Кесененің географиялық орны мен координаттары

Алаша хан кесенесінің ерекшеліктері
Алаш хан кесенесі - бұл таңқаларлық жəне ортағасырлық шеберлер туындысындағы керемет ғимарат. 
Оның сыртқы кірпіші ерекше, өйткені ол юкагир тайпасының кілем үлгілерін толығымен көшіреді. Бүкіл 
ғимарат арнайы күйдірілген кірпіштен тұрғызылған, терезе саңылаулары мен есіктерін безендіру үшін 
ежелгі құрылысшылар ағашты қолданған. Архитектуралық тұрғыдан Алаш хан кесенесі өлшемі 9,73
×11,9 м жəне биіктігі 10 м тіктөртбұрыш тəрізді. Негізгі қасбеттің ортасында екі қабатты есік бар, оның 
артында терең екі аркалы тауашалар орналасқан, олар біршама терең екі түсті жолақпен қоршалған жəне 
бұйра кірпішпен безендірілген. Қасбеттің екі жағында алтыбұрышты бағандар орнатылған, олардың 
əрқайсысы үш жарты шарға тірелген, олардың екеуі бүтін, ал үшіншісі баған кесене үшін негіз ретінде 
қызмет етеді.

Кесененің зерттелуі 
М.Б.Левинсонның экспедициясы 1945-1946 жылдары алғашқы техникалық зерттеу, 
фотофиксация жəне өлшеу жүргізіліп Алаша хан кесенесінің пайда болған уақыты шартты 
түрде XIV-XV датасын қабылдады. Ғалым құрылысшылар кесене салу кезінде қой майында 
кірпіш күйдіру жүргізілгені туралы болжап аңызды жазды, ал ерітінді қымыз бен айранға 
иленді, ол үшін қойлардың үлкен табандары мен биелердің табандары құрылыс орнына 
тартылды. Ескерткіш материалдарының сапасын ескере отырып, М. Б. Левинсон бұл ақпарат 
сенімді жəне жоғары деңгейде екенін растаған. 1946 жылы ҚазКСР ҒА тарих, археология жəне 
этнография институтының экспедициясы ескерткішке жəне оның маңында аймақтарға алғашқы 
археологиялық зерттеулер жүргізді. Кесенеден солтүстік-батысқа қарай 3 км жерде Қанды-Арал 
шатқалында Кеңгір өзенінің құрғақ арнасының жағасынан кірпіш жағуға арналған еден пешінің 
қалдықтары табылып, құрылыс материалдарының жергілікті өндірісі туралы қорытынды 
жасалды.
Алаш хан кесенесіндегі қазба жұмыстары нəтижесінде табылған кез-келген материалдар 
құрылыс уақыты туралы нақты болжам бермегендіктен, тек архитектуралық белгілерге 
негізделген Г. Г. Герасимов, алғаш рет өзінің монографиясында кесененің егжей тегжейлі 
сипаттамасын жəне оның кейбір басқа ортағасырлық ескерткіштермен салыстырып, талдауын 
берген. 

ҚОРЫТЫНДЫ
«Қазақстанның 
киелі 
географиясы» 
интеллектуалдық 
тұрғыдан 
жасырын, 
танылмаған жерлерді елге таныту жəне жергілікті өлкетану тақырыптарын зерттеуді 
жандандыру, ауызша тарихты танымал ету, қажылық тəжірибелерін сипаттау жəне көп 
томдық энциклопедиялар түріндегі қасиетті орындардың географиясы міндетін қояды. 
Жалпыұлттық маңызы бар киелі объектілер (сакральді) деп зайырлы жəне ғибадат 
архитектурасының табиғи ландшафттық мəдени мұрасының ерекше қастерлі 
ескерткіштері, кесенелер, сондай-ақ Қазақстан халқының жадында өшпейтін құндылығы 
бар тарихи жəне саяси оқиғалармен байланысты орындар түсініледі. Сондай киелі 
орындардың бірі – Алаша хан кесенесі.

жүктеу/скачать 154,66 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: