Государственного педагогического
жүктеу/скачать 2,16 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Annotation
Аннотация. Мақалада орыс тілі мен әдебиеті сабағында мектеп оқушыларының креативті ойлауын және заманауи білім беру парадигмасында сӛйлеуді дамыту жолдары қарастырылған. Annotation his article reports on the development of creative abilities of school children on the lessons of Russian language, literature and speech development. Г.А. Гизатуллина, А.Ж. Колбаева КОНЦЕПТЫ ПАРАДИГМЫ ОБРАЗОВАНИЯ В КОНТЕКСТЕ БОЛОНСКОЙ ДЕКЛАРАЦИИ УДК 378.14 Подписав Болонскую декларацию, Казахстан изъявил желание войти в мировое образовательное пространство. Интеграция казахстанской высшей школы в мировое образовательное пространство стала возможной вследствие формирования открытого общества в нашей стране. Перед казахстанскими вузами стоят задачи активного участия в международном рынке образовательных услуг, участие в международных образовательных и научно-исследовательских программах, обучение в Казахстане. Реализация этой задачи требует проведения последовательной работы по созданию имиджа казахстанского высшего образования, привлекательного для иностранной молодежи, профессионалов и политиков, информированию мировой общественности о достижениях казахстанской системы высшего образования, рейтинге казахстанских вузов в мировом табеле о рангах, возможных направлениях и финансовых условиях обучения в них иностранных граждан. Как отмечал Президент в своем послании «Главным критерием успеха образовательной реформы является достижение такого уровня, когда любой гражданин нашей страны может получить соответствующее образование и квалификацию, может стать востребованным специалистом в любой стране мира» [2, с.37]. Формирование новых социокультурных ценностей, разделяемых большинством стран, входящих в мировое сообщество, таких как цивилизованный свободный рынок и гуманизация общественных отношений, не только меняет структуру высшего образования, расширяя подготовку экономистов, менеджеров, гуманитариев, юристов, социологов, политологов, но и трансформирует всю парадигму образования. Эта парадигма задается европейским образованием, основанным на ценностях постиндустриального общества. Философия постмодернизма определяет постиндустриальное общество как мир «симулякров». Человек живет в мире отходов, когда из отходов создают искусственные вещи, в мире подделок (вино без алкоголя – как бы вино, кофе без кофеина – как бы кофе), в мире концептов, когда мы творим информацию и боимся пропустить нужную информацию, превратившись в информационный отстой (то есть, ощущать, как вещи перестают о чем-либо говорить, а слова – что-либо значить). Это все симптоматика неспособности сообщить бытию смысл. Но этот смысл недоступен только малообразованному субъекту. Поэтому субъект должен образоваться. Образование рассматривалось в античности, как превращение хаосмоса в космос. Современное образование это процесс передачи знаний. Однако в эпоху постмодерна образование надо рассматривать как процесс возникновения новых знаний. В образовании можно видеть процесс, но более точным будет слово «эксцесс», когда результаты образования непредсказуемы, потому что во время образовательного процесса стихия учителя, передающего знания, сталкивается со стихией ученика и что получается в результате столкновения - неизвестно. Это креативный процесс. Анатомия возникновения нового знания представляет результат наложения двух процессов. Во- первых, это лежащий на поверхности целесредственный процесс, то есть ставятся цели и подбираются определенные средства для их достижения. Во-вторых, это то, что можно назвать процессом осмысления или понимания, когда полученные в процессе обучения знания попадают в реальную социальную среду, они обретают дополнительные смыслы. Здесь возникают такие коннотации, которые не были предусмотрены учебным планом. В итоге результаты образования могут оказаться «выше или ниже» задуманных целей. 141 Отсюда трагизм процесса обучения и его эксцессность. Образование предстает как растущий во времени агрегат инноваций. Именно в этом качестве образование есть перманентный социогенез и антропогенез, то есть постоянный эксцесс творения обществом и человечеством самого себя. Инновация представляет собой продуцирование нового и значимого результата. В образовательном событии Ученик, даже сам того не сознавая, отвечает за новационность, а Учитель – за значимость новации. Ученик задает «глупые» вопросы, чтобы расспросить, подвергнуть испытанию существующую систему знаний. Учитель дает умные ответы на глупые вопросы. Он охраняет и сохраняет преемственность. В молодых обществах в системе образования господствуют ученики с их глупыми вопросами, в старых обществах господствуют Учителя со своими мудрыми традициями и умными ответами. [3,c.35] Но ученики должны быть еще мотивированы образованием. Что заставляет человека так стремиться к знаниям? Как говорил об этом К.Ясперс, это есть порыв от имманентного к трансцендентному миру, стремление обрести самого себя. Экзистенциальный смысл образования в достижении полноты бытия, которая дается образованностью как ликующим знанием. [4, с.429] В этом смысле образование есть интенциональность как направленность сознания на окружающий мир и на самого себя. В социальном плане образование раскрывается как идентификация. И в этом аспекте образование имеет непреходящее значение в современном мире, где актуализируется проблема идентификации. Как отмечал Ж.Бодрийяр в работе «Прозрачность зла», человек современности бежит от своего «Я», от своей половой или расовой принадлежности. Современные технологии позволяют менять свой пол, расовую принадлежность, свою внешность. И люди увлеклись этой игрой в переодевания, но забыли о своем внутреннем содержании, о своей духовности. Сегодня духовность носит поверхностный характер, характер симулякров. [1,с.32] И в то же время когнитивное информационное общество требует многознания, широкого кругозора. Поэтому, отвечая этим требованиям, современное образование акцентирует внимание на самостоятельной работе студентов, поскольку современное производство требует не просто много, но разнообразных знаний. Столько знаний преподаватель дать не в состоянии, в связи с чем, необходимо самому получать дополнительные знания. Преподаватель должен так выстраивать СРС, чтобы студенту было интересно искать дополнительный материал. СРС должны углублять знания по предмету, должны носить личностно-индивидуальный характер, то есть они должны разрабатываться для каждого студента в связи с его индивидуальной психологической характеристикой, потому что знания по философии помогают человеку понять свое «Я». Лучше узнать своих студентов мы можем в процессе общения по интернету в режиме «он- лайн». А это требует демократизации взаимоотношений студента и преподавателя, открытости преподавателя, готовности относиться к студентам как к своим ровесникам и коллегам, но не забывать при этом о дистанции между разными поколениями. Если смотреть на персональное образование, то есть индивидуальное образование, то тогда понятно, что в нем есть смысл эстетический, так же как смысл религиозный, и, наконец, смысл философский. Вне этих вложенных друг в друга смыслов образования, нет образованных людей, есть «образованцы», у которых сформирован рассудок, но не сформирована душа, разум. Пафос гуманизации образования состоит в том, чтобы формировать не только рассудок, но и разум, то есть дать понятие о душе, о мире в целом и о Боге. [3,с.27] Критерием подлинности образования, которое является не только образованием рассудка, но и образованием разума является отсутствие скуки. Если перефразировать Б.Паскаля, скука бесконечных пространств аудиторий возникает тогда, когда мир рассматривается не с точки зрения высших ценностей, а с точки зрения утилитарных потребностей. В сущностном измерении «скука» царствует в «мире как мастерской», несмотря на внешнюю занятость, и даже «увлеченность», но скуке нет места «в мире как храме». Связать воедино индивида с трансцендентным миром - это базовое условие преодоления скуки. Развитие духовности предполагает номадность образования. Образование есть не что иное, как постоянная готовность перемещаться в духовном и культурном пространствах. Развитие духовности связано с эзотерическим измерением образования, то есть речь идет о присутствии тайны в образовании. Тайна-это не просто знание о незнании, но императив, влекущий к знанию неизвестного. Процесс образования раскрывается как волнующее пребывание в сфере тайны и преодоления еѐ. Таким образом, эпоха постмодерна предъявляет к современному преподавателю новые требования и мы должны быть готовы ответить на эти вызовы современности. 142 _______________________ 1. Бодрийяр Ж. Прозрачность зла. М., 1990. С.32 2. Послание Президента Республики Казахстан Н.А.Назарбаева народу Казахстана «Новое десятилетие – новый экономический подъем – новые возможности Казахстана». Астана, 29 января 2010 года 3. Пигров К.С. Образование как космическое событие – Философия образования. Сборник материалов конференции. Серия, вып.23. СПб.: Санкт-Петербургское философское общество. 2002. С.27-35 4. Ясперс К. Философская вера. Смысл и назначение истории. М., 1991. С.429-431 Аннотация. Мақалада Болон декларациясы талаптарына сай Еуропалық білім беру концептілері қарастырылған. Авторлар Қазақстан Республикасындағы қазіргі білім беру ҧстанымы интенционалдык, когнитивтік, трансценднттілік, эзотериялық және эксклюзивтік негізде іске асатынына назар аударған. Annotation. The. «Сoncepts of paradigm of edication according to Bolon declaration» reveals concepts of European edication in cooperation with demands of Bolon declaration.The authors conclude that the anatomy of contemporary edication of the Republic of Kazakhzstan is based of iternationality, exclusivity, transcendentity. М.Б.Джанаев БЕЙНЕЛЕУ ӚНЕРІН ОҚЫТУДА ИНТЕРАКТИВТІ ӘДІСТЕР МЕН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ӘОЖ 373.67 + 001.895 Д 37 Жҧмыста бейнелеу ӛнерін оқытуда интерактивті әдістемелер мен инновациялық технологияларды, оқушылардың кӛркем қызмет тҥрлерінде шығармашылықтың белсенді әдістемелерін қолдану мәселелері қарастырылады. Кӛркем ӛнер пәндерін оқытуда педагогикалық технологияларды қолданудың ӛзіндік ерекшеліктері болады және олар қалыптасқан педагогикалық парадигманы ӛзгерту мен жаңа педагогикалық парадигманың қалыптасуына әсер етіп мҥмкіндік туғызады. Жалпы, педагогикалық технология бҧл адамды танып, тәрбиелеп, одан әрі дамытып, жетілдіру мен ӛмірге бейімдеу процесіне негізделіп, адамды толық қалыптастыруға бағытталған, ӛз қызмет объектісі нақтыланған оқыту технологиясы. Бейнелеу ӛнерін оқытудағы негізгі мақсат, оқушының кӛркем образды ӛз мҥмкіндігінше қабылдап, шама-шарқынша сомдай білуге баулу, кӛркем эстетикалық тәрбиеге баулып, кӛркемдік мәдениетті бойына сіңіру болғандықтан, бҧл пәнді оқытудағы педагогикалық технологиялардың ӛзіндік кӛркем шығармашылық бағыттағы белсенді оқыту әдістемелері болады. Сондықтан, тҧлғаның кӛркем шығармашылық ой-толғамын қалыптастырып дамытудағы технологиялық әдістемелерді, бейнелеу ӛнері пәнінің мақсат-міндеттері мен мазмҧнына қарай талдап қарастыру қажет. Бҧл білім беру жҥйесін реформалау мен жетілдірудің басты объективті факторлары болып «Болон ҥрдісі» принциптерін жҥзеге асыруда білім беру мазмҧнын жаңарту мәселелеріне сай бейнелеу ӛнерін оқытудың интерактивті инновациялық белсенді әдістемелері арқылы кӛркем шығармашылық ойды дамыту технологиясын негіздейді. Осыдан Г.Г. Братцеваның пікірінше, «Адам және әлем» формуласындағы «дҥниетаным холизмін» қалыптастыруды педагогикалық мақсат етіп, ал «Адам және табиғат», «Адам және қоғам», «Адам және Адам» және олардың келесі жҥйелік тобындағы «Адам - кӛркем образ», «Адам - техника», «Адам - белгілік жҥйе» т.с.с., формулаларындағы білімнің интеграцияланған жҥйесін қалыптастыруды педагогикалық міндет деп санап, ал «креативті тҧлға» формуласындағы шығармашылық ойды дамыту технологиясын жоғарыдағы педагогикалық мақсат пен міндеттің жеткілікті және неғҧрлым сапалы (эффективті) жҥзеге асыру қҧралы [1, 338-339 бет], деп кӛрсетуге болады. Осы айтылғандардың негізінде тҧлғаның шығармашылық ойын қалыптастыру мен дамытудағы технологиялық тәсілдерді ӛзіндік кӛркем танымдық бағытта қарастыруға болады. Кӛркемӛнер пәндерін оқыту процесінде жаңа инновациялық технологияларды қолдану пәннің 143 ӛнертанымдық, шығармашылық ҥрдісіне негізделіп отыруы тиіс. Бейнелеу ӛнері мен педагогиканың шығармашылық табиғаты жаңа технологияларды қолдануға мол мҥмкіндіктер туғызып отырады. Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде іс жҥзінде анықталып табылған оқыту ҥрдісінің нәтижесін кӛтеретін әдіс-тәсілдерді, технологияларды кӛбінде жаңашыл, инновациялық деп атайды. Кӛркем білім мен тәрбиенің жаңа технологиялары бейнелеу ӛнері пәнінің дҥниетанымдық, шығармашылық табиғатына қарай тҥрлі бағытарда қарастырылады. Бейнелеу ӛнері шығармашылық, ӛнертанымдық, жалпы білімдік пән болғандықтан оны оқытуда жаңа технологияларды, интерактивті әдістерді қолдану тҥрлі ғылыми- педагогикалық, кӛркем танымдық, әдістемелік ізденістерді қажет етеді. Бейнелеу ӛнері сабақтары – осы ӛнер тҥрлерінің мән-мазмҧнына, кӛркемдік қасиеттеріне тән жҥргізілуі шарт. Ӛйткені, бейнелеу ӛнері — адамдардың рухани дҥниетанымын универсалды- әмбебапты пайымдау, кӛрсету формасының қҧралы. Бейнелеу ӛнері пән мҧғалімінің басты міндеті – баланы осы ӛнер әлеміне енгізу, қауыштыру, ӛнерде және ӛмірде шығармашылыққа баулу. Кӛркем білім мен тәрбиеде әр сыныптағы балалардың жас және психологиялық, физиологиялық даму ерекшеліктеріне сәйкес, бейнелеу ӛнері шығармашылығының тҥрлі тәсілдері қамтылғандықтан, толық шығармашыл тҧлға қалыптастыру мен дамытуға бағытталған мақсатты тҥрдегі оқыту технологиясы оқушылардың шығармашылық ой-ӛрісін, қиялын, талғамын қалыптастырудың бірден- бір кепілі деуге болады. Тарих, археология, филология, философия, антропология, психология, физиология ғылымдарының деректері мен дәйектемелеріне сҥйене отырып, бейнелеу ӛнері тҥрлерінің сенсорлық визуальдық - кӛру, есту, тілдік, кинестетикалық тҥп негіздері болатындығын және олардың адам сана-сезімі арқылы қамтылатындығын байқаймыз. Жалпы бейне, бейнелеу барлық сенсорлық таным негізі екендігі белгілі. Әрине, сондықтан да білімгердің шығармашылық ой-ӛрісін, қиялын, кӛркемдік талғамын қалыптастыру оқу қызметін шығармашылық белсендіру, интерактивті әдістер- иммитациялық кӛркемдік, ойындық әлеуметтік, рӛлдік, іскерлік ойындар, жоба әзірлеу, нақты жағдайларды талдау (кейстер), талдау мен бақылаудың белсенді социологиялық тестілендірілген әдісі, бейнелік сахналау, ӛнер тҥрлері бойынша бейне суреттерді, репродукцияларды, иллюстрацияларды талдау т.б.с.с. тҥрлі тәсілдер арқылы жҥзеге асырылады. «В нашу эпоху искусство, разрабатывая сферы зрительного, слухового, языкового, кинестетического опыта, стремится приспособить человека к окружающей среде. Вот почему искусство должно стать основой воспитания личности. Необходимо, чтобы мир пластических форм и символов стал близок человеку. Надо, чтобы человек жил в искусстве, а не просто «потреблял» его, удовлетворяясь простейшими зрительно-слуховыми схемами» [2, 209 с]. Бейнелеу ӛнері пәні ӛзіндік оқу-тәрбиелік ерекшелігі, мақсат-міндеті, тәлім-тәрбиелік маңызы, адам табиғи жаратылысына сай танымдық қасиеті бар, кӛркем шығармашылық мәндегі пән. Бейнелеу ӛнеріне оқыту осы ӛнердің жалпы мазмҧндық мәніне байланысты, арнайы кӛркемдік іс-әрекеттері, оқу мәселелері арқылы жҥзеге асырылады. Кӛркемдік іс-әрекет бейнелеу ӛнерін игерту қҧралы, ол оқушылардың ӛнер саласындағы білім, дағды, қабілет, шығармашылық ой-ӛрісінің деңгейлерінің дамуын қамтамасыз етуде, олардың сол іс- әрекеттер барысында, осы ӛнерге тән белгілі оқу - ҥйрету мәселелерін игерту арқылы жҥзеге асырудағы оқу бағдарламасының басты талабы. Сондықтан, кӛркем бейнелеу қызмет тҥрлері бойынша сабақтарды жоспарлауда мҥғалім, оқу мәселелерін әр сыныптағы баланың жас және психологиялық даму ерекшелігіне қарай, белгілі бір мӛлшерде меңгеруін, олардың бейнелеу ӛнерінің орындалу заңдылықтарын игере отырып, сабақ барысында және ӛз бетінше шығармашылық қабілеттерінің дамуына ықпал ету жолдарын қарастыруы тиіс. Қазіргі білім беру жҥйесінде оқытудың жаңа және озық технологияларын меңгеру мен қолдана білу бейнелеу ӛнері пәнінің кӛркем танымдық және шығармашылық мазмҧнына байланысты қарастырылады. Жаңа технологияны меңгеру мҧғалімнің кәсіби, интеллектуалдық, мәдени, рухани, азаматтық және де басқа кӛптеген адами келбетінің шығармашылық қабілетінің қалыптасуына мҥмкіндік беріп, ӛзін-ӛзі дамытып, оқу-тәрбие ҥрдісін тиімді ҧйымдастыруына ықпал етеді. Мысалы, Б.Т. Лихачев педагогикалық технологияны оқу процесінде белгілі бір мақсатты кӛздей отырып, білім беруге бағытталған педагогикалық ықпал деп тҥсіндіреді. Ол технологияны нақты педагогикалық нәтижеге жетелейтін ӛлшемдердің белгілі бір жҥйесі ретінде кӛрсетеді және педагогикалық технология тҥпкілікті ӛзгермейтін механикалық қҧрылым емес, қайта бала мен мҧғалімнің ҥнемі тҥрленіп отыратын ӛзара қарым-қатынасының ӛзегі, мазмҧнды ҧйымдастырушы қҧрылымы ретінде қарастырады. 144 Тҥсіндірме сӛздік бойынша «Технология – бҧл қандай да болсын істегі, шеберліктегі, ӛнердегі амалдардың жиынтығы». Ал, М.В. Клариннің тҥсінігінше «Педагогикалық технология – педагогикалық мақсатқа жету ҥшін қолданылатын барлық қажетті ілім амалдары мен әдіснамалық қҧралдарының жҥйелі жиынтығы және жҧмыс істеу реті». Р.Жуковтың «Оқытудың белсенді әдістері», А.Прокапцовтың және т.б. «Оқытудың белсенді әдістері – имитациялық, ойындық әлеуметтік, іскерлік ойындар, нақты жағдайларды талдау, талдау мен бақылаудың белсенді социологиялық тестілендірілген әдісі», тҥрлері мен В.Давыдовтың «Дамыта оқыту теориясы» да бейнелеу ӛнерін оқытуда қолдануға лайықты оқытудың жаңа педагогикалық технологиялары мен интерактивті оқыту әдістемелерінің негізін қалайды. Қазіргі кезде Г.С. Альтшуллердің (ТРИЗ) теориясы негізіндегі «оқу қызметін шығармашылық белсендіру әдісі» оқушылардың креативтігін дамытуда осы әдіс қҧралы ретінде стандартты емес, шығармашылық міндеттерді шешуге және шығармашылық қиял мен ойды дамытуға бағытталған. Бҧл әдістеме де, бейнелеу ӛнерінің кӛркем шығармашылық табиғатына лайық оқу қызметін белсендіру әдісі. Дамыта оқытудағы қарапайым бақылаулар, зерттеулер жасау арқылы ӛмір заңдылықтарына кӛздерін жеткізу, қорытынды жасауға дағдыландыру тәсілдері бейнелеу ӛнері пәнінің шығармашылық қасиеті мен кӛркемдік ерекшеліктеріне толық сай келеді. Мҧнда бейнелеу ӛнері пәнінің мазмҧнына қарай дамыта оқыту жҥйесінде, мҧғалім мен оқушы арасында ӛзіндік айрықша кӛркем шығармашылық қарым-қатынас орнап, ол осы ӛнер тҥрлері мен бағыттарындағы жаңа қағидаларға негізделеді. Олар кӛркем шығармашылық және педагогикалық ынтымақтастық, ӛзара сыйластық, кӛркем танымдық сезім мен тҥсінік, кӛркем образдық қабылдау мен ӛз мҥмкіндіктерінше бейнені кӛркем образдық сомдау сияқты қасиеттер тҥрінде оқыту мен оқу әрекетінің бір-бірімен тығыз байланыста болуына, баланың шығармашыл және ӛмірге бейім болып дамуына ықпал етеді. Осы жоғарыда айтылған тҧжырымдар негізінде оқушылардың ӛнерге, ӛнер туындыларына деген кӛркемдік талғамдары мен кӛркем эстетикалық қабылдау деңгейін, шығармашылық қабілеттерін, білім сапасын анықтауға және бағалауға қажетті тӛмендегідей әдістемелік бағыттар қарастырылады: 1. Жаңа педагогикалық технологияларды қолдану барысындағы кӛркем қызмет пен ӛнер туындыларына оқушының кӛркем образдық, әсемдік тҧрғыдағы кӛркем-эстетикалық қатынасы және талғамдары. 2. Бейнелеу ӛнері тҥрлері бойынша кӛркем образдық қызмет және қоршаған орта мен ӛнер тҥрлерін эстетикалық қабылдау деңгейлері. 3. Кӛркем образдық шығармашылық қызмет, іс-әрекеттері мен кӛркемдік талғамдарының сапасы мен білім дәрежесі. 4. Бейнелеу ӛнері сабақтарында игерген кӛркем білім мен тәрбие нәтижелерін тҧрмыста және қоғамдық ӛмірде қолдана алу машықтары мен қабілет деңгейлері. Зерттеу нәтижесінде тҥрлі кӛркемдік іс-әрекеттер барысында оқушылардың бейнелеу ӛнері жайындағы тҥсініктерін, әсемдікті сезіну, кӛркем қызмет процесінде кӛркем образды сомдау мҥмкіндіктерін, кӛркем бейнелеу нәтижелерін саралай келіп, тәжірибеге дейінгі және тәжірибеден кейінгі қалыптасқан білімдері мен тҥсініктерінің сапалық кӛрсеткіш деңгейлері анықталды. Бейнелеу ӛнері сабақтарының нәтижелерін талдап, оқушылардың тәжірибе барысында қалыптасқан кӛркемдік білім және шығармашылық деңгейлерінің сапалық кӛрсеткіштерін салыстыра отырып, зерттеу барысында тӛменгідей қорытындыға келдік: -бейнелеу ӛнері сабақтарында жаңа технологияларды қолдану барысында оқушылардың кӛркемдік талғамдары мен қабілеттерін дамытуда интерактивті «әсерлі-сезімдік тізбекті ырғақ» тәсілдерін қолдану мазмҧны айқындалды; -бейнелеу ӛнерінің практикалық және қабылдау сабақтарында ӛмір қҧбылыстары мен ӛнер туындыларын игерудегі кӛркем образдық тәсілдерді интерактивті әдістер қолдану арқылы оқыту, оқушының кӛркемдік талғамы мен шығармашылық қабілетін қалыптастырып дамытуға зор ықпал ететіндігі анықталды; -бейнелеу ӛнерінің практикалық және қабылдау сабақтарында оқытудың белсенді, интерактивті және инновациялық технологияларын қолданудың мәні мен жолдары айқындалды. Осы тҧжырымдардан бейнелеу ӛнерінің ӛзіне тән ерекшелігі мен мазмҧндық мәні, оның суретші мен кӛрермен арасында қатынас орнататын сенсорлық бейнелі-сезімдік, кӛркем бейнелік тілі, шығармашылық қасиеті оқытуда жаңа және интерактивті технологияларды қолдануға мол мҥмкіндіктер туғызатындығын кӛреміз. Бейнелеу ӛнері туындыларының адам сезіміне, тҥйсігіне эмоциялық әсер ету дәрежесі оның жалпы танымдық, тәрбиелік мәнділігіне, шығармадағы ойдың мән-мазмҧнының тереңдігіне, 145 суретшінің бейнелеудегі мәнерлік қҧралдарын әсемдік заңдылықтарына сай ҧтымды және ҥйлесімді қолдана білуіне тікелей байланысты. Бейнелеу ӛнері тҥрлерінің кӛркем образдық тілін игертудің әрі шығармашылыққа баулудың негізі, сурет салу жолдары мен тәсілдерін ҥйретуден, бейнелік танымды қалыптастырып дамытудан басталады. Оқушылар салынатын объектіні, ӛмір қҧбылыстарын ӛзінің туа біткен сезім,таным қабілеті арқылы рефлективті және интуитивті тҥрде қабылдайды. Себебі, олар оның нақты логикалық рационалды қҧрылымын әлі білмейді. Олар заттарды, объектіні, қҧбылыстарды ӛздері кӛріп тҧрғандай шынайы қабылдап тҥсінеді. Бҧл ӛмірді шынайы қабылдап сезіну, ӛмір мазмҧнын, әсерін, кӛркемдік мазмҧнын сенсорлық сезімдік тҧрғыда шынайы қабылдап, оны осы шынайы тҧрғыда бейнелеу материалдарымен дҥниеге алып келу, туғызу процессі. Яғни саналы сезімдік – шынайылықты бейнелі шынайылыққа айналдыру. Мҧнда белгілі ғалым Г.В. Лабунская, И.П. Глинская, В.С. Щербаков, А.В. Щербаков т.б. кӛрсеткендей, оқушылар шынайы объектіні ҥлкендер тәрізді бір жағынан ғана емес тҧтас қабылдап таниды [3]. Бҧл танымдық мән затты пішіндік, кеңістіктік, тҥстік қасиеттерімен қатар біртҧтас логикалық, идеялық мазмҧн, саз (мотив), кҥй, логикалық идеялық мазмҧнмен, сезімдік – кӛркемдік сана арқылы дҥниетану. Сондықтан, балалар ӛмірді туа біткен сезімдік таным арқылы шынайылықпен мағыналы кӛру арқылы бейнелеуге тырысады. Олар ӛмірді рационалды логикалық талдаудан бӛлек, жан-жақты тҧтас сезімдік қабылдау арқылы шынайылықпен бейнелейді. Яғни, олар заттарды, дҥниені рефлективті, интуициялы тануға бейім. Оқушы бейнеленілетін затты ӛз ой санасында пәндік-заттық тҧрғыдан да, (тҥрі, тҥсі пішіні т.б.) сезімдік, мән-мазмҧндық тҧрғыдан да (кҥй, ырғақ, сезім, тебіреніс, толқу, идея, образ, кӛркем, мазмҧн, рухани негіз) жан-жақты тҧтас қабылдайды. Сондықтан, біз оларды оқытуда дамыта оқыту, деңгейлеп-саралап оқытудың белсенді әдістері мен жаңа технологияларын қолдана отырып, бала санасын, дҥниетанымын бейнелеу ӛнері қҧралдары, тәсілдері арқылы олардың барлық сезім мҥшелеріне әсер етіп, олардың сезім жҥйесі толық әсер алып шабыттанатындай жағдай туғызуымыз керек. Мҧндай жағдайда біз абстракциялы және реалистік ӛнер тҥрлеріне де қатысты шынайылықты, кӛркем сезімділікті таным процесінде шығармашылық ойды дамыту технологиясы тҥріндегі ортақ тәсіл ретінде санаймыз. Себебі, абстрактылықта, реалистікте шынайылылықпен жоғары сезімділікке тәуелді. Бҧл екеуі де сыртқы кӛріну формасы, тҥрі, тҥсі кеңістіктегі қалпы визуальды кӛріну мәнімен ғана емес, ішкі сезімдік пайымдық мәні мен мазмҧнына да байланысты, біртҧтас шығармашылық танымдық әрекетті сипаттайды. Бейнелеу ӛнерінің білімдік және сезімдік негіздері, жалпы ӛнер дҥниенің ішкі-сыртқы ақиқатын тҧтастай алып, кӛркем образ арқылы бейнелейді. Ӛнер нақты натуралды шындықтан жоғарғы ақиқатты, шынайылылықты бейнелейді. Натуралды шындық бҧл дҥние заттарының, дҥниенің сызықтық, тҥстік, тондық, тҥр-тҧрпаттық, пішіндік сыртқы кӛрінісі. Олардың сыртқы-ішкі қҧрылымы, бӛлшектер байланысы, жҥйесі. Ал, ӛнер бҧл дҥние заттарының сыртқы-ішкі, ішкі-сыртқы кӛріністерінің сезімдік шынайылық кӛркем образдық бейнесі. Сурет салу барысында оқушы бейнеленетін заттарды, қҧбылыстарды саналы бейнелі-сезімдік тҥрде қабылдап, зерделеп талдай отырып, сол заттың жазықтық бетіндегі кӛркем бейнесін ӛз мҥмкіндігінше сомдайды. Алайда, объектіні кӛру, қабылдау барысындағы таным мен бейнені сурет арқылы орындау процесі ӛзара бӛлінбес психологиялық факторлар болғандықтан, бейнелеу іс-әрекеттері барысындағы олардың сапасы, нәтижесі тҥрлі деңгейде болуы мҥмкін. Бір жағдайда, адамдардың жалпы дамуы мен кӛңіл-кҥйіне байланысты кӛру, бақылау арқылы қабылдау ҥстем болса, кейде қабылдау ҥрдісінің сенсорлық-сезімдік тереңдігі мен кӛркем танымдық аясы басым болуы мҥмкін. Қорыта айтқанда, бейнелеу ӛнері қызметінің нәтижелі болуы кӛркем қабылдау сапасымен тікелей байланысты – кӛркем танымдық іс-әрекеттер мен кӛркем образдық практикалық қызмет тҥрлерін қамтиды. Сондықтан да, кӛркем білім мен тәрбие жҥйесінде оқытудың интерактивті және инновациялық технологияларын қолдану мҥмкіндіктері оқушы сана сезімін, шығармашылық ойын, кӛркем мәдениетін дамытуда айырықша мәнге ие болып, бейнелеу ӛнерінің барлық тҥрлерін қамтиды. Бейнелеу ӛнері тҥрлерінің, жанрларының сан алуандығы, тҥрлі бейнелеу қҧралдарын, әдіс- тәсілдерін және таным мен қабылдау ерекшеліктерін талап ететін қоршаған ӛмір шындығы объектілерінің, қҧбылыстарының, қоғамдағы әлеуметтік жағдайлардың жан-жақтылығынан туындап, адам кӛркемдік іс-әрекеттері арқылы ӛз ойын, эмоциялық сезімін, әсерін ӛмірге деген қатынасын шығармашылықпен кӛркем бейнелі кӛрсетуге ықпал ететін рухани дҥние таным кӛзі, оның мәдени болмысы. Жаңа технологиялық әдістерді қолдану барысында оқушылар бейнелеу ӛнері тҥрлерінен 146 шеберлікті, іскерлікті, ізденімпаздықты және білім мен білікті, дағдыны қалыптастырып, шығармашылық тәсілдерді жан-жақты игереді. Интерактивті және жаңа педагогикалық технологияларды бейнелеу ӛнері сабағында тиімді қолдану оқушылардың шеберлігін шындауға, білімін толықтыруға, ой - ӛрісін дамытуға, жылдам шешім табуға, ӛз ойларын дәйекті қорытуға ҥйретіп, сана сезімдерінің қарқынды ӛсуіне, шығармашылық қабілеттерінің дамуына мҥмкіндік туғызатын нақты әдістемелік алғышарттар болып табылады. Бейнелеу ӛнері сабақтарында интерактивті инновациялық технологияларды қолдану оқушылардың ішкі кӛркем танымдық мҥмкіндіктерін белсенді, қарқынды іске қосу арқылы кӛркем образдық шығармашылық сана-сезімін, кҥш-қуатын дамытуға, танымдық әрекеттерін ӛздігінен ҧйымдастыра білуге ҥйрететін модульдік технологиялар мен ақпараттық жҥйелерді де қамтиды. _____________________ 1. Братцева Г.Г. Активные методы обучения и их влияние на смену педагогической парадигмы. Философия образования . Сборник материалов конференции. Серия ―Symposium‖, выпуск 23. СПб.: Санкт-Петербургское философское общество , 2002. С.336-340. 2. Прозерский В.В. Образование посредством искусства. Философия образования . Сборник материалов конференции. Серия ―Symposium‖, выпуск 23. СПб.: Санкт-Петербургское философское общество , 2002. С.209-211. 3..Юсов Б.П, Семенова М.Н., Лепский Г.С. и др.; Под ред. Юсова Б.П., Минц Н.Д. Изобразительное искусство в начальных классах/ – Мн.: Нар. Асвета, 1986. -167 с.: ил. жүктеу/скачать 2,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|