А) бастауыш білім деңгейінде: № Құзыретгіліктің көрсеткіші Бағалаудың және өзіндік бағалаудың эдістері 1 Қоршаған ортаны көру жэне түсіну қабылеті, бағдар жасау Сауалнаманың сұрақтарына жауап беру жэне нұсқаулық бойынша өзінің жауаптарына балл қою; оқылатын пәндердің шеңберінде бақьшаудың тапсырмаларын орындау; нұсқаулық бойынша жауаптарға балл қою жэне алынған нәтижелерді тапдау; сұхбат жасауға қатысу жэне езінің жетістіктерін айқындау; 2 Өзінің іс-эрекетгері- нің мақсатын жэне міндетгерін, олардың нәтижелерін анықгай алу қабілеті; Мэселелік есептерді шешу жэне дайын дұрыс жауаптардың негізінде жауаптарды талдау, өзінің білігін бағалау. 3 Қоршаған ортаның шеңберінде туында- ған міндеттерді ше- шу тэсілдерін табу, ұсыну, қабылдау. Педагогпен сұхбаттасу барысында мэселелік есептерді шешу жэне ұсыньшған тэсілдердің дұрыс / дұрыс емесгігін айкындау. 4 Өзінің іс-эрекеттерін жэне олардың нәти- желерін бағалай алу. Өзінің іс-эрекетгерін жэне өзінің іс-эрекетгерінің нэтижелерін жан-жакты талдау. 5 Танылмаған дүниені немесе құбылысты тануға деген қалау- дың болуы. Белгіленген тақырьштың шеңберінде сұрақтарды анықгау; 6 Адамның оң жэне теріс іс-әрекеттерін айыра апу. Қандай да бір жағдайларда адамның іс- әрекеттерін бағалау (шығармадағы мэтіннен алынған ұзіндінің мысалында). 7 Өзінің жеке басын- дағы оң қасиеттерін дамытуга ұмтылу. Өзінің оң қасиеттерін айқындау жэне өз-өзін жетілдіруге міндеттерді қоюы; 75
8 Өзінің абырой сезімі- нің байқалуы. Этикетгің ережелерін сақтай отырып эр жағдайларда рольдерді ойнап шығу жэне өз іс- әрекеттерін негіздеу. 9 Өзін қоршаган әлеу- меттік ортада оң эмо- ционалды микрокли- мат жасай алу. Қарама-қайшылық жагдайдан шығу' жолдарын үсыну және оларды негіздеу. 10 Жас ерекшеліктеріне сәйкес логикалық ойлауды игеру. Логикалық есептерді шешу жэне оларды жауаптардың эталондарымен салыстыру. 11 Жасқа сәйкес эр түр- лі әлеуметтік роль- дерді орындауға қа- былетті, өзін қоғам- ның толық мүшесі ретінде көру. Сауалнаманың сұрактарына жауап беру жэне күтілетін дүрыс жауаптармен салыстыру; 12 Жеке басының қауіп- сіздігін сақгау ере- желерін игеру Өзінің құрбы-қүрдастарының өмірінен апынған типтес көріністерді қарап шығу / оқу және олардың іс-эрекеттерін осындай жағдайлардағы дұрыс іс-әрекеттермен салыстыру. 13 Салауатгы өмір салтын тұсіну. Өмірдегі жағдайларды жэне жеке қорытын- дыларын бағалау. 14 Жұмыстың шығармашылық тұрлеріне ұмтылу. Зертгеуге берілген тақырыптар бойынша рефераттарды орындау жэне кемшіліктерді айқындау жэне оларды жою әдістерін орындау, зерттеу жұмыстарының байқауларына қатысу. 15 Жеке физикалық дамуда белсенді қатысу Спорт секцияларына, үй жағдайларында спортпен ездігінше (жаттығулар, тренажерлерде жаттығуларды орындау) айналысуды жэне қатысуды есепке алу, 16 Өнер түрлеріне және нақгы алған объектіні зерттеуге қызығушылықгы біддіру Өнер облысында қызығушылыктарды анықгау, элемдік өнердің керемет туындылары туралы хабардар болуға талдау, өнер туралы білімнің шарасын ұлғайтуды жоспарлау, мұражайларға жэне басқа да мәдени орындарға баруды есепке апу 76
Б) негізгі орта білімнің деңгейінде 1 Қоршаған әлемде бағдар жасауға, қа- лыптасқан құнды- лықгар тұрғысынан алғанда жағдайды шынайы бағалау қабілетгің болуы Сауалнамалық жүргізу жэне жауаптарға бапл қою; еткен пәндер бойынша бакылау жұмыстарын жүргізу жэне нұсқаулыктар бойынша оған балл қою; алынған нэтижелерге талдау; өзінің жетістіктерін аныктау. 2 Жеке даму бойынша бағытты жасай алу және оны іске асыру бойынша іс-әрекет- терді жоспарлау Жеке тандау бойынша міндеттерді шешу; дұрыс жауалтардың эталонымен шешімдерді сапыстыру жэне өзінің білігін бағалау. 3 Туындаған мәселе- лерді шешуде оңтай- лы жолдарды табу білігі және оларды қасындағы адамдармен талдау Шешімнің тиімді жолдарын таба отырып мәселелік есептерді шешу. % 4 өзінің іс-әрекетгерін жэне олар бойынша нэтижелерді шынайы бағалау қабілеті, өзін жетілдіруге ұмтылу. Өзінің қызметінің нэтижелерін шектік бағалау жэне негіздеу жэне оны жетілдіру. 5 Адамның іс-әрекетін бағалауда жалпы адамзаттық жэне ұлттық қүндылыктар бойынша багьгг- бағдар жасай алады. Жалпы адамзатгық және ұлтгық құндылықгар бойынша өзінің қатарластарын іс-әрекеттері бойынша бағалауда өз ойын негіздей алуы. 6 Өзінің жеке басында- ғы жағымды қасиег- терді дамытута ұмты- луы Жетекшілік ету жэне басқару қабілеттерін бағалауы жэне жақсы қасиеттерін анықтауы 7 Өзінің жеке басы- ның, өзінің елінің Сауапнаманың көмегі арқылы өзінің бойындағы қасиетгерін жэне ел азаматының бойындағы 77
азаматының артықшылықгарын аныктауы қасиеттермен салыстырып анықгауы 8 Этикалық ұстаным тұргысынан қараған- да элеуметгік қорша- ған ортада эмоцио- налдық оң микро- климатты жасай алуы; Өзінің кұрбы-қүрдастарының өмірінен этикалык ұстаным нормаларынан типтік үзінділерді көруі немесе оқуы жэне олардың эмоционапдык- құндылықгар ұстанымдарын бағалауы 9 Іс-әрекеттердің логи- калық негізделуінің айқын болуы Нақгы оқу жағдайларында іс-әрекеттердің логикалық қимылдарын негіздеу 10 Жасына сәйкес әр түрлі элеуметгік рольдерді түсініп орындауы Жеке түлғаның жасына жэне элеуметтік құндылыктарына сэйкес нақгы рольдерді орындауы 11 Жеке басының қауіп- сіздігін сақгау ереже- лерін орындауы Жеке басының қауіпсіздігін сақтау ережелерін орындау жағдайларын бағалауы 12 Салауатты өмір салтын жүргізу жэне үгіттеу Қоғамдық іс-шараларға қатысуы, салауатты өмір салтын үгітгеу туралы мақалаларды жариялау, мектеп газетін шығару 13 Ғ ылымның негізде- рін игеру үрдісінде жобалау-ғылыми қызметке қатысуы жэне қосымша дамуы Жобалау-зертгеу жұмысының бір түрін орындауы 14 Физикалық түрде ез бетінше дамуға белсенді қатысу Спорт түрлері бойынша жарыстарға қатысу, мектептегі сауыктыру іс-шараларына қатысу 15 Өнердің түрлеріне жэне гылым сала- сына қызығушылық таньггу Ғылыммен жэне өнермен байланысты мектеп бойынша мектептер арасындағы іс-шарапарға қатысуы 78
В) жалпы орта білім беру деңгейінде: 1 Өзінің іс-әрекетгері жэне қимылы үшін мақсатқа сай және мэні бар үстаным- дарды таңдай білуі Таңдап алынған іс-әрекетгердің жэне қимылдардың негізінде мэнді іс-эрекетгерге жэне қимылдарға талдау жасау 2 Өзін-өзі тануға, за- манауи адамға қажет жеке қасиетгердің дамуына қабілеті Оқушының бойында кәсіби-жеке тұлға ретінде қапыптасуы үшін қажет ұстанымдардың дамуы 3 Психологиялық сауаттылық Психология облысынан өмірдегі мәселелік жағдайлар, қарым-қатынастар туралы білімнің болуы, ол туралы тест, бұл қызмет саласына байланыссыз түрде анықгалады 4 Ойлау мәдениетін білуі Психологиялық сауаттылыгын қалыптастыру, шыгармашьшық ойлау мэдениетін дамыту үшін сауалнама 5 Өзінің ролін түсіну қабілеті және когам- дағы орнын табуы Сауалнама, эссе, эңгімелесу 6 Туындаған жағдай- ларда дұрыс. шешім қабылдауы Берілген жагдайлар бойынша міндетгерді шешу 7 Салауатгы өмір сүру салтын жүргізу жэне насихаттау Оқушының спорт секңияларына қатысуын, айналуын, спортпен қызығуын бақылау 8 Өз басының қауіп- сіздігін сақгау ереже- лерін қадағалауы Берілген жағдайлар бойынша шешім жасау 9 өзінің елінің азаматы ретінде өзінің жеке басына құрметтің оянуы Берілген тапсырма бойынша ойын анықгау 10 Өзбетінше білім алу- ға жэне өзін-өзі әре- кеттерге тартуға жэ- Қызмет жоспарын портфолионың мазмұнында көрсету 79
не жасампаз еңбекке ынталандыру қабілеті 11 Физикалық, рухани жэне интеллектуал- дық өзіндік дамуға қабілеті Өз бетінше тану және физикалық қызметті есепке алу 12 Эмоционалдық түрде взін-өзі реттеу және езін-өзі қолдау қабілеті Оқушының типтік емес жағдайларда іс-эрекетіне бақылау жүргізу Кесте 36
Азаматгық құзыреттшіктерІнің калыптасу нәтижелері
А) бастауыш білімнің деңгейінде № Күтілетін нэтижелер Бағалаудың және өзіндік бағалаудын эдістері 1 Өз елінің азаматы ретінде сезінуі, өз отаны үшін мақтану сезімінің байқалуы Сауалнама, сэйкес тақырыгггарды талдау жэне