Да на лық ой дан дән із де

104
же ңі ле ді. Ай тыс та ақын ның өзі нің же ңіл ген ді гін мойын дау да 
үл кен ер лік бо лып са на ла ды.
Ай тыс өне рі нің ға сыр дан ға сыр ға ел жа дын да сақ та лып, қа зір гі 
дәу ірі міз ге дей ін же туі – хал қы мыз дың сөз өне рін, ақын дық ты 
дә ріп теуі, асыл сөз дің мә нін ба ға ла уы. Ақын дар ай ты сы ның саң-
лақ та ры бо лып са на ла тын Жам был мен Құл мам бет, Шө же мен 
Кем пір бай, Бір жан мен Са ра, Әсет пен Рыс жан жә не т.б. ай тыс 
ақын да ры ға на емес, бү кіл ру дың, ау ыл дың ар-на мы сын қор ғау-
шы лар да бол ған.
Ақын дар ай ты сы – қа зақ хал қы ның мә де ние ті мен та ри хы нан 
елеу лі орын ала тын, поэ зия мыз дың да муы мен ке мел де нуін, көр-
кем дік дә ре же сін ай қын дай тын көр сет кіш те рі нің бі рі.
Ай тыс сөз тап қыр лы ғы ның ға на жа ры сы емес. Ха лық қа 
қо ғам да орын ал ған мә се ле ні ба тыл да, ай қын жет кі зе ала тын 
мүм кін дік тек ай тыс та ға на бар. Де мек, ай тыс кер ге қой ыла тын 
талап та өте жо ға ры. Олар:
– өмір ді өзін дік көз қа ра сы мен пайым дай ала тын да рын ды лық 
пен бі лім ді лік;
– жүй елі сөз, ұтым ды, ой лы шу мақ тар тө гі ле тін ас қақ ша быт 
пен қа бі лет ті лік;
– ба тыл дық, өт кір лік, шын дық қа то лы көр кем бей не лі сөз дер 
та бу;
– жат тан ды сөз дер ге бар мау, жа сан ды ұй қас қа жо ла май, уа қыт 
мөл ше рі не сый ғы зып ай ты су;
– мә де ни ет ті лік, әдеп, сы пайы лық, бір-бі рі не құр мет пен қа рап, 
ба ға лай бі лу.
Ай тыс ба ры сын да қар сы ла сы ның сө зі не бір ден ту ра жау ап 
қай та рып, той та рыс жа сай ал ма са, ай тыс құ ны тө мен дей ді. Ол 
үшін ақын дар бой ынан жо ға ры да көр се тіл ген қа си ет тер та бы луы 
ке рек. Сон да ға на ай тыс тың мә ні мен ма ғы на сы со ны лы ғы мен 
тың дау шы лар ға қы зық ты бо ла ды.
«Ай тыс қа тү сіп жүр ген суы рып сал ма ақын те гін де өлең та ба 
ал ма ған дық тан, ұй қас ты сөз құ рай ал ма ған дық тан же ңіл мей ді. 
Олар же ңіл ген де ұтым ды дә лел ден жұ тап, жүйеге жы ғы лып 
ба рып же ңі ле ді. Же ңу ші адам өзі нің қар сы ақы ны на бет бұ ру ға, 
жал та ру ға ерік бер мей, нақ ты дә лел дер мен тұ сап, тұ қыр тып бу ып 
тас тай ды», – де ген М.Әуе зов сөз де рі ақын дар ай ты сы ның өзін дік 
си па тын та ны та ды. Бұл – бү гін гі ай тыс қа да то лық қа тыс ты талап.
Ай тыс өне рі – бү гін гі ру ха ни мә де ние ті міз дің ажы ра мас бір 
бө лі гі. Бұл өнер ұр пақ тан ұр пақ қа, бу ын нан-бу ын ға ау ысып, өрі сі 
ұл ғай ып, іл гер ілеп да мып ке ле ді.

жүктеу/скачать 10,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: