тарихы,  табиғаты  және  мәдениеті  бар,  айта  кететін  болсақ  Сырдария,  Іле,  Талас, 
Лепсі,  Есік,  Шелек,  Шарын,  Кеген  өзендері  аңғарларында  көптеген  үлкенді-кішілі  обалар 
шоғырланған.  Биіктігі  20  м-ге  дейін  жететін  «патша»  обалары  Жетісу  мен  Оңтүстік 
Қазақстанда  өте  көп.  Біздің  заманымыздан  бұрынғы  5-ші  ғасырға  жататын  Бесшатыр 
қорымынан  («сақ  пирамидаларынан»)  бөренелерден  тұрғызылылып,  жақсы  сақталған  ірі 
құрылыстар  табылды.  Бұлар  Орта  Азия  мен  Қазақстанда  ағаштан  салынған  сәулет 
өнерінің  ең  ежелгі  бірегей  ескерткіштері  болып  табылады.  Бесшатыр  қорымы  Іле  өзенінің 
оң  жағасында.  Ол  31  обадан  тұрады,  олардың  21-і  таспен,  ал  10-ы  қиыршық  таспен 
және  топырақпен  жабылған.  Үлкен  обалардың  диаметрі  45  м-ден  105  м-ге,  биіктігі  6 
м-ден  18  м-ге  дейін  жетеді.  «Алтын  адам»  табылған  Алматы  облысындағы  Есік  обасы 
үлкен  қорымның  оңтүстік  шетінде  орналасқан.  Біздің  заманымыздың  6–7  ғасырларында 
керуен  жолының  үстінде,  Қазақстан  жерінде  Тараз,  Құлан,  Сайрам  (Исфиджаб)  Отырар, 
Сығанақ,  Құмкент,  Созақ,  Алмалық  сияқты  ірі  қалалар,  Ақыртас,  Баба  Ата,  Ақсүмбе 
сияқты  қорған-бекіністер  болған.  Оңтүстік  қалалары  бекініс,  шаһристан,  рабаттан  тұрған, 
су  құбырлары  болған.  Торғай,  Жыланшық,  Кеңгір,  Жезді,  Сарысу  өзендері  бойынан 
10–11  ғасырларда  өмір  сүрген  алпысқа  жуық  қалашық  орындары  анықталды.  Бабаджа 
хатун  күмбезі,  Айша  Бибі  мазары,  Жұбан  ана  күмбезі,  сәулет  өнерінің  күрт  дамығанын 
көрсетеді.  Қарахан  әулеті  тұсында  Алаша  хан  күмбезі,  Жошы  хан  күмбезі,  Аяққамыр 
күмбезі,  Қожа  Ахмет  Яссауи  кесенесі  10-14  ғасырлардағы  Қазақстандағы  сәулет  өнерінің 
жоғары  деңгейін  танытады  [5].
ХХ  ғасырдың  басынан  ХХ  ғасырдың  90-шы  жылға  дейін  қазақ  жерінде  көптеген 
құрылыс  нысандары,  құрылыс  материалдарын  шығаратын  комбинаттар  іске  қосылды, 
айта  кетсек  тұрғын  үйлер,  мәдениет  ошақтары,  әлеуметтік  нысандары  бой  көтерді.  Бұл 
Кеңес  заманындағы  құрылыс  саласының  мемлекет  тарапынан  үлкен  қолдау  тауып,  ел 
экономикасының  дамуында  үлкен  септігін  тигізген  болатын.  Жергілікті  жерлерде  әр 
түрлі  аумақтық  құрылыс  басқармалары,  бөлімшелері  құрылып,  сол  аумақтың  құрылыс 
нысандары  бойынша  қажеттілігі  қамтамасыз  етілген.  Бірақ  бұл  кезеңнің  өзіне  тән 
кемшіліктері  де  болған.
Кеңес  дәуірі  ыдырап,  1980-ші  жылдардың  аяғы  1990-шы  жылдардың  басында  құрылыс 
саласының  даму  қарқыны  төмендеп,  көптеген  құрылыс  нысандары  тоқтап  қалды.  Құрылыс 
мамандықтарын  оқытатын  жоғарғы  және  орта  кәсіптік  білім  беретін  орындарға  сұраныс 
азайып,  осы  оқу  ошақтарын  бітірген  түлектерге  мамандығы  бойынша  жұмыс  табылмай, 
қосымша  басқа  сала  мамандықтарын  игеруге  тура  келді.
Тәуелсіздік  алған  жылдан  бастап  Қазақстандағы  құрылыс  саласы  алға  қарай  нық 
қадамдар  жасады.
Соның  бір  дәлелі  Президентіміз  Н.  Назарбаевтың  бастамасымен  елімізде  тәуелсіздік 
алған  жылдардан  бері  құрылыс  индустриясы  қарқынды  дамып,  ел  экономикасын  өсіп-
өркендеуі  байқалды.  Елбасы  батыл  бастама  көтеріп,  еліміздің  астанасын  Алматыдан 
Арқадағы  Ақмолаға  көшіру  туралы  шешім  қабылдады.  Сол  кезде  Елбасы  «Астана  - 
ел  экономикасының  локомотиві  болады.  Құрылыс  индустриясы  қарқынды  дамиды,  ол 
экономикамыздың  басқа  салаларын  дамытуға  ықпал  етеді»,  деп  атап  көрсеткен  болатын.
XX  ғасыр  қалалар  мен  қоныстану  жүйесінің  қарқынды  өсу  ғасыры  болып 
саналғандықтан,  адамзат  үшін  қала  құрылысы  және  аумақтық  жоспарлау  саласында 
тұрақты  даму  қағидаттарын  дамыту  және  ендіру  жұмыстарын  қажет  етті.  Тұрақты 
дамуға  жету  (экономикалық,  әлеуметтік,  экологиялық  сипатта)  -  ХХI  ғасырда  аумақты 
дамытудың  үш  бірлікті  айрықша  мақсаты  болып  саналады.  Ол  табиғи  ресурстарды 

260
пайдалану,  инвестицияларды  бағыттау,  ғылыми-техникалық  даму  және  әлеуметтік-
экономикалық  табысқа  бағытталу,  тұлғаны  дамыту  және  институционалды  өзгерістері  бір-
бірімен  келісімді  болатындай  және  қазіргі  және  болашақ  әлеуеттері  адам  қажеттіліктерін 
және  талпыныстарын  қанағаттындыра  алатындай  адам  өмірінің  сапасын  арттыруымен 
анықталады  [4].
Қазақстанның  құрметті  құрылысшысы  Ұзақбай  Айтжановтың  «Айқын»  газетіне  берген 
сұқбатында:  «Қазақстан  құрылыс  саласы  сексенінші  жылдары  жеткен  биігіне  қайта 
көтеріліп  келеді.  Құрылыс  саласы  кейінгі  жылдары  жақсы  қарқын  алғаны  рас,  бірақ 
біреулер  айтып  жүрген  «құрылыста  серпіліс  басталды»  деген  пікірге  қосылмаймын. 
Өйткені  олай  деп  есептеу  қателік  болар  еді.  Құрылыста  серпіліс,  тіпті,  басталған  да 
жоқ.  Ал  егер  болатын  болса,  менің  шамалауымша,  оған  дейін  әлі  біраз  уақыт  өтуі 
керек.  Соңғы  бес  жыл  ішінде  қаланың  әр  бұрышында,  республиканың  әр  аймағында 
бір  мезетте  бірнеше  ғимараттар  мен  тұрғын  үйлердің  бой  көтере  бастағанын  құрылыс 
саласының  биігі  деп  есептемеуіміз  керек.  Алматы  мен  Астана  қаласы  бүкіл  республиканың 
көрсеткіші  болып  табылмайды.  Себебі,  өткен  ғасырдың  сексенінші  жылдарына  назар 
салып  бүгінгімен  салыстырсақ,  ол  кезде  еркін  нарық  болған  жоқ.  Жалпы  экономикада 
да,  оның  ішінде  құрылыс  саласында  да.  Ал  біз  қазіргі  нарықтық  экономикамызбен  сол 
сексенінші  жылдарға  жете  алмай  отырмыз.  Бұрынғы  деңгейімізге  жетпей  отырып,  қайдан 
құрылыста  серпіліс  жасамақпыз?  Тоқсаныншы  жылдардан  осы  уақытқа  дейін  жеткен 
жетістіктерімізді  жоғалта  бастадық.  Қанша  құрылыс  жұмыстары  тоқтады,  көптеген 
құрылыс  мекемелері  таратылды.  Міне,  он  жыл  ішінде  тас-талқаны  шыққан  құрылыс 
саласын  соңғы  бес  жыл  ішінде  қайта  өркендете  бастадық.  Жаңбыр  жаумай-жаумай  келіп, 
сіркіреп  өтсе  де,  бізге  нөсер  секілді  көрінеді  емес  пе?  Сол  секілді  құрылыстың  тоқтап 
қалып,  қайта  жандана  бастауы  да  серпінді  болғандай  көрініс  тауып  отыр.  Ал  шын 
мәнінде  біз  әлі  жоғалтқанымызды  қайтару,  төмендеп  кеткен  шегімізден  жеткен  биігімізге 
көтерілу  үстінде  ғанамыз.  Қазіргі  құрылыс  қарқыны  осындай  деңгейде»  деген  [6],  бұл 
ойымен  толық  келісуге  болады.
Қазақстандағы  құрылыс  саласының  дамуы  бір  ғана  астанамыз  Астанадағы  және 
Алматыдағы  жүргізіліп  жатқан  құрылыс  көлемімен  өлшенбеуі  қажет.  Көптеген  белгілі 
тұлғалардың  және  ресми  басылымдарда  айтылатын  бір  сөз  осы  жоғарыдағы  екі  бас 
қалаларымыздағы  құрылыс  қарқынының  дамуын  айтады,  ал  өңірлердегі  де  құрылыс 
көлемін  жыл  сайын  артып,  көптеген  әлеуметтік  нысандар  пайдалануға  берілуде.  Осы 
айтылғанның  бір  айғағы  көптеген  мемлекеттік  бағдарламалардың  жүзеге  асуда,  айта 
кетсек:  «100  мектеп,  100  аурухана»,  «Балапан»,  «Жұмыспен  қамту  2020»,  «350  дәрігерлік 
амбулатория,  фельдшерлік  амбулаториялық  пункті,  емхана»,  «Ақ  бұлақ  2020»,  «Тұрғын 
үй  коммуналдық  шаруашылығын  жаңғырту»,  «Қол  жетімді  баспана  2020»,  «Өңірлерді 
дамыту»  және  «Моноқалаларды  дамыту  2020»  бағдарламалары  және  өзгерістерге  сәйкес 
соңғы  бес  мемлекеттік  бағдарламаны  біріктіріп  «2020  жылға  дейін  өңірлерді  дамыту 
бағдарламасы»  болып  қайтадан  бекітілді.
Бірақ  бір  айта  кететін  мәселе,  ол  отандық  құрылыс  материалдарын  өндіретін 
кәсіпорындардың  аздығы,  құрылысқа  қажетті  материалдардың  басым  бөлігі  шет 
мемлекеттерден  әкелінеді,  бұл  өз  кезегінде  құрылыс  құнының  жоғарлауына  алып  келеді 
және  бөлінген  қаражаттың  басым  бөлігі  шет  елдердің  кірісіне  құйылатыны  сөзсіз.
Сонымен  бірге  бүгінгі  күні  облыстық  әкімдіктерде  осы  құрылыс  саласын  мемлекет 
тарапынан  бағдарлама  әкімшісі  ретінде  және  тапсырыс  беруші  ретінде  құрылыс 
басқармалары,  білім  беру  басқармалары,  денсаулық  сақтау  басқармалары,  жұмыспен  қамту 
басқармалары,  ішкі  істер  департаменттері,  прокуратура,  мәдениет  ошақтары  өздерінің 
бағыттары  бойынша  құрылыс  нысандарының  жұмысында  хабары  болсын,  болмасын  осы 
жұмыстармен  айланысады.  Жоспар  бойынша  салынатын  нысанның  құрылысын  бүгінгі 
күнгі  қолданыстағы  Заңдардың  шеңберінде  конкурс  арқылы  бәсекелестік  ортаға  беріп, 
нәтижесінде  жоба  құнының  қымбатауына  алып  келеді,  құрылыс  барысында  тапсырыс 
берушінің  осы  құрылыс  саласы  бойынша  біліксіздігінен  көптеген  кемшіліктер  анықталып, 
нысанның  сапалы  аяқталып,  мерзімінде  пайдалануға  берілуіне  көптеген  кедергілерін 
келтіруде  .

261
Айтайын  деген  ойымыз,  облыстық  әкімдіктердің  тікелей  араласуымен  осы  аумақтық 
мемлекеттік  құрылыс  басқармаларының  жанынан  құрылыс  саласына  қатысы  бар 
мамандардың  іріктелуімен,  аумақтық  мемлекеттік  мамандандырылған  құрылыс-жобалау 
кәсіпорындары,  ұйымдары  және  құрылыс  материалдарын  өндіретін  комбинаттары  құрылса, 
онда  бұл  бастама  жоба  құнының  төмендеп,  құрылыс  сапасын  және  бюджет  шығынын 
бақылау,  басқару  бойынша  өте  тиімді  болар  еді.  Қысқаша  айтқанда  әр  кім  өз  мамандығы 
және  бағыты  бойынша  жұмыс  атқарса  деп  ойлаймыз.
Бүгінгі  күнге  дейін  осы  құрылыс  саласын  дамыту  бойынша  атқарылған  жұмыстарды 
жоққа  шығарудан  болмайды,  бірақ  осы  сала  бойынша  мемлекеттік  басқару  бойынша 
бірқатар  өзгерістер  енгізілсе  деген  ойдамыз.

жүктеу/скачать 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: