ВНЕДРЕНИЕ ЗДОРОВЬЕСБЕРЕГАЮЩИХ ТЕХНОЛОГИЙ

формирование  и созревание организма, он способен реагировать как 
на   неблагоприятные,   ухудшающие  здоровье,   факторы,   так   и   на 
оздоравливающие. 
Современный   6-летний   ребёнок   существенно   отличается   от 
своего сверстника несколько десятилетий назад. В какой-то степени и 
на   детей   этого   возраста   оказало   влияние   явление,   известное   под 
названием   акселерация,   т.е.   ускорение   роста   и   развития.   Сущность 
этих  изменений   состоит   в  более   раннем   достижении  определенных 
этапов биологического развития и завершения созревания организма. 
Однако, до сих пор неясно, идут ли процессы увеличения длины тела, 
его   массы,   более   ранняя   смена   молочных   зубов   на   постоянные   и 
другие проявления акселерации в соматическом развитии параллельно 
с ускорением в умственном развитии. Имеются тревожные данные о 
нарушении подобной гармонии и снижении работоспособности при 
этом. Поэтому  нельзя   упускать время  для  закрепления  того  уровня 
здоровья, который необходимо обеспечить каждому жителю страны, 
поскольку уровень здоровья, закладываясь ещё до рождения, в раннем 
дошкольном   возрасте   формируется   и   окончательно   складывается   в 
школьные годы.
В последнее время и  гендерные аспекты детства  привлекают 
внимание   специалистов   разных   областей   –   психологов, 
нейропсихологов,   педагогов,   врачей.   В   научной   литературе 
констатируются различия между мальчиками и девочками в темпах и 
качестве интеллектуального развития, эмоциональной реактивности, 
мотивации   деятельности   и   оценки   достижений,   в   поведении. 
Специальные исследования направлены на выявление природы этих 
различий.   По   данным   нейрофизиологов   и   нейропсихологов,  мозг 
мальчиков   и   мозг   девочек   имеют   морфологические   и 
физиологические особенности. Причем, примерно до 7 лет, девочки в 
своем интеллектуальном развитии опережают мальчиков, у них лучше 
развит   так   называемый   вербальный   интеллект,  и   в   более   раннем 
возрасте   формируется   речь.   У   мальчиков   в   этом   же   возрастном 
периоде   более   развиты   зрительно-пространственные   и 
математические способности, они уже в дошкольном возрасте лучше 
справляются с заданиями, требующими понимания пространственных 
соотношений. 
Отличия   деятельности   мозга   у   девочек   и   мальчиков   уже   с 
периода   новорожденности   выявляются   по   записям   биотоков   мозга, 
причем   с   такой   степенью   достоверности,   что   по 
электрофизиологическим показателям можно определить пол ребенка. 
У  мальчиков   преобладающим  является  одно  из  полушарий  мозга   с 
37

четкой   асимметрией   их   деятельности.   Причем   в   правополушарном 
варианте   преобладает   интуитивный,   объемный,   пространственный, 
синтетический   тип   восприятия   информации,   в   левополушарном   – 
логический,   аналитический.   У   девочек   меньше   выражена 
межполушарная   асимметрия,   оба   полушария   относительно 
взаимозаменяемы,   кроме   речевых   функций;   однако   в 
правополушарном   типе   деятельности   преобладает   эмоциональная 
реактивность   и   эмоциональная   образность   мышления;   при 
левополушарном   –   вербализация   явлений,   последовательность, 
пошаговая   обработка   информации,   а   при   выборе   решения   – 
использование   шаблонных,   консервативных   стереотипов,   возможен 
педантизм. 
Согласно Закону РК «Об образовании», «общеобразовательные 
учебные программы дошкольного обучения формируют элементарные 
навыки   чтения,   письма,   счета   и   опыта   языкового   общения,  и 
предусматривают создание равных стартовых условий для освоения 
начального образования». 
В   связи   с   тем,   что   каждое   дошкольное   образовательное 
учреждение   предлагает   различные   воспитательно-оздоровительные 
режимы,   целью   исследования   была   оценка   влияния   различных 
воспитательно-оздоровительных   режимов   на   физическое   развитие 
(ФР) и состояние здоровья детей 5-6 лет.
Материалы и методы исследования
Были исследованы  62 ребенка  5-6 лет   ЦГР
 
«Радуга», (детский 
сад № 96) и 23 ребенка  6 лет детского сада № 115.  Было проведено 
анкетирование   родителей,   определялись   антропометрические 
показатели (соматоскопия, соматометрия, физиометрия). Определение 
состояния   здоровья   проводили   по   медицинским   карточкам. 
«Школьную зрелость» определяли по тесту Керна-Ирасека.
Работа педагогов и персонала детского сада № 96 направлена на 
гармоничное   развитие   ребенка   и   ведется   по   вышеназванным 
направлениям.   Для   этого   созданы   все   условия:   наличие   бассейна, 
сауны,   физиотерапевтического   кабинета.   Креативные   занятия: 
рисование,   лепка,   обучение   грамоте,   аппликация,   логика, 
ознакомление   окружающим,   развитие   речи,   конструирование, 
музыкальные   занятия.   Изучение   русского,   государственного   и 
английского   языка,   математика,   валеология,   художественная 
литература, экология. 
В   детском   саду   №   115   дети   изучают   художественную 
литературу, казахский язык, развитие речи, математику, ознакомление 
с окружающей средой, рисование, валеологию, ручной труд, экологию 
38

и т.д. занимаются  ФК в зале, в бассейне, много времени проводят на 
свежем воздухе.
Согласно   рекомендациям   гигиенистов   (Г.Н.   Сердюковской),  в 
старшей   группе   (5-6   лет)   распорядок   занятий   должен   быть 
следующим: четыре дня дети должны заниматься по 3 часа (общая 
продолжительность занятий 1 час 25 минут), один раз 2 часа (общая 
продолжительность   занятий   1час).   В   подготовительной   группе 
занятия   проводятся   следующим   образом:   четыре   дня   по   4   занятия 
(общая продолжительность занятий 1час 50 минут), один день – три 
занятия   (общая   продолжительность   занятий   1час   25   минут),   т.е. 
общая продолжительность занятий в неделю должна быть 6 часов.
В детском саду № 96 продолжительность занятий – 10,5 часов в 
неделю в старшей группе. В подготовительной группе  –  13 часов в 
неделю. 
В детском саду № 115 продолжительность занятий  –  9 часов в 
неделю в старшей группе. В подготовительной группе – 10,5 часов в 
неделю, причем 1 час занятий ФК на улице.
Результаты исследования
Сравнительный анализ антропометрических данных и тестовых 
заданий   выявил   значительный   эффект   воздействия   режимных 
моментов на умственное  и физическое развитие, состояние здоровья 
детей. В связи с пластичностью данного возраста («кризис 6-леток») 
наблюдается   существенный   прирост   именно   тех   показателей,   на 
которые делается акцент, т.е. 
- более высокие показатели теста Керна – Иерасека в детском 
саду № 96;
- функциональные показатели кардиореспираторной   системы 
выше у детей детского сада № 115.
Физическое   развитие   дошкольников   обоих   детских   садов   в 
пределах возрастной нормы, но в   ДС № 96:   57,12% детей   имеют 
физическое развитие  среднее и выше среднего; а  в ДС № 115 выше 
среднего  и среднее  76,82%.
Заболеваемость выше в ДС № 96: в среднем 3,22 случая против 
2,07 в ДС № 115 случаев на одного ребенка (таблица 1)
39

Таблица № 1. Сравнительная характеристика показателей 
физического развития мальчиков и девочек 6 лет
Детский сад
Длина тела (см)
Масса тела (кг)
М
σ
m
t
p
М
σ
m
t
p
д/с №96
М
115,2 4,1 1,0 2,1 p<0,05 20,1
1,9
6
0,47 0,91 p>0,05
Д 114,4 5,7 1,3 0,6 p>0,05 19,3
5,5
1,25 1
p>0,05
д/с № 115
М
118,6 4,9 1,3 2,1 p<0,05 21,3
3,6
6
1,1
0,91 p>0,05
Д 115,1 4,1 1,4 0,6 p>0,05 20,6
2,7
0,9
1
p>0,05
Детский сад
ОГК (СМ)
ЖЕЛ (мл)
М
σ
m
t
p
М
σ
m
t
p
д/с №96
М
61,2 2,4 0,5
8
8,9
5
p<0, 
05
1238,
8
137 33,5 2,83 P<0,0
1
Д
56,5 2,6 0,6 3,3 p<0, 
05
1054 160 36
6,6
P<0,0
1
д/с № 115
М
62,9 3,6 1,0 8,9
5
p<0, 
05
1420, 205 54,8 2,83 P<0,0
1
Д
58,5 0,7 0,2
5
3,3 p<0, 
05
1160 102 36,4 6,6
P<0,0
1
Примечание
М - средняя величина
σ – средне квадратичное отклонение
m – ошибка средней
t – достоверность
p – достоверность различий
Таким образом, по данным проведенных исследований,  можно 
предположить,   что   суммарное   воздействие   высокой   двигательной 
активности   и   эмоционального   напряжения   при   форсированном 
физическом   воспитании   в   критический   период   /6   лет/   приобретает 
характер   чрезмерного   раздражителя,   что   проявляется   в   отставании 
антропометрических   показателей   и   увеличении   количества   случаев 
заболеваний у мальчиков.
Приспособление   организма   происходит   по   типу   общей 
неспецифической адаптационной реакции.
Литература
1.Антропова М.В. Гигиена детей и подростков. - М.: Медицина, 1977. – 354 с. 
С. - 44-78 .
2. Валеология-наука о здоровье./под ред. А.Д. Соколова, З.С. Абишевой. 
40

-Алматы: Ғылым, 1999, -140 с. 
3. Гигиена детей и подростков./под ред. Г.Н. Сердюковской А.Г. Сухарева - 
М.: Медицина, 1986-496 с.
4. Е.М. Белостоцкой, Т.Ф. Виноградовой, Л.Я Каневской, В.И. Теленчи. 
Гигиенические   основы   воспитания   детей   от   3   до   7   лет.   /под   ред.   -М.: 
Просвещение, 1987 - 143 с. 
5. Куц   А.С.,   Любенецкий   В.И.,   Куленко   В.А.   Оценочные   таблицы 
физического развития и двигательной подготовленности школьников Северного 
Казахстана. – Павлодар: Министерство Просвещения Казахской ССР, 1975.
6.  Мухина В.С.. Шестилетний ребенок в школе. - М.: Просвещение, 1990.
7. Петрова   И.А.   Обучение,   воспитание   и   развитие   детей   шестилетнего 
возраста. – М.: Просвещение, 1990.
8. Попова Н.М. Шестилетние  в школе  и дома. –  Москва: Медицина, 
1988. -143 с.
9. Усов И.Н. Спутник педиатра.- Минск: Беларусь, 1976. - 367 с. - С. 349, 351
10. Хрипкова А.Г., Колесов Д.В. Гигиена и здоровье школьника. –  Москва: 
Просвещение, 1988. -315 с.
12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ ҚАЖЕТТІЛІГІ
Б.Ғ. Сәрсенбаева, Ж.Қ. Ахметова
ПМПИ, Павлодар қ.
Білім беруді жаңарту бұл – үнемі алға қарай ұмтылу мен даму 
үдерісі,   бұл   –   білім   беруде   кезең-кезеңмен   өтетін   және   алынған 
нәтижелерге сәйкес түзету енгізіліп, талданатын өзгерістер. Сонымен 
қатар, білім беруді жаңарту үдерісі – салт-дәстүрді, мәдени мұраны, 
жалпы ұлттық құндылықтарды көздің қарашығындай сақтауды талап 
ететін тұрақты жүйелерден тұрады.
Сондықтан   да,   12   жылдық   оқытуға   біртіндеп   көшуді   жүзеге 
асыру   –   оның   қажеттілігі   мен   тиімділігі   әр   педагогтің,   ата-ананың 
саналы   түрде   түсінуін,   қабылдауы   мен   оған   белсенді   түрде 
араласуына   мүмкіндік   беруді,   асқан   ұқыптылық   пен   сезімталдықты 
қажет ететін үдеріс. Уақыт өткен сайын адамның жалпы орта білімі 
мен кәсіби дайындығының деңгейіне қойылатын талаптар үнемі артта 
әрі жандана түсуде. “Білім сапасы” атты жаңа анықтама 1993 жылы 
Еуропалық кеңесте ХХІ ғасырға бет алған білім жүйесін дамытудағы 
басты міндет ретінде танылды.
Бұл үдеріс көптеген елдердің орта білім беретін мектептері 12 
жылдық, тіпті 13 жылдық мектепке айналуынан көрініс тапты.
Біздің   елімізде   қалыптасқан   білім   жүйесі   академиялы   және 
түбегейлі білім береді деп бағаланатынын айта кетуіміз керек, бірақ 
41

жыл асқан сайын оқу бағдарламалары бойынша 11 жылда берілетін 
білім көлемінің ауқымдылығы оқу жүктемесінің шектен тыс көбеюіне 
әкеліп, білім сапасы мен оқушылар денсаулығына кері әсерін тигізіп 
отыр.   Қалыптасқан   бұл   жағдай   оқушылардың   оқуға   ынтасын   да 
төмендететінін тәжірибеден байқап жүрміз.
Қазақстанның   Республикасының   оқушылардың   денсаулығын 
тексеру   нәтижесі   көрсетіп   отырғандай,   балалардың   44,8%-ның 
денсаулығы   нашар   оның   ішінде   35%-ы   түрлі   ауру   формалары 
бойынша   дәрігерлердің   үнемі   бақылауында   болуды   қажетсінеді. 
Соңғы уақыттарда балалар арасындағы жалпы аурушаңдықтың нақты 
өсімі   байқалуда.   Жалпы   аурушыңдық   көрсеткіші   соңғы   5   жылда 
21,9%-ға (1,2 есе) артып отыр.
Осыған   орай   қазіргі   білім   беру   тәжірибесінде   білім   көлемін 
жинақтай   отырып,   оқу   материалын   жеңілдетуді,   сондай-ақ 
құзырлылыққа   жетуге   бағдарланған   білім   мазмұнын   қарастырып 
отырмыз. Бүгінгі таңдағы еліміздің білім ұйымдарының басты міндеті – 
баланың   денсаулығына   жағымды   ықпал   етуді   көздейтін   білім   беру 
ортасын құру.
Білім беруді жаңарту оның ішінде 12 жылдық білім беруге көшу – 
білім   берудің   мақсатын,   құрылымын,   мазмұнын,   әдістері   мен 
құралдарын,   оқу   үдерісін   ұйымдастырудың   формасын   мейілінше 
жаңартуды   көздейтін,   педагогтердың,   ата-аналардың,   білім   беру 
жүйесінің түрлі деңгейлері басшыларының, яғни барлық педагогикалық 
қоғамдастықтың белсенді араласуымен іске асатын үдеріс.
Бұл   үдеріс   –   тек  мұғалімдер   мен   мүделлі  құрылымдарға   ғана 
емес,   барлығымызға   да   ортақ   жауапты   іс.   Сондықтан   жаңартуды 
табысты  жүзеге  асыру  үшін барлық мүмкіндіктерді  пайдалануымыз 
керек.
Ал егер нәтиже туралы сөз қозғайтын болсақ, жаңарту идеясын 
әзірлеушілер білім берудің миссиясы мен мақсатын анықтай отырып, 
нақты   қадамдарын   қарастырған.   Бұл   идея   әрбір   педагогтің, 
басқарушының өз ісіне шығармашылықпен, жауапкершілікпен қарай 
отырып,   игілікті   қарым-қатынас   нәтижесінде   ғана   жүзеге   аспақ. 
Еліміздің   болашағын   айқындайтын   маңызды   істе   түсіністік   пен 
ынтымақтастықта еңбек ететінімізге сенімдіміз.
Әрбір   мұғалім,   мектеп   басшысы,   ата-ана,   тіпті   оқушы   да 
болашақ   мектеп   пен   ондағы   өзінің   орны   жөнінде   саналы   пікірін 
қалыптастыруы   тиіс.   Сонда   ғана   біз   баланың   жеке   білім   алу 
маршрутын   таңдау   құқығына   кепілдік   бере   алатын,   өмірге   қажетті 
тәсілдер   мен   іс-әрекет   технологияларын   игеруіне,   жеке   және   жас 
ерекшелігіне,   шығармашылық   қабілетіне,   әлеуметтік   талаптарына 
42

сәйкес қажеттілігін қанағаттандыра алатын жаңа құрылымды мектеп 
құра аламыз.
Біз   өмір   сүру   тәртібін,   қарым   қатынас   жасау   мен   ойлауды, 
сондай-ақ әлауқаттылық қол жеткізу тәсілдерін өзгертетін байланыс 
құралдарының революциясы дәуірінде өмір сүріп отырмыз. 
Жер   бетіндегі   өмір   сүріп     жатқан   барлық   елдерде   тұлғаның 
интеллектуалдық   қабілетінің   дамуы   мен   қоршаған   ортаға 
жауапкершілігінің   артуы   байқалып   отыр.   Жаңа   ғасыр   біздің 
алдымызға жоғары талаптар қойып отыр. Олар қоғамның қажеттілігі 
мен мүделерін қанағаттандырса ғана тиімді болмақ. Бүгінгі өскелең 
ұрпақ   өмір   сүріп   отырған   уақыт   өткен   буын   заманына   мүлдем 
ұқсамайды. Бұл ерекшелік бала болашағының оның жаңа ұғымдарды 
түсінуі   мен   қабылдай   білуіне,   дұрыс   таңдау   жасай   білуіне,   бүкіл 
ғұмыр бойында өзгермелі жағдайларға тез икемделе білу қабілетіне 
байланысты. Осыған байланысты мұндай тұлғаға қойылатын бірінші 
кезектегі   нақты   талаптар:   креативтілік,   белсенділік,   әлеуметтік 
жауапкершілік, жоғары ой-өріс, терең білімділік, кәсіби сауаттылық. 
Мектеп   білім   берудің   негізгі   буыны   ретінде   маңызды   қызмет 
атқарады.   12   жылдық   мектептің   басты   ерекшелігі   –   ұлттық 
құндылықтарды   баланың   бойына   сіңіру   арқылы   оның   жан-жақты 
дамуына, өз пікірі мен ойын ашық жеткізуіне, әр адамға табиғатынан 
берілген шығармашылық әлеуетін толық іске асыруына ықпал ететін, 
өзін-өзі   айқындауға   саналы   түрде   дайын   болуға,   қоғамның 
экономикалық,   мәдени,   саяси   өміріне   белсенді   араласуға   мүмкіндік 
беретін   психологиялық-педагогикалық   институттың   қалыптасуында 
болып отыр.
12 жылдық жалпы орта білім берудің құрылымдық-мазмұндық 
моделі мынадай ұсатнымдарды басшылыққа алады: атап айтсақ, жеке 
тұлғаның жас және жеке ерекшеліктерінің басты назарда болуы; жеке 
тұлғаның жас кезеңдерінің ескерілуі; күтілетін нәтижелердің оқушы 
жетістіктеріне бағытталуы. Мұнда оқытудың сабақтастығы мен әрбір 
оқыту   сатысының   даралығы   басты   назарда   болады.   Біз   басты 
назарымызды   6   жасар   балаларды   оқытуды   ұйымдастыруға   бөліп 
отырмыз.Жас   ерекшеліктерін   ескере   отырып,   әр   мектепте   6   жасар 
балаларды оқытуда балабақша жағдайына жуық жағдайлар жасаймыз, 
мектеп педагогтері негізінен ойын технологияларын қолдануы тиіс.
Балаланың ары қарайғы білім алу сатыларына қажетті танымдық 
ынтасының негізгі, яғни оның оқуға деген талабы мен машығы осы 
бастауыш мектепте қалыптасады.
Білім   беру   мазмұнындағы   өзгерістер   түрлі   іс-әрекет 
салаларындағы   түпкілікті   құзыреттерді   қалыптастыруға, 
43

оқушылардың   өзгермелі   өмірге   бейімделу   қабілеттерін   дамытуға, 
қоғамдағы   жағдайларыға   оқушылардың   әлеуметтенуіне   ықпалын 
тигізуге бағдарланумен байланысты.
12   мектеп   Тұжырымдамасында   білім   мазмұнын   жаңартудың 
мынадай бағыттары анықталған:
−
білім   мазмұнын   қоғамның   әлеуметтік-экономикалық   даму 
тапсырыстарына сәйкестендіру;
−
білім   мазмұнының   ізгіліктілігін   және   вариативтілігін 
қамтамасыз ету;
−
білімді өз бетімен ізденіп, тәжірибеде пайдалана алуға және 
соған қажеттілікті тәрбиелеуге бағытталған түпкілікті құзыреттілікті 
қалыптастыруға ықпал ететін білім мазмұнымен қамтамасыз ету;
−
танымдық   қызығушылық   туғызуға   бағытталған   білім 
мазмұнын іріктеу;
−
оқушыларды өз бетімен білім алуға, іздене отырып, зерттеу 
тәсілдерін игеруге бағдарлау;
−
білім   мазмұнын   ұлттық   құндылықтарға   негіздеу,   өзге   ұлт 
мәдениетіне құрметпен қарауға тәрбиелеу.
Мәселен,   "Өзін-   өзі   тану",   "Экология",   "Валеология"   және 
"Психология" білім салалары бойынша мазмұны кіріктірілген "Өзін- 
өзі   тану"   курсы   бар.   Біз   өсіп     келе   жатқан   баланың   тұлғалық 
ерекшелігін,   ішкі   әлемін,   мәдениетін,   рухани-   адамгершілігін, 
физикалық- психологиялық саулығын назардан тыс қалдырмауымыз 
керек. Осының баолығы аталған курста жүзеге асырылатын болады. 
Жеке   тұлғаның   өзіндік   дамуы   мен   түкілікті   құзыреттерін 
қалыптастыруда "Өзін - өзі тану" курсының маңызы зор.
Бүгінгі   қоғамда   мектеп   түлегінің   академиялық- 
энциклопедиялық  білім  жиынтығы   жеткілікті  болғанмен,  күнделікті 
өмірде   кездесіп   отырған   түрлі   ситуацияларда   икемсіздігі   байқалып 
жатыды.   Бұл   оның   өмір   сүру   үрдісінде   қажетті   құзыреттердің 
қалыптаспағандығын   айғақтайды.   12     жылдық     мектептегі   жаңа 
мазмұнда   оқыту   оқушының   осы   түпкілікті   құзыреттерін 
қалыптастыруды   мақсат   етеді.   Әлемдік   білім   беру   тәжірибесінде 
"құзыреттілік"   ұғымы   "түйін"   деген   түсінікке   сәйкес   келеді. 
Құзыреттілік-   біріншіден,   білім   беру   үрдісіндегі   білім,   білік, 
дағдылардың   түпкі   нәтижесін   көрсетуі:   екіншіден,   нәтижеге 
бағдарлана   берілген   білімнің   негізгі   көрінісі;   үшіншіден,   түпкілікті 
құзыреттілік адам бойындағы сапалар мен іс-әрекетіндегі үйлесімділік 
(ақпараттық, құқықтық, басқарушылық, психологиялық және т.б.)
Демек, білім беру жүйесі мектеп бітірушінің бойында жұмысқа 
алушының   талаптарын,   оқушының   қажеттілігін,   мемлекет 
44

тапсырыстарын   қанағаттандыратын   түпкілікті   құзыреттерін 
қалыптастыруға  бағытталуы тиіс.

жүктеу/скачать 1,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: