С тұр сын ға лиева

60
қор ғап қал ған – осы қар лы ғаш! Мен жау кел ді деп, үйім ді жы ғып, 
оның ұя сын бұ зып, ба ла пан да рын шы рыл да тар жай ым жоқ! Сен дер-
дің де ба ла-ша ға ла рың ды ула тып-шу ла тып қы рып, қыр ғын-сүр гін 
қы лып жат са, жақ сы кө ре сің дер ме?! Хан да ры ңа осы сө зім ді ай тып 
ба рың дар! 
Жоң ғар жі гіт те рі ба рып, Тө ле би дің осы сө зін айт са, қоң тай шы сы:
– Ол әулие адам екен, оған ти мең дер, оның тө ңі ре гін де гі елін 
де қоз ға маң дар! – деп ті. Со дан бы лай қа рай Тө ле би «Қар лы ғаш 
әу лие» ата нып ке тіп ті.
Тө ле би қа зақ тың «Же ті жар ғы» әдет-ғұ рып за ңын жа сау да 
же тек ші рөл ат қар ған. «Же ті жар ғы да ғы» жер дауы, же сір дауы, 
құн дауы та ғы осын дай ел ара сын да бо латын ай тыс-тар тыс, дау-да-
май лар дың көп те ген та рам-тар мақ та ры сол Тө ле би ұсы ны сы мен 
қа был дан ға ны аян. «Же ті жар ғы» за ңы ел ара сын да ғы әдет-ғұ рып 
дәс түр ле рін бұ зу шы лар ға тый ым са лу да елеу лі қыз мет ат қа ра ды.
Өзі нің өмі рін Тө ле би шын дық, әділ дік жо лы на ар на ды. Тө ле 
би дің да на лы ғы, ше шен дік тап қыр сөз де рі, өси ет-на қыл да ры ел 
ара сы на мол та рал ған.
Тө ле би Таш кент те гі Жү ніс хан ма за ры ның қа сы на жер лен ген. 
Жам был об лы сын да Тө ле би есі мі мен атала тын ел ді ме кен бар. 
Оң түс тік Қа зақ стан об лы сын да бір ау дан ға Тө ле би есі мі бе ріл ген. 
Елі міз дің ірі қа ла ла рын да Тө ле би ге ес ке рт кіш қой ыл ған, Тө ле би 
есі мі мен атала тын кө ше лер бар.
Ар тық бол мас біл ге нің
«Же ті жар ғы» – Тәуке хан тұ сын да қа был дан ған қа зақ хал қы ның 
дәс түр лі әдет­ғұ рып заң да ры ның жи на ғы. Тәуке хан бұ рын нан қа лып­
тас қан дәс түр лі әдет­ғұ рып заң да ры мен өзі нен бұ рын ғы хан дар дың 
тұ сын да қа был дан ған заң дар ды одан әрі же тіл ді ру ар қы лы жа ңа заң 
жүй есін жа са ды. Үш жүз дің игі жақ сы ла ры мен би ле рін жи нап, оның 
ішін де Тө ле би, Қа зы бек би, Әй те ке би лер бар, Күл тө бе нің ба сын­
да «Тәуке хан ның Же ті жар ғы сы» де ген атау ға ие бол ған заң дар
жи ын ты ғын қа был да ды. Же ті жар ғы ға сүй ен ген қа зақ би ле рі ел ішін­
де гі дау­жан жал дар мен сая си мә ні бар мә се ле лер ді ти ім ді ше шіп 
отыр ған. Жа ңа заң жүй есі қа зақ хал қы ның өмір лік мә се ле ле рін бар­
лық жа ғы нан қам ты ды. Же ті жар ғы қа зақ тың ұлт тық ше шен дік өне рі­
не сай, не гі зі нен, афо ри зм дер ден, ма қал­мә тел дер ден, қа нат ты сөз­
дер ден құ рал ған. Же ті жар ғы ның то лық нұс қа сы сақ тал ма ған.
«Қа­зақстан­та­ри­хы»­оқулығы

жүктеу/скачать 10,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: