1 Усачева И.В. Курс эффективного чтения учебного и научного текста: Учебно-
методическое пособие для студентов 1-2 курсов университетов и учащихся старших классов.
М., 2008. – С.68.
326
2 Гавриленко И.И. Дополнительная информация в научных текстах: семантические,
синтаксические и просодические особенности: На материале русского языка, автореф. канд.
филол.
наук,
Научная
библиотека
диссертаций
и
авторефератов
disserCat
http://www.dissercat.com/content/dopolnitelnaya-informatsiya-v-nauchnykh-tekstakh-
semanticheskie-sintaksicheskie-i-prosodiche#ixzz2NKoHql6e. – С.10
3 Чекина Е.Б., Алдабергенкызы Л., Джаламова Ж.Б., Мейрамгалиева Р.М. Русский
язык. Учебное пособие для студентов-химиков. – Алматы, 2011. – С.64.
4 Кэмпбелл Р. Макконнелл, Стенли Л. Брю, Экономикс. Принципы, проблемы,
политика. – Таллинн, 1993. Т.1. – С.38.
Мақала әдебиеттің оқылымының тиімділігінің көтермелеуінің сұрағына ша
мамандыққа арнаулы. дербес жағдайда, мәтіннің маңызды және тілдік компрессиясінің
әдіс-айлалары сияқты оқылымның сапасының көтермелеуінің аспабының қарастырылады
және сияқты, нешінші при тәлім-тәрбиеде белгілі нысанға келтіруге қажет арнаулы
әдебиет оқылым бұлақты ұсталық. автормен әрекеттің алгоритмы ша негізгі және
қосымша ақпараттың ұйғарыміне как бас деңгей мәтіннің, олай және бас деңгей сөйлемнің:
бөл- мәтін на мағына бөлік бас негіз бұлақты сөз ұсыныл-; бас-басы мағынаның бөлігінің
коммуникатив мақсатының тұжырымда-; ұйғарым негізгі және қосымша мағынаның
бөлігінің ақпаратына; мағынаның бөлігінің қосымша ақпаратының мінездемесі ша
мазмұнға; бас-басы мағынаның бөлігінің рөлінің қара- барлық мәтіннің аясында; мәтіннің
компрессиясінің мүмкіндігінің басын аш- бас деңгей сөйлем және барлық мәтіннің.
The article focuses on improving the efficiency of reading literature on specialty. In
particular, we consider approaches to the content and language compression of the text as a tool
for improving the quality of reading and as a key skill that is necessary to form in teaching the
reading of professional literature. The author proposes an algorithm to determine the actions of the
main and additional information at the level of the text, and at the level of the a sentence: the
division of the text into meaningful parts based on keywords; formulation of the communicative task
of each semantic part; determination of basic and additional information of a semantic part;
characterization of additional information on the content of the semantic; consideration of the role
of each part in the semantic space of the entire text; identifying opportunities for the compression
of the text at the sentence level and in the entire text.
ӘОЖ: 82-2
Б. Шалабай
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Қазақстан, Алматы
bshalabai@ mail.ru
МӘТІНДІ СТИЛИСТИКАЛЫҚ ТАЛДАУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
Мақаланың зерттеу объектісі мәтінді стилистикалық зерттеудің әдістемесін
анықтау болып табылады. Мәтінді талдау – әр түрлі ғылым саласының ортақ нысаны
болғанмен, олардың әрқайсысының зерттеу аспектісіне лайық, өзіндік зерттеу
әдістемелері бар. Мәтінді стилистикалық талдаудың мақсаты – оның эстетикалық әлемін
ашу, яғни автор ойы мен идеясын беретін көркем тілмен көмкерілген құрылымын анықтау.
Ол үшін, біріншіден, мәтіннің мазмұны мен формасы өзара диалектикалық қатынастағы
тығыз бірлікте алып қаралады. Екіншіден, стилистикалық талдауда мәтіннің ұйымдасу
ерекшеліктерін анықтау, оның элементтері арасындағы байланыстары мен қарым-
327
қатынастарын ашу көзделеді. Үшіншіден, экстралингвистикалық факторлардың рөлін
ескеру қажеттігі сөзсіз. Міне, осылардың бәрін тұтастай қамту мәтінді стилистикалық
талдаудың әдістемесіне сәйкес келеді.
Түйін сөздер: мәтін, мәтінді стилистикалық талдау, стилистикалық талдаудың
әдістемесі, мазмұн және форма бірлігі, мәтін құрылымы, экстралингвистикалық фактор.
Ұлттық-мәдени мәтін түрлері халықтың табиғи қалпын, тұрмыстық-мәдени жай-
жапсарын, өмір сүру дағдысы мен болмысын бейнелейтін тілдік көрсеткіштері. Оны
талдаудың әдістері зерттеушінің мәтінмен жұмыс істеудегі алдына қойған уәждемелік-
мақсаттық бағыт-бағдарына байланысты болады.
Кез келген мәтінді зерттеу (ғылыми, публицистикалық, көркем) олардың құрылымдық-
стилистикалық ерекшеліктерін, элементтерінің байланыстары мен қатынастарының сипатын,
контекст пен ситуацияға сай қалыптасатын өзіндік болмысын ашып көрсетпейінше нәтижелі
болмайды. Соған орай мәтінде көрініс табатын логикалық, психологиялық, лингвистикалық
аспектілердің қарым- қатынасын ескеру қажеттігі туады.
Мәтінді стилистикалық талдауда алдыға қойылатын басты мақсат – көркем сөздің
табиғатын түсіндіре отырып, қаламгер жасайтын мәдени-рухани көркемдіктің мәнін ашу,
оқырманның эстетикалық талғам, көзқарас, қажеттіліктерін қалыптастыру, сол арқылы
бойына ұлттық құндылықтарды сіңірген тұлғаны тәрбиелеу.
Мәтінді қалай талдау мәтіннің өзіне байланысты. Ол үшін алдымен талдайтын мәтінді
таңдаудың (сұрыптаудың) өлшемдері анықталуы тиіс. Мәтінді таңдаудағы маңызды
өлшемдердің бірі – мәтіндегі тілдік құбылыстардың функционалдығын анықтау [1,14]. Ол
үшін, әрбір мәтін болмыстың адам санасы арқылы игерілген тілдік көрінісі болғандықтан,
белгілі бір тілдік категорияның мәтіндегі рөлі, маңызы қандай деген сұраққа жауап ізделеді.
Мәтінді стилистикалық талдау, біріншіден, мәтінді (жалпы туындыны) толық, терең
түсінуге көмектессе, екіншіден, оқырманда мәтін құрастырудың жолдары мен тәсілдерін
көрсететін мәдени-сөздік білік-дағдыларын дамытуға, жетілдіруге көмектеседі. Мәтінді
стилистикалық талдау сөздік туындының негізгі ойы мен басты идеясын жан-жақты, терең
түсінуге алып келуі тиіс.
Мәтінді ондай талдаудың әдіснамалық негізі – сөздік шығарманың формасы мен
мазмұны бір-бірімен тығыз байланысты, өзара диалектикалық қатынастағы жақтары ретінде
түсіну. Стилистикалық талдаудың мақсатына байланысты оларды шартты түрде уақытша
бөліп алып қарастыруға болады. Алайда нақтылы мәтіндегі өзара қарым-қатынасы мен
әсерлесуін ешуақытта естен шығармау керек.
Осыған орай стилистикалық талдау «мазмұнның формалану» сипатын, яғни мәтіннің
құрылымдануын анықтауы тиіс [2]. Бұл өз кезегінде стилистикалық талдаудың әдістемесін
белгілейді: тілдік құралдарды анықтап қана қоймай, олардың ұйымдасу ерекшеліктерін,
байланыстары мен қарым-қатынастарын зерттеу қажет. Яғни тілдік және тілдік емес
бірліктерді стилистикалық тұрғыдан сипаттап қана қоймай, олардың мәтіндегі
ұйымдастырушылық мәндерін, құрылу принциптері мен басты әдіс-тәсілдерін анықтауды
талап етеді.
Көркем мәтінді стилистикалық талдауды әдебиеттік және лингвистикалық деп бөлудің
пайдасы аз. Ондай талдау тілшілердің әдебиеттік мәселелерді, ал әдебиетшілердің тілдік
ұғым, категорияларды білмеуінен туындаған. Әрине, көркем шығарма алуан қырлы. Одан
саясаттанушы да, тарихшы да, философ та, психолог та, социолог та өз керегін табады. Соған
орай көркем туынды әр қырынан талдана береді. Бірақ мынаны ескеру керек: көркем
шығарма – ең алдымен өнер туындысы. Сондықтан әдебиетші де, тілші де бірлесіп, оның
эстетикалық сипатын ашу керек, ал ол стилистикалық талдау арқылы жүзеге асады.
Көркем шығарма мәтінін лингвистикалық аспектіде талдаудың түрлері бар. Көркем
шығарма белгілі бір дәуірдің тілдік туындысы болғандықтан, онда сол дәуірдің тілдік сипаты
көрініс табады. Сондықтан одан тілдің сол дәуірде қалай қолданғаны туралы мағлұмат алуға
328
болады. Бұл әдеби тіл тарихынан қажет материал береді. Сондай-ақ көркем шығарма тілін
лексикалық немесе грамматикалық бірліктердің қызметін анықтау үшін таза лингвистикалық
мақсатта зерттеуге болады.
Көркем мәтінді оның көркем идеясын сомдайтын құралдарын анықтау тұрғысынан
талдағанда
жазушының
сөздік
материалды
қалай
таңдап,
қалай
құрастырғаны
(ұйымдастырғаны) ашылады, яғни көркем мәтінде тілдік құралдардың қалай қызмет ететіні
анықталады. Мәтінді толық түсіну үшін, ондағы ойды, идеяны беруде басқасы емес, неге
сол сөз, сол синтаксистік құрылым таңдалған және солай ұйымдастырылған дегенге жауап
ізделеді. Сонымен, стилистикалық талдау (оның әр түрлі формалары, әдістері, кезеңдері
болады) лингвистикалық және әдебиеттік деп бөлінбейді, ол біртұтас; алайда зерттеушінің
мақсатына, шеберлігіне байланысты оның көлемі, тереңдігі т.б. әр алуан болуы мүмкін.
Көркем емес мәтін түрлерінде типтік формаларының мәнді белгілерін айқындап,
сипаттау біршама жеңіл. Мысалы, іс қағаздары мәтіндерінде элементтерінің ішкі
құрылымдық қарым-қатынастары күрделі емес, қарапайым, сондықтан оның тілдік
құралдары мен мазмұны арасындағы байланыс та жанама емес, тура болады. Бұл оның
формасын қарапайымдандырып, құрылымдық түрлерін тұрақты қалыпқа түсіруге
көмектеседі. Осы жай мәтіні алдын ала дайындалған, кейбір қажетті мәліметтерді ғана
енгізуге болатын дайын формаларды, бланкілерді көптеп басып шығаруға мүмкіндік береді.
Ал публицистикалық стильге жататын көпшілік коммуникация мәтіндерінің тілі бұл
жағынан келгенде өзіндік ерекшеліктері бар күрделі құрылым болып табылады. Белгілі бір
аудиторияға қажетті мәліметті ойдағыдай жеткізу үшін оның мәтінін онтайлы тілдік
құралдармен ұйымдастыру қажет, ол үшін оны стилистикалық өңдеуден өткізу керек. Ал ол
ерекше талаптарды қажет етеді. Қазіргі заманғы ақпараттық үдерістің сапалық жағынан
күрделене түсуіне байланысты оны көпшілікке түсінікті, қызықты етіп жеткізудің өзі, әрине,
күрделі мәселе.
Осыған орай мәтінді тек тілдік сипаттау, функционалды стильдердің белгілерін
анықтап қана қою жеткіліксіз.
Мәтіннің стилистикалық ерекшелігін анықтау үшін оның мазмұны мен бейнеленуі
арасындағы сәйкестікті табу қажет, яғни мәтіннің мазмұнын оны бейнелеуші құралдар,
олардың ұйымдасуы (құрылымы) қаншалықты сәтті берген, осыны анықтау қажет. Ал ол
үшін басқа категориялар мен деректерді пайдаланамыз.
Мәтін өз ішіне көптеген факторларды біріктіретін, элеметтерінің сапа– қасиеттері
жағынан ерекшеленетін күрделі құрылым. Мәтін құрылымының ең жалпы да негізгі
категорияларына мазмұн мен форма жатады. Біріншісі тақырып пен мазмұнның өзінен
тұрады. Мазмұн – тақырыптың шешімін тапқан нақты көрінісі, ол – болмыстың сөз арқылы
бедерленген деректері, құбылыстары. Бір тақырыпты әр түрлі материал арқылы ашуға
болады. Мәтін құрылымының екінші категориясы – формаға келетін болсақ, ол да екі
ұғымнан: композиция мен тілден тұрады. Тақырып пен мазмұн сияқты олар да өзара
белсенді қарым-қатынаста болады.
Соның нәтижесінде жаңа деңгейде жаңа ұғымдар пайда болады: тақырып пен
мазмұнның қарым-қатынасынан идея туса, мазмұн мен композицияның қарым-
қатынасыннан – сюжет, композиция мен тілдің қарым-қатынасынан тәсіл қалыптасады. Осы
ұғымдардың бәрінің қарым-қатынасының нәтижесінде мәтін құрылымы пайда болады.
Мәтінді стилистикалық талдау осы құрылымның мәнін ашуға бағытталады: оның қандай да
бір жеке компонентін талдап қоймай, олардың қарым-қатынасын ашуға бағытталады [2].
Мәтін құрылымының кестесін мынадай сызбамен беруге болады (В.В.Одинцовтың
кестесі):
Мәтін
Мазмұн категориялары Форма категориялары
Тақырып материал композиция тіл
Идея сюжет тәсіл
Құрылымы
329
Бұл кесте әрине, құрылым элементтерінің орналасуын дәл көрсетпейді, тек олардың
қарым-қатынасының сипатын береді. осы кестеге сәйкес, алдымен мәтін мазмұнының негізін
құрайтын тақырыбын (материалын), одан кейін композициясын, соңынан тілін талдауға
болады, бұл оңай жол. Мұндай талдау мектепте қолданылып келді. Алайда ол мәтіннің
тұтастығын сақтамайды: әр әлементін бір-біріне байланыссыз және жеке-жеке талдауға
ұрындырады.
Мәтін құрылымын талдауда мәтін лингвистикасы мен мәтін стилистикасының
айырмашылықтары бар. Мәтін лингвистикасы мәтінді «элементтерінің семантикалық және
функционалдық қарым-қатынастарының нәтижесіне орай аяқталған мағыналық бірлік
ретінде көрініс табатын, функционалды – мағыналық тұрғыдан реттелген сөйлемдердің
тобы» [3,7] деп анықтап, ондай мағыналық бірлікті жүзеге асырушы тәсілдерді іздейді. Бірақ
бұлар сыртқы үстіртін тәсіл-бірліктерге жатады. Мәтіннің тұтастығы, байланыстылығы,
бірлігі тек солар арқылы жасалмайды – таза грамматикалық құрылым мәтіннің бірден –бір
белгісі бола алмайды. Мәтін құрылымы оған қарағанда күрделірек.
Әрине, мәтін лингвистикасы мен мәтін стилистикасы бір-бірімен байланысты, мәселе –
олардың зерттеу тәсілдерінде. Олардың әрқайсысы өзінің алдына әр түрлі міндеттер қояды.
Мәтін лингвистикасы шешетін мәселелер мәтін стилистикасына келгенде одан әрі
күрделенеді: ойды беруде тілдік құралдар жай пайдаланылып қана қоймайды, сөйлеуші
олардың қайсысы өзінің мақсатына, адресатпен қарым-қатынасының жағдайына т.б.
жағдайларға сәйкес келетінін ескереді. Демек, соңғы жағдайда экстралингвистикалық
факторлардың рөлі айрықша және олар мәтін талдауға ескеріледі.
Пайдалынған әдебиеттер:
1 Абжанова А.Х., Тажибаева Р.Д. О методической системе работы с национально-
культурными текстами в практическом курсе русского языка // «Филологиялық зеттеулердегі
инновациялық технологиялар» атты Республикалық ғылыми–тәжірбиелік конференцияның
материалдары. 30–31 қазан, Абай ат. Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, 2012 ж.
2 Одинцов В.В. Стилистика текста. – М.: Комкнига, 2006 – 264 с.
3 Pfütze M. Grundgedanken zu einer funkzionalen Textlinhuistik – Textlinguistik 1, Dresden,
1970.
Объектом данной статьи является определение методики стилистического
исследования текста. Разбор текста – хотя является объектом исследования разных наук,
но, в соответствии аспекту исследования, каждый из них имеют свои отличительные
особенности. Цель стилистического разбора – это раскрытие эстетического мира текста,
т.е. раскрыть художественную структуру, которая оформляет авторский замысел и идею
текста. Для этого, во-первых, надо растолковать содержание и форму текста в
диалектическом единстве, во-вторых, надо раскрыть особенности конструктирования
текста во-взаимоотношениях и во-взоимосвязах элементов структуры. И, в третьих,
учитывать
роль
в
структировании
художественного
(всякого)
текста
экстралингвистических факторов. В совокупности они определяют методику исследования
стилистической структуры художественного текста.
Object of this article is finding of a technique of stylistic research of the text. Analysis of the
text – though is object of research of different sciences, but, in compliance to aspect of research,
each of them has the distinctive features. The purpose of stylistic analysis is to show the esthetic
world of the text, i.e. to open art structure which makes out author's plan and idea of the text. For
this purpose, first, it is necessary to explain the content and a form of the text in dialectic unity,
secondly, it is necessary to open features of a construction of the text in relationship and in inner-
connection elements of structure. And, thirdly, to consider a role in a structuring of art (any) text of
extralinguistic factors. In total they define a technique of research of stylistic structure of the art
text.
330
УДК 811.161.1.
Н.К. Шаяхметова, А.М. Байгушикова
КазНТУ им.К.И.Сатпаева
Алматы, Казахстан
nurbala-s@ mail.ru, baygushikova@inbox.ru
ИННОВАЦИОННЫЕ МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯ РУССКОМУ ЯЗЫКУ
В ТЕХНИЧЕСКОМ ВУЗЕ
В статье рассматриваются инновационные методы обучения русскому языку в
техническом вузе. Кратко излагаются вопросы формирования речевой деятельности
студентов на основе инновационных технологий. Показан учебный материал и другие виды
занятий в интерактивном режиме с представлением презентации. При проведении
занятий особое внимание уделяется коллективной учебной деятельности, которые
решают одновременно различные задачи обучения. Обучение строится на основе
виртуально-тренинговой технологии.
Ключевые слова: инновации в образовании, интерактивные методы, профессиональная
компетентность, индивидуализация обучения, информационные технологии.
Как говорится в Послании народу Казахстана Президента страны Н.А. Назарбаева
«Нам предстоит большая работа по улучшению качества всех звеньев национального
образования». Для сегодняшних специалистов актуально «владение навыками критического
мышления, самостоятельного поиска и глубокого анализа информации». В стратегии
«Казахстан-2050» отмечено, что в отечественную систему образования необходимо
интенсивно внедрять инновационные методы. Перед профессиональным образованием
ставится цель формирования такой личности специалиста, которая обладала бы готовностью
к непрерывному образованию, к самостоятельному поиску новой информации и
саморазвитию на протяжении всей жизнедеятельности, повышающей их способность к
адаптации
в
изменяющихся
условиях
общественного
производства
и
конкурентноспособности на рынке труда. Решение поставленных задач требует развития
инноваций в образовании.
Глубинные процессы, происходящие в системе образования в нашей стране и за
рубежом, ведут к формированию новой идеологии и методологии образования как идеологии
и методологии инновационного образования. Инновационные технологии обучения следует
рассматривать как инструмент, с помощью которого новая образовательная парадигма может
быть претворена в жизнь.
Главной целью инновационных технологий образования является подготовка студента
к жизни в постоянно меняющемся мире. Сущность такого обучения состоит в ориентации
учебного процесса на потенциальные возможности студента и их реализацию. Образование
должно развивать механизмы инновационной деятельности, находить творческие способы
решения жизненно важных проблем, способствовать превращению творчества в норму и
форму существования человека.
В настоящее время все более высокие требования предъявляются к подготовке и
повышению квалификации инженерно-технических кадров. В связи с этим еще актуальнее
становится проблема активизации учебного процесса, поиск таких форм контактов с
обучаемыми, которые учитывали бы наличие у них практического опыта, сложившихся
установок и стиля профессиональной деятельности. Решению этих проблем способствуют
инновационные технологии обучения. В последние десятилетия в теории и практике
высшего профессионального образования все больше внимания уделяется активным и
интерактивным формам, методам и технологиям обучения, которые могут стать
эффективным средством подготовки студентов.
331
Инновационные характеристики – это новые формы и методы преподавания. Новым
подходом к процессу обучения является формирование и развитие коммуникативной
культуры студентов. Коммуникативный подход – стратегия, моделирующая общение,
направленная на создание психологической и языковой готовности к общению, на
сознательное осмысление материала и способов действий с ним, а также на осознание
требований к эффективности высказывания.
Отбор учебного материала является первым и направляющим этапом в процессе
построения содержания обучения и носит в достаточной степени технический характер.
Однако всякая технология, для того чтобы быть эффективной, нуждается в определенной,
научно обоснованной концептуальной платформе. Точно так же и процедура отбора
учебного материала должна строиться в соответствии с определенной концепцией обучения,
в частности в соответствии с тем, как решается вопрос о единице обучения/усвоения.
Относительная самостоятельность и функциональная специфика этого этапа определяются
наличием у него своей промежуточной цели – создания некоторого оптимального списка
подобных единиц. Таким образом, концептуальный выбор единицы обучения/усвоения и ее
категориальная характеристика должны предшествовать этапу отбора учебного материала.
В соответствии с вышеизложенным, в статье представлены некоторые виды учебных
работ, в которых применяются инновационные технологии обучения русскому языку.
1. Разработка и использование учебного материала и других видов занятий в
интерактивном режиме с представлением презентации.
Включение интерактивной доски ACTIV STUDIO при обучении русскому языку
совершенствует этот процесс и может использоваться на всех этапах его организации в
качестве инструмента работы, источника знаний и средства формирования умений, средства
презентации наглядных материалов и осуществления контроля, тренинга, консультаций.
Например, написать аннотацию, тезисы, реферат-обзор, реферат-резюме, рецензию,
заполнить таблицы «Средства организации связного текста (связующие соединения
информации), «Передача информативного содержания текста при помощи его описания с
включением оценки», «Передача информативного содержания текста с анализом его
структуры», Способы образования терминов», выполнение которых требует обязательного
обращения к компьютерной программе.
Обучающие программы к использованию интерактивной доски являются одним из
компонентов, способствующих процессу формирования будущего специалиста – инженера.
Они позволяют решать совокупность задач, связанных с познавательной деятельностью
студентов, развитием у них творческого мышления, воспитанием и формированием
профессиональной позиции личности. Способности человека формируются и реализуются в
жизни, преломляясь через его мотивационную сферу, которую либо тормозит, либо
стимулирует творческое проявление интеллекта.
2. С учетом инновационных технологий в методике преподавания русского языка как
неродного особое внимание уделяется коллективной учебной деятельности. Необходимо
подчеркнуть, что в полной мере личность студента может проявиться только при учете его
индивидуальных особенностей (восприятия, мышления и памяти). Это позволяет предъявить
особые требования к компьютерным программам: они должны содержать различные
способы представления учебного материала (текст, схемы, таблицы, условные изображения)
и его семантизации (речевой образец, перевод, схема, толкование), предусматривать
различные формы выполнения упражнений, иметь несколько последовательностей введения
учебного материала и др.
По нашим наблюдениям, компьютерные программы могут одновременно решать
различные задачи обучения. Поэтому важной задачей компьютерных программ по русскому
языку является обучение не только грамматике или лексике, но и чтению.
П.И.Сердюков (2009) считает, что при изучении языка с помощью компьютера в
процессе обучения чтению (считывание текста – вопросов, ответов, реплик машины с экрана
332
дисплея), ведение диалога в письменной форме за счет переноса навыков определенный
эффект достигается и в устной форме.
Обучение чтению с помощью компьютера имеет два преимущества: 1) компьютер как
обучающее средство предоставляет информацию в письменной форме на экране дисплея и
способен контролировать (оценивать) те или иные действия студента и 2) современные
компьютеры позволяют хранить, перерабатывать и предъявлять студенту практически
мгновенно различную информацию о значении и употреблении слова, словосочетания,
предложения и др., в которой может нуждаться студент при чтении текста. Преподаватель в
условиях аудиторного чтения не обладает такой возможностью по отношению к каждому
студенту из-за недостатка времени.
Так как Интернет предлагает своим пользователям многообразие информации и
ресурсов, то базовый набор услуг может включать в себя: электронную почту (e-mail);
телеконференции ( usenet ); видеоконференции; возможность публикации собственной
информации, создание домашней странички (homopege) и размещение ее на Web. сервере;
доступ к информационным ресурсам; справочные каталоги; разговор в сети.
Кроме того, среди положительных психологических факторов работы с компьютером,
интерактивной доской ученые выделяют следующее: ЭВМ усиливает интеллект человека,
способствует развитию логического и оперативного мышления, специализирует восприятие,
мышление, память и др. С помощью учебных компьютерных программ активизируется
мыслительная
деятельность,
индивидуализируется
темп
обучения,
происходит
самоуправление процессом обучения.
3. Тестирование – один из методов использования в психологии и методике,
предусматривающий выполнение испытуемыми заданий (тестов), с помощью которых
оценивается уровень владения языком.
Овладевая русским языком, студенты должны в результате приобрести практические
речевые навыки, в связи с чем задачей тестирования становится выявление их
коммуникативной компетенции.
Одной из основных черт, отличающих прагматический подход к обучению и
тестированию, является умение творчески использовать языковые средства для общения в
учебно-профессиональной сфере. Тесты по русскому языку можно подразделить на три
группы: 1) тесты для контроля знаний студентов и навыков самостоятельного анализа во
время учебных занятий; 2) тесты для контроля внеаудиторной индивидуальной
самостоятельной работы; 3) тест результатов.
Тесты для контроля знаний, осуществляемого во время учебных занятий, помогает
выявить и формировать у студентов навыки самостоятельного анализа как отдельных
вопросов по грамматике, так и всего курса русского языка.
Следующая группа тестов – тесты для контроля в процессе СРС. Этот вид контроля
осуществляется после изучения каждого блока и включает вопросы, охватывающие все
подтемы, входящие в данный блок. Тесты результатов – эффективный, всем доступный вид
объективной проверки знаний студентов. Он включает проверку навыков и умений в
различных языковых аспектах (лексике, грамматике, стиле и т.д.). Тест дается студентам
только тогда, когда преподаватель приходит к выводу, что они выработали определенный
навык в результате многочисленных тренировочных упражнений, проводившихся на
протяжении указанного программой отрезка времени.
Чтобы тест достигнутых результатов оказался эффективным, то есть, чтобы по данным
его выполнения можно было судить об успеваемости студентов, преподавателю необходимо
обратить внимание на следующие моменты:
1.Составитель теста обязан иметь четкое представление о том, какой материал
необходимо тестировать. От удачно или неудачно решенной проблемы «что тестировать»
зависит такое необходимое качество теста результатов как уместность. Уместность теста
подразумевает соблюдение связи между тем, что тест предлагает студенту выполнить, и тем,
что ему преподавалось в процессе обучения.
333
2.Составителю теста необходимо учитывать то, что теория тестирования языка исходит
из положения: оценка владения отдельными языковыми аспектами служит в определенной
степени оценкой владения навыками.
3.Тест следует составлять таким образом, чтобы на протяжении одного часа (50 мин.)
можно было протестировать то, что изучалось в течение недели, месяца и т.д.
4.При составлении теста необходимо учитывать такой критерий теста как
обоснованность. Обоснованность – это оценка соотношения между простым подсчетом
баллов за тест и «идеальным», принятым за «эталон».
Названная система тестов легко поддается программированию и введению в память
компьютера, что дает возможность вывести контроль за пределы учебного времени,
индивидуализировать его и создать дополнительные резервы времени для индивидуальной и
самостоятельной работы.
В предлагаемой системе тестов содержатся равно диагностические и контрольно-
обучающие тесты. Они могут носить незамедлительный и отсроченный характер.
Имитируя различные лингвистические задачи и проблемные ситуации в учебной
модели, контролируя себя и оценивая степень овладения материалом, обсуждая и анализируя
свои действия совместно с преподавателем, студент более успешно формирует знания и
умения, необходимые в профессиональной деятельности.
4. Включение интерактивной доски ACTIV STUDIO в процесс обучения русскому
языку совершенствует этот процесс и может использоваться на всех этапах его организации
в качестве инструмента работы, источника знаний и средства формирования умений,
средства презентации наглядных материалов и осуществления контроля, тренинга,
консультаций.
На кафедре русского языка КазНТУ имени К.И.Сатпаева используются «Программы на
основе интерактивных методов обучения с использованием визуальных средств» [3, 65],
задуманные как один из компонентов, способствующих процессу формирования инженеров.
Они представляют собой дополнительный материал к учебно-методическим комплексам по
русскому языку, состоят из трех программ: программа 1 – обучающие электронные тесты по
грамматике; программа 2 – терминологическая лексика русского языка. Способы
образования терминов; программа 3 – интерактивные методы обучения: научная
конференция, дискуссия на тему «Глобальные проблемы современности», проект «Город
будущего», «Круглый стол» на тему «Инженеры – интеллектуальная опора государства»,
деловые и ролевые игры.
От современного специалиста требуются профессиональная компетентность и
способность принимать решения в нестандартных ситуациях, умение работать в команде,
самостоятельно добывать, анализировать и эффективно использовать информацию,
рационально работать в быстроменяющемся мире. Эти качества приобретут студенты,
обучаясь в условиях использования активных форм, работая в парах, группах, решая
конкретные жизненные ситуации, самостоятельно, в диалоговом режиме с компьютером и
др. при этом больший приоритет отдается самостоятельной работе.
Одним из методов при обучении, применяемый нами, - игры, которые являются
наиболее эффективными. Ее существенной особенностью является проведение в духе
соревнования, что придает игре наиболее увлекательный характер.
Игра – это творчество и в то же время игра – это труд. В процессе игры у студентов
вырабатывается привычка сосредоточиваться, мыслить самостоятельно, развивается
внимание, стремление к знаниям.
Потребность в игре необходимо использовать и направлять в целях решения
определенных образовательных задач. Игра будет являться средством воспитания и
обучения, если она будет включаться в целостный педагогический процесс.
Разработку методики воспитания и обучения студентов на основе конференций,
дискуссий, конкурсов различных проектов, деловых и ролевых игр можно рассматривать как
334
инвестиции в человеческий капитал, которые способствуют существенным отдачам для
производства в общества.
Таким образом, первоочередная задача вуза – научить студента учиться и уметь
ориентироваться в многообразии учебного материала. Направленность инновационных
технологий на развитие у студентов навыков самостоятельной работы позволит повысить
уровень их творческой активности и стимуляции в освоении знаний. Эффективность такой
работы будет обеспечена за счет регулярного общения студента и преподавателя в рамках
самостоятельной работы студентов под руководством преподавателя.
В заключение: авторами сделана попытка создания интеллектуальной системы
управления образовательным процессом, в которой прослеживается возможности для
определения компетенции обучающихся инновационными методами. Очевидно, что
инновационные моделирования методических задач и компьютерная технология их решения
представляет преподавателю и студенту большие возможности для оптимизации учебной
деятельности.
Список литературы
1 Государственная программа развития образования в Республике Казахстан на 2011-
2020 годы, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан 7 декабря 2010 г.,
№1118.
2 Майорова Н.В. Инновационное моделирование профессиональных задач и
компьютерная технология их решения в процессе подготовки студентов к производственной
деятельности. Дисс… канд.пед.наук – М.:2003.
3 Шаяхметова Н.К. Русский язык. Программы на основе интерактивных методов
обучения с использованием визуальных средств. – Алматы, КазНТУ, 2010 -65с.
4 Климкович А.Б. Новые информационные технологии в обучении русскому языку //
Русский язык за рубежом. – М., 2006, №4. – С. 31-36
Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы білім беру саласы мен дәстүрлі
оқыту формаларына өз ықпалын тигізуде. Әлемдегі осындай шұғыл өзгерістер білім беру
саласында қолданылып жүрген оқыту тәсілдеріне жаңаша өң беру қажеттігін талап
етеді. Инновациалық технологиялар ерекше жабдықтауды, белгілі бір жүйемен жүзеге
асыруды қажет етеді. Ұсынып отырған мақалада оқушылардың қүзыреттілігін
инновациалық әдістермен анықтау үшін білім беру үрдісін интеллектуалдық жүйемен
басқаруды жүзеге асыру мүмкіндігін анықтау мәселесі қарастырылады. Сонымен
әдістемелік мәселелерді инновациалық қырынан модельдеу және компьютерлік технология
оқытушы мен студентке оқу әрекетін ұтымды ұйымдастыруға мүмкіндік беретіні белгілі.
Vast progress in information technology affects the traditional forms of education and on
services in education sphere. Rapid changes in the world lead to change in the world lead to
change in the ways of training, that used in education. Therefore innovate technologies require
special support, and specific sequence. In this article was made an attempt to create an intelligent
system of management of educational process in which the possibility to determine the competency
of student who are studied by methods of teaching is traced. It is clear that innovative modeling of
methodological problems and computer – technology with their solutions give teacher and student
more opportunity to optimize the learning process.
335
УДК 378.02 : 372.8
К.С. Якубаева, З.А. Касымова
Казахский национальный университет им. аль-Фараби
Алматы, Казахстан
k.s.yakub@mail.ru, zahida-avan@mail.ru
Достарыңызбен бөлісу: |