с а р ғ ы ш , ш ы р а й с ы з , сүрғылт, м е ң і р е у , б у а л д ы р . . . ) . Б ү л т а б н г а і
с у р е т і н і ң к е й і п к е р д і ң ( С а й м а с а й д ы ң ) і шкі к ө ц і л к ү й і не үндесті
гін б і л д і р е ді . Т а ғ ы бір к ө ң і л а у д а р а т ы н ж а й : т с к с т і ң с о н ы н а та
м а н б е й н е л е у ш і т ү с т і ң б о я у ы « қ ы з ы л ғ а » қ а р а й ө з г е р ед і ( а л д ы ц
ғы т е к с т е « қ а р а » б о я у б а с ы м б о л а т ы н ) .
Те к с т к о м п о з н ц и я с ы н д а е л е с те ө з і н д і к к ө р к с м д і к - ү н ы м д а с
т ы р у ш ы л ы к к ы з м е т а т к а р ы п түр.
Қ а н қ ы з ы л Қ ы з ы л Ж е б е ел есі б о л ы с к ә зі нс кс ле с і б ө л і м д с
Р ы с к ұ л д ы ц с а н к е т к е н д а у с ы н есті г ен к е зд е к а й т а к ө л д с н с ң тар-
т ы л а д ы :
« Б о л ы с б а с ы н ж ұ л ы п а л ы п ,
ж о г а р ы к а р а д ы . М а я т ұсында
т ү р ғ а н а д а м ә у е л і к а л б а й ы п , к а р а у ы т ы п к ө р і н д і де, к е н е т көзі-
нің а л д ы т а ғ ы қ ы з ғ ы л т ы м т а р т ы п , ж а р к а б а к т а Қ ы з ы л Жсбс
т ү я ғ ы м е н ж е р т а р п ы п т ұ р ғ а н д а й ел е с т е д і . Қ е н е т Қ ы з ы л Же б е н і и
т а м а ғ ы н а н к а н ш а ш ы р а п , б ет і не ш а н ш ы п к е т к е н д е й, С а й м а с а й
көз і н ж ұ м ы п , к о л ы м е н б е т - а у з ы н ұ с т а й а л д ы . Ж о қ қ а н ж ү к п а -
ғ а н екен. Б і р а қ ж ү м у л ы көз і н а ш у ғ а қ о р ы қ т ы . Қ ы з ы л Ж е б е еле-
122
сін к ө р м е у г е тырыст ы. . .
Онын, ж а н ы н
а л у ғ а
ә з і р е и і л К ы з ы л
Ж с б с б ей нс с і нд е к е л г с нд с й көрінді...»
Үзіндіні а я к т а п т ұ р а т ы н б өл і м қ у ғ ы н д а г ы Р ы с к ү л д ы ц б о л ы с
ж о л ы н тосып ж ү р г е н к езд ег і к ө ң і л күйі, іштегі қ а й н а ғ а н а шу - к е -
гі, ы з а күні т у р а л ы б а я н д а н д ы . Тек с т е г і б ей н е л е у т ә с і л д е р і де
о с ы ғ а н с әйк ес т а н д а л а д ы . А в т о р л ы қ б а я н д а у л а р м е н қ а т а р кейіп-
кер о й - т о л ғ а н ы с т а р ы н б ей н е л е йт і н м о н о л о г т а р , к е й і п к е р д і ң сөп-
л е у мәнері н б ерет і н с ө й л е м
о р а м д а р ы , р и т о р и к а л ы қ
с у р а у л ы
с ө й л е м д е р, ж е к е л е г е н с ө з д е р (атасына нәлет, д ә йі с т. б.) қ ол -
д а н ы с т а п қ а н .
Ав т о р б а я н д а у л а р ы н д а д а, к е й і п к е р с ө з д е р і н д с де ә ң г і м е н і ң
не ж а й ы н д а е кен і не ор а й , сол ж а ғ д а й д ы д ә л б е й н е л е йт і н д е й тіл-
д і к қ ұ р а л д а р ж ү м с а л а д ы . М ы с а л ы ,
т е н е у л е р , м а қ а л - м ә т е л д с р
к е й і п к е р д і ң ішкі с е з і мі н д ә л б е р е т і н д е й б о л ы п к ел ед і : а я ғ ы кү й -
г е н тауықтай; қ а қ п а н ғ а түскен қ а с қ ы р д а й ; қ ү л ы н ы ү й д с б а й л а у -
л ы қ а л ғ а н , ж е л і н і с ы з д а ғ а н б и ед е й ; б а у ы з д а р д а л а қ та б а қ ы р а -
ды; а я ғ ы ң д ы етік қ ы с с а , д ү н и е н і ң к е ң д і г і н е н не пайда...
' Га б иғ а т көрі ні сі н б сй н е л е у д е де осы әді с қ о л д а н ы л а д ы : «Ар-
ғы беттег і қ а р а ғ а й ш ы р ш а л а р а қ ж а м ы л ғ а н а р у а қ т а р д а й боп
т ұр». А қ қ а р ғ а о р а н ғ а н
ш ы р ш а л а р д ы о с ы л а й ш а
б е й н е л е у д і ң
' ө з і и д е мои бар.
Р ы с қ ү л д ы ң а з - к е м б о с а ғ а н к ә ц і л күйі н б ек і т у үші н ш ы м ш ы к
) о б р а з ы а л ы п а д ы .
« Қ ү б ы л а д а н ы з ғ ы р ы қ , е ск е к ж е л ш ы ғ ы п , т ы р б ы қ т ал , б ү т а
) б а с ы н б ү л ғ а қ т а т т ы . Б ұ т а б а с ы н ж е л ш а й қ а ғ а н д а , ж ү н і к о б ы р а -
і ғ ан і п ы м ш ы қ бі рге ы р ғ а т ы л а д ы . Қ а н а т ы н ж е л к е ул е йд і . Ш ы м
ш ы к т ы р н а ғ ы н б ұ т а қ қ а қ а д а й түсі п т ы р м ы с а д ы . Н е к ә р с е м де,
г м ы н а қ у р а г а н ж а п ы р а қ т а р м е н
б і рге к ө р ем і н дсп
қ а с а р ы с ы п
э о т ы р ғ а н с ия қ т ы. Әйтпесе, ү ш ы п кетіп, ы қ т а с ы н т а б у ы н а б о л а д ы .
Р ы с к ұ л б а ғ ж и ы п , әлгі б ү т а г а көгіке д сйі н қ а р а п қ а л д ы . «Ата-
з с ы н а полет, п і ы м ш ы қ қ ү р л ы жоқ г і ын ба?..»
Те кс т е Р ы с қ ү л д ы ң а т а ж а у ы н а ыза-жегін қ а й р а п ш ы ң д а й т ы н ,
в а л ы с қ а н ішкі қ ү й ын сезгмінің с а б ы р л ы к а л ы п к а т үс уі не ж ә р д е м -
г.десетін бір о б р а з бар. О л — т а у д ы ц к а р а ж а р т а с ы . Б ұ л б енне
ЭРыі сқүлмен ә р д а й ы м
бірге, ал т е к с т е эр ж е р г е
б ел і н і п о р н а -
г,л а с к а н : «...Түксиген т ө ці р е к — а й н а л а
тау, ор ж е р д е н « ш и к -
п ш и к » деп ү ш қ а н з ы м ы р а н ш ь г мш ы қ т а н б а с к а тіршіліік ж о қ т а й .
Т Т е к т өм е н д е с а р қ ы р а п а қ қ а н т а у с у ы н ы н с а р ы н ы ғ а н а к у а т к а
і;дәт...».
« . . . Б ұ л т т а н сәл а й ы к к а н ш о к ы л а р шеіксіз а с п а н ғ а к о т созып,
і/ікөк тоңі рг е ж а л б а р ы н ы п , м о н г і л ік к е к а т ы п к а л ғ а н е б е д е йс і з дәу-
і^лер с и я к т ы кәрі нді . Қ а г і ш а ғ а й ш а т к а л а ж д а һ а н ы ң а р а н ы н д а й
:үүңірейіп түр...»
«...Ол т ұ м с ы қ т а ғ ы к а р а ж а р т а м қ а з і р к а һ а р л а н ғ а н а д а м кегі
п і н е к е л ғ е н д е й екен. Б е т і п е к а р ж ү к п а й еріп ке т с б ер г е н соғ
с у л а н ы п , к ө з і н е н с о р а с ы а ғ ып, ә ж і м і а й ғ ы з д а л ы п , н а л а д а н ж а н і
к ү й з е л г е н , ә л д е н е г е т ас т ү й і л г е н к а л п ы б ар. О л д а з а у а л з а м а
т ын т а ғ а т с ы з күті п, қ о з ғ а л с а м ж а у ы м д ы ш о ш ы т ы п а л а м ы н - а
д еп, т а п ж ы л м а й , к а л т к а р а п қ а л ғ а н д а й .
« Б ү л м е ні ң кием ш ы ғ а р , — д ед і Р ы с қ ү л . — Б ү л м е ні ң кием
пірі'м, қ а р а т а с » . . .
Қ а р а ж а р т а с с о ң ғ ы т е к с т е а д а м к е й п і не б і р ж о л а ауьг садь
О л — Р ы с к ұ л ғ а р у х а н и д ем б ерет і н о б р а з , Р ы с к ү л д ы ң ид е я л ыі
с ы ң а р ы .
« М ы л т ы қ д а у с ы гүрс е тк е н д е , ә у е л і қ о ю т ү т і н н е н т ү к көрін
беді. Д ә р і н і ң исі б ү р қ етті. С ә л д е н соң ш а л қ а л а й к ұ л а ғ а н бс
лыістың бір а я ғ ы ү з е ң г і д е н ш ы қ п а й , ү р ж к е н Қ а л д ы қ ы з ы л д ы і
с у й р е т к і с і н д е ү й д е й д е н е ү л п е к қ а р д ы с ы п ы р а , артыніда к а п
қ а р а ж о л а к с ы з ы қ к а л д ы р ы п б а р а ж а т к а н ы н көрді.
«Бүт.кіл ө м і р і ң қ а р а с ы з ы қ еді сенің, С а й м а с а й » — д ед і Р ы с
к ү л м а я н ы ң т а с а с ы н д а ғ ы Ш о л а қ Ш а б д а р ғ а а с ы ғ а б ет т сп б а р
ж а т ы п » .
Б ұ л — ү з і н д і н і а я қ т а п т ү р ғ а н текст. Б о я у д ы ң түсін б і л д і р е
тін сө з д і ң , о н ы ң м а ғ ы н а л ы қ ж а ғ ы н ы ц о б р а з д ә р е ж е с і н е көтері
л у і н осы т е кс т ен , ә с і р е с е а н ы қ б а й қ а й м ы з : « қ а р а » , « қ ы з ы л » , та
ғы д а « к а р а с ы з ы к » . С а й м а с а й д ы ң б ү к і л өмі р ж о л ы — қ а р;
с ы з ы к . А д а л о мі р емес, а р а м омір.
М А З М Ү Н Ы
Достарыңызбен бөлісу: |