Ұлы дала тұЛҒалары қҰдайберген

412 
Қама Қосаев «Қазақ тілінін грамматикасы» деген кітап шыққанын, оның 
авторы Қ.Жұбанов деген профессор екенін айтты. 
Азғантай тиражбен шыққан жұқа мұқабалы кітап сол кісінің өзінің 
қолында ғана болатын. Ал біздер грамматиканың ережелерін соның айтуы 
бойынша дәптерге жазып алып жүрдік. Бір күні ол тақтаға: 
«Ауылдың алды айдын көл, 
Айдын көлде шағала, 
Айдын көлді жағала», – деп жазып, –кәне балалар, осыны талдап 
көрейік, – деді де, өзі түсіндіре бастады. Кейін білдік, мұғалім бұл мысалды 
Қ. Жұбановтың осы «Қазақ тілінің грамматикасынан» алған екен. 
Сол жылы жазда «Профессор Қ.Жұбанов келіпті, қазақ тілінің 
грамматикасы жайлы жоғары курс оқушыларымен әнгіме-кеңес өткізіпті», – 
деп естігенбіз. Ол кісінің келіп, кеткендігі жайлы сабақ үстінде Қама ағайдан 
сұрадық. Ол үлкен үзіліс кезінде: «Жаңа сабақ үстінде уақыт болмады. Енді 
профессор Құдайберген Жұбанов туралы аздап айтып берейін. Мүмкін, 
кейбіреулерің көрген боларсыңдар, май айында Темірге келіп кетті. Ол кісі 
осы аудандағы оқу бөлімін басқарған. Қазақтың тұңғыш тіл маманы. Қазақ 
тілінің жаңа грамматикасын жасады. Бұрын бізде араб әліппесі 
қолданылатын-ды. Қазақ жазуы үшін латын әліппесін қолданғандардың бірі. 
Қ.Жұбанов араб, парсы, түрік, орыс, монғол тілдерін біледі. Профессор, 
ҚазПИ-дің қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының меңгерушісі», – деп 
таныстырған. 
Ол кезде профессор деген атақ бізге таңсық. Оның үстіне 
Қ.Жұбановтың бірнеше тілді меңгерген адам екенін естігенде таң қалдық. 
«Ол соншама тілді қалай үйреніп, қалай меңгерген» деген сұрақтар да 
қойдық. 
Сол қадірлі ұстазым Қ.Қосаевтың ғұлама аға жайлы айтқаны әлі есімде, 
көңілде бәрі сайрап тұр. Білім теңізіне ерте сусындаған Қ.Жұбановтың ер 
тұлғасы алыстаған сайын биіктей түсетін сияқты. Оның ісі бәрімізге де үлгі. 
Қазақ тілінің тұңғыш грамматикасын жасаушы, ғалым Құдайберген 
Жұбанов ағаның «Ауылдың алды айдын көл» деген мысалы есіме түсе 
береді. Оның өзі де тіл білімінің айдын шалқар көлі екен деген ой кетпейді 
көңілден. 
(Коммунизм жолы, 1979 ж., 20 декабрь) 
 
 
 
К.Бекниязов 
Мы помним его 
Имя ученого, педагога Худайбергена Жубанова известно не только в 
его родном Мугоджарском районе, но и по всей республике. X.Жубанов 

413 
вложил много труда в исследование и развитие казахского языка. 
Свидетельством этому – десятки его научных трудов. Сейчас они широко 
используются учеными, преподавателями высших учебных заведений и 
средних школ. Доктор исторических наук, профессор Санжар Асфандияров 
приравнял и поставил его рядом с такими деятелями казахской литературы, 
как Сакен Сейфуллин и Мухтар Ауэзов. 
Худайберген и со старшими, и с молодыми был всегда внимателен, 
приветлив. Мы были очень молоды в то время. Несмотря на это, Худайберген 
находил время на беседу с нами, при встрече расспрашивал об учебе, о 
наших планах, давал советы. 
Никогда не угаснет в нашей памяти образ талантливого казахского 
ученого Худайбергена Жубанова. 
(Коммунист (г. Эмба, Актюбинск. обл., 1979 г. 29 декабря) 
 
 
Ж.Жолаева 

жүктеу/скачать 3,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: