№2(78)/2015 Серия педагогика

Серия «Педагогика». № 2(78)/2015 
Зарядтардың түрлерін ажы
болатындығы туралы ой айтады. 
Электрон: теріс зарядталға
Протон: оң зарядталған
Нейтрон: заряды 0-ге тең 
Электр зарядының сақталу з
Тұйық жүйеде барлық бөлше
Кулон заңы. Қозғалмайтын 
олардың зарядтарының модульд
квадратына кері пропорционал бо
 

Вакуум үшін: 
1
2
2
.
K
q q
F
k
r


k — пропорционалдық коэф
2
12
0
2
8,85 10
.
Kл
Н м

 


Электр өрісі
— материяны
туғызады. Электр өрісі электрл
(2-сур.). 
Электр өрісінің кернеулігі 
E
зарядқа əсер ететін 
F

күштің сол 
«Э
ырату үшін Франклин 1747 ж. электр зар
н 
 
31
9.1082 10
;
e
m
кг




e
q
 
27
1846
1.68 10
;
P
e
m
m
кг




 
P
q
 
;
n
P
m
m

 
 
 
n
q
заңы: 
1
2
3
.......
.
n
q
q
q
q
const




ектер зарядтарының алгебралық қосындысы өз
зарядталған екі нүктелік дененің вакуумдағы
ерінің көбейтіндісіне тура пропорционал жə
олады (1-сур.). 
1-сурет. Кулон заңы 
Жалпы түрі:
 
1
2
2
,
K
q q
F
k
r



фициент; 
2
9
2
0
1
9 10
;
4
H м
k
Кл


 

0

—
ң ерекше бір түрі. Электр өрісін қозғалмай
ленген дененің əсерін екінші денеге жеткіз
 
2-сурет. Электр өрісі 
E

деп
— қарастырылып отырған өріске орн
сыншы заряд шамасына қатынасымен өлшене
Электр жəне магнетизм»… 
9 
рядтарының екі түрлі 
19
1.6 10
;
кл

 

 
19
1.6 10
;
кл



 
0;

 
згеріссіз қалады. 
ы өзара əсерлесу күші 
əне ара қашықтықтың 
 
— электр тұрақтысы; 
йтын электр зарядтары 
зуші болып саналады 
наластырылған сыншы 
етін шаманы айтады: 

И.Б.Үсембаева, Ə.Х.Сарыбаева, К.М.Беркімбаев 
10 
Вестник Карагандинского университета 
0
0
, немесе
;
F
E
F q E
q






;
U
E
d


 
1
1 / .
1
H
E
H м
кл


 
Жалпы физика курсынан «Электр жəне магнетизм» пəніне арналған «Электр жəне магнетизм» 
атты жасалған электрондық оқулықтың көмегімен есептер шығаруға болады (3-сур.). 
3-сурет. «Электр жəне магнетизм» атты электрондық оқулықтың монитордағы көрінісі 
Мысалы, Кулон күші, электр өрісінің кернеулігі тақырыптарына аталған электрондық оқулықты 
қолданып есептер шығаруға болады. Алдымен, есептерді шығару барысында əсерлесуші екі 
зарядтардың сан мəнін береміз, онан соң екі зарядтың ара қашықтығын есептеуге оның мəндерін 
енгіземіз. Екі зарядтың арақашықтығының мəндері анықталған соң, кестедегі зарядталған денелерді 
тышқанның көмегімен жылжытып, орнына қоямыз. Осы кезде мониторда Кулон заңының формуласы 
көрініп, есептелініп, оның жауабы алынады жəне кестенің ішіне алынған жауап жазылады (4-сур.). 
4-сурет. Электрондық оқулық көмегімен Кулон күшін, электр өрісінің кернеулігін
анықтаудың монитордағы көрінісі 
Осы электронды оқулықты қолдана отырып, «электр өрісінің кернеулігі» ұғымын түсіндіру 
мақсатында демонстрациялық тəжірибе жасауға жəне осы тақырыптарға арналған төмендегідей 
шығарылатын есептерді көрсетуге болады. 
Есеп №1. 1 мкКл жəне 10 нКл екі заряд 9 мН күшпен біріне-бірі қандай қашықтықтан əсер етеді. 
Есеп №2. 90 нКл жəне 10 нКл зарядтар бір-біріне 4 см қашықтықта орналасқан. Үшінші заряд 
тепе-теңдікте болу үшін оны қай жерге оналастыру керек. 
Есеп №3. Өрістің қандай бір нүктесінде 2 нКл зарядқа 0,4 мкН күші əсер етеді. Өрістің осы 
нүктесіндегі кернеулікті табыңдар.

«Электр жəне магнетизм»… 
Серия «Педагогика». № 2(78)/2015 
11 
Алға қойылған міндеттердің жауабын іздестіруді студенттер басқарушы ықпал ету əсерінен 
электрондық оқулықта өтіп жатқан өзгерістерді көре отырып, есептеу барысында іске асырады. Бұл 
кездегі оқытушының іс-əрекеті студенттерге қажетті дараланған, жеке көмектер көрсетуге келіп 
саяды. Бір студенттер үшін бұл кеңес электрондық оқулықтың басқарушы параметрлері мəнінің 
диапазондарының өзгерісіне қатысты болса, басқалары үшін есептеу нəтижелерін ой елегінен өткізіп, 
қабылдауға қолайлы формада беру туралы кеңес болуы мүмкін. Студенттер компьютердегі 
жұмыстарын аяқтағаннан кейін есептеу барысында өздері алған нəтижелерді талқылау өткізіледі. 
Қорыта айтқанда, физикалық есептерді шығару процесінде АКТ пайдалану физиканы оқытудың 
қолданбалы бағдарлылығын арттыруға ықпалын тигізеді. Электрондық оқулықты қолданатын 
есептер шығару əдеттегі физика есептерін жаңа мазмұнмен толықтыруға мүмкіндік береді, оларды 
анағұрлым қолайлы, қызықты етеді. 
«Электр жəне магнетизм» пəнінен жасалған электрондық оқулықты қолданып, есептер шығару 
мынадай ғылыми жəне əдістемелік талаптарды қанағаттандырады:
 есеп шығаруда оқу материалы мазмұнының ғылымның даму деңгейіне сəйкестігі; 
 оқушылардың есеп шығаруда білім, білік, дағдысына сатылап көтерілуінің əр түрлі деңгейлі 
болуы; 
 жүйелілік жəне сабақтастық, бірізділік, біртіндеп күрделендіру ұстанымдарының сақталуы; 
 өмірмен байланысын, оқылатын материалдың практикалық мəнін, болмыстың негізгі 
құбылыстарын ұғынуға құштарлық туғызатын шығармашылдық ойлау дағдысын 
қалыптастыру мұқтаждығы; 
 есептер шығаруда саралап жəне дербес оқытуға жағдай жасалуы; 
 оқушылардың ғылыми ойлауын қалыптастыруға қажетті: икемділік, мақсаттылық, 
ұтымдылық, сыншылдық, бейімделгіштік сияқты сапалық қасиеттерге ұмтылысы; 
 пайдаланушыларды рұқсат етілмеген əрекеттерден сенімді түрде қорғалуы. 
Əдебиеттер тізімі 
1 Беркімбаев К.М., Сарыбаева Ə.Х., Үсембаева И.Б. Физиканы қолданбалы бағытта оқытуда сапалық есептерді 
пайдалану əдіс-тəсілдері. — Қазақстан педагогикалық ғылымдар академиясы хабаршысы. — 2013. — № 4 (54). — 100–106-б. 
2 Усова А.В., Тулькибаева Н.Н. Практикум по решению физических задач: Учеб. пособие для вузов. Для студентов 
физ.-мат. фак. — 2-е изд. —М.: Просвещение, 2001. — 206 с.; ил. — С. 203, 204. 
3 Тишкова С.А., Стефанова Г.П. Практикум решения физических задач: Учеб.-метод. пособие. — Астрахань: Астра-
ханский гос. ун-т; Изд. дом «Астраханский университет», 2011. — 60 с. 
И.Б.Усембаева, А.Х.Сарыбаева, К.М.Беркимбаев 

жүктеу/скачать 4,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: