Еуразия технологиялық университетінің Хабаршысы. 2021. №2 67
- құрылтайшы немесе уәкілетті орган шешім қабылдайтын ерікті тарату;
- соттың шешімі бойынша жүзеге асырылатын мәжбүрлеп тарату. [1]
Ерікті тарату ұйым иесінің қызметін тоқтату туралы дербес шешімін білдіреді.
Әр түрлі себептерге байланысты мұндай жағдай туындауы мүмкін, бұл
қызметті одан әрі жүргізудің мүмкін еместігі айқын болады. Ерікті түрде
таратылған жағдайда бұл шешім қабылдауға негіз болады.
Заңды тұлғаны ерікті негізде тарату үшін мыналар негіздер болып табылады:
- ұйым құрылатын мерзімнің өтуі;
- қойылған мақсаттарға жетуі. [1]
Бұл жағдайда тарату туралы шешімді құрылтайшылар қабылдайды, ал тарату
процесі заңды тұлғаны қайта құру процесіне ұқсас, онда құрылтайшылар шешім
қабылдауға және оны тиісті органдарға қажетті құжаттарды берумен бір уақытта
жариялауға тиіс.
АК 50-бабының 2-тармағында заңды тұлғаларды мәжбүрлеп тарату
жүргізілетін негіздер айқындалған.:
1. Ұйымның дәрменсіздігі туралы сот шешімінің негізінде заңды тұлғаны
банкрот деп тану. Барлық мүмкін негіздердің ішінде банкроттық-бұл жоюдың ең
қиын әдісі. Бұл тек меншік иелерінің ғана емес, сонымен қатар ұйым
қызметкерлерінің, несие берушілердің, серіктестердің және басқа тұлғалардың
мүдделеріне әсер ететіндігіне байланысты.тарату Банкроттық негізінде ұйымның
қызметі тоқтатылғанға дейін аталған адамдар үшін ең аз теріс салдары болуы үшін
қаржылық сауықтыру жүзеге асырылады. Банкроттық рәсімі барлық заңды
тұлғаларға қолданылмауы мүмкін. Мысалы, мемлекеттік кәсіпорындар мен
мемлекеттік мекемелер оған жатпайды.
Заңды тұлғаны банкрот деп тану мәжбүрлеу тәртібімен де, ерікті негізде де
жүргізілуі мүмкін. Мәжбүрлеп банкрот болған жағдайда кредитор тарапынан
Қазақстан Республикасының банкроттық және оңалту туралы заңнамасының
негізінде сот органына өтініш беріледі. [2]
Ұйымды ерікті түрде банкрот деп тану үшін құрылтайшының өзі ұйымды
жабу туралы шешім қабылдауға байланысты сотқа берген өтініші негіз болады. Бұл
ретте борышкер активтерінің құны кредиторлар алдындағы барлық борыштарды,
салық төлемдерін және басқа да міндетті төлемдерді жабу үшін жеткіліксіз.
2. Заңды тұлғаның тіркелуін жарамсыз деп тану. Бұл тіркеу кезінде елеулі
бұзушылықтарға жол берілген жағдайда туындайды, оларды жою мүмкін емес.
3. Құжаттарда көрсетілген мекенжай бойынша ұйымның болмауы, сондай-ақ
құрылтайшылардың болмауы, оларсыз заңды тұлғаның жыл бойы жұмыс істеуі
мүмкін емес.
4. Заңды өрескел бұзу. Оларға мыналар жатады:
- заңсыз қызметті жүзеге асыру;
- заңды тұлғаның жарғысында жазылған мақсаттарға қайшы келетін қызметті
жүзеге асыру.
5. Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де жағдайлар.
Сот заңды тұлғаны тарату ең соңғы шара екенін ескереді, сондықтан
бұзушылықтар мен олардың салдарын өлшеу қажет. Мәжбүрлеп тарату сот шешімі