ТЕКСТИЛЬ  МАТЕРИАЛДАР ҚАСИЕТІНЕ ЗОЛЬ-ГЕЛЬ КОМПОЗИЦИЯСЫНЫҢ

144

145

а) 

б)

в)

Сурет 3. Целлюлозалық талшық бетінің химялық құрылымы: а) өңделмеген талшық; б) ацетатты мырыш 

тұздарымен өңделген талшық; в) ацетатты мыс тұздарымен өңделген талшық;

Талшық бетінің химиялық құрылымын зерттеу нәтижесінде талшық құрамында Si K-33.24 %, 

Zn-0.99 %, Cu-0.60% анықталды.

Золь-гель технологиясы көмегімен өңдеу  целлюлозалық талшық бетінде ацетатты мырыш және мыс 

нанобөлшектерінің бекітілуін қамтамасыз етеді. Бұл технология арқылы текстиль материалына антимикробтық 

қасиет берілді. Текстиль материалдарын полимер композициясымен аппреттеу кезінде материалдың қасиеттері 

өзгеретіні  белгілі  [3].  Осыған  байланысты  текстиль  материалының  үзілу  жүктемесі  мен  ауа  өткізгіштік 

көрсеткіштері анықталды. Зерттеу барысында өңделмеген текстиль материалының үзу жүктемесі – 219,8 Н, 

өнделген текстиль материалның үзу жүктемесі ацетатты мырыш концентрациясы 3 г/л – 152,5Н, 6г/л – 195Н, 

10г/л – 209Н. Ацетатты  мыс концентрациясы 3 г/л – 216Н, 6г/л – 226Н, 10г/л – 233Н. Микроағзалардың 

әсеріне үшырағаннан кейінгі үзу жүктемесі ацетатты мырыш концентрациясы 3 г/л – 152Н, 6г/л – 191,5Н, 10г/л 

– 205Н. Ацетатты  мыс концентрациясы 3 г/л – 213Н, 6г/л – 208Н, 10г/л – 223Н. Термоөңдеу температурасы 

(ацетатты мырыш)  100°С – 214Н, 125°С - 207Н, 150°С – 193Н. Термоөңдеу температурасы (ацетатты мыс) 

100°С – 224Н, 125°С - 205Н, 150°С – 190Н. Үзу жүктемесін өңделмеген матамен салыстыратын болсақ, үзу 

жүктемесі жоғарлағаны байқалады. Бұл полимер қабатының әсерінен текстиль материалының беріктілігінің 

артқаның көрсетеді. Концентрация артқан сайын үзу жүктемесінің мәні артады, термоөндеу температурасына 

байланысты температура неғұрлым көтерілсе, соғұрлым үзу жүктемесі төмендейді.

Ауа өткізгіштігі өңделмеген текстиль материалы – 170,9 дм

3

 /м

2

с, өнделген текстиль материалның ауа 

өткізгіштігі ацетатты мырыш концентрациясы 3 г/л – 166 дм

3

 /м

2

с, 6г/л – 163 дм

3

 /м

2

с, 10г/л – 156,9 дм

3

 /м

2

с. 

Ацетатты  мыс концентрациясы 3 г/л –165,1 дм

3

 /м

2

с, 6г/л – 164 дм

3

 /м

2

с, 10г/л –161 дм

3

 /м

2

с. Термоөңдеу 

температурасы (ацетатты мырыш)  100°С – 168 дм

3

 /м

2

с, 125°С – 166,8 дм

3

 /м

2

с, 150°С –166,8 дм

3

 /м

2

с. 

Термоөңдеу температурасы (ацетатты мыс) 100°С –167,7 дм

3

 /м

2

с, 125°С – 166,9 дм

3

 /м

2

с, 150°С –165,4 дм

3

 

/м

2

с болды. Өңделген мата үлгілерінің ауа өткізу қабілеті концентрация және термоөңдеу температурасы 

артқан сайын, төмендейді, бірақ  қойылатын талаптар нормасына сәйкес деп тұжырамдауға болады [4].

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Е. Л. Пехташева, А. Н. Неверов, Г. Е. Заиков, С. Ю. Софьина, О. В. Стоянов “Биостойкость 

натуральных и синтетических текстильных волокон”

2.  Дюсенбиева  К.Ж,  Таусарова  Б.Р,  Кутжанова  А.Ж.,  Разработка  целлюлозных  материалов  с 

антибактериальными  свойствами,  полученные  золь  гель  методом,  Химический  журнал  Казахстана, 

2015, 2(50),  с. 95-9

144

145

3.  Мельников  Б.Н.,  Захарова  Т.Д.  Современные  способы  заключительной  отделки  тканей  из 

целлюлозных текстильных волокон. – М.: Легкая индустрия, 1975.

4. ГОСТ 12088–77 «Методы определения воздухопроницаемости».

УДК 627.02

ПРИДАНИЕ АНТИМИКРОБНЫХ СВОЙСТВ ШЕРСТИ, 

ОБРАБОТАННОЙ ЗОЛЬ-ГЕЛЬ КОМПОЗИЦИЕЙ

Чукенова М.Б, магистрант, Кутжанова А.Ж, к.т.н., профессор, Дюсенбиева К.Ж, PhD докторант,

Алматинский технологический университет, г. Алматы, Республика Казахстан

E

-mail: madin-1992@mail.ru

В последнее время разрабатываются текстильные материалы и изделия, которые обеспечивают 

безопасность и улучшают качество жизни человека. 

Создание безопасного ассортимента тканей с антимикробными свойствами является актуальной 

проблемой [1]. 

В  данной  работе  представлены  результаты  экспериментальных  исследований    по  приданию 

антимикробных свойств  шерстяному  текстильному  материалу на основе золь-гель метода. Основное 

преимущество  золь-гель  метода  перед  другими  состоит  в  том,  что  он  позволяет  контролировать 

структуру получаемых материалов,  размер частиц, величину и объем пор, площадь поверхности пленок, 

чтобы получить материал с заданными свойствами. Этот метод не требует уникального оборудования и 

дорогих исходных реагентов и поэтому является сравнительно дешевым методам синтеза [2].

Исследовательская задача состояла в получении наиболее эффективного способа антимикробной 

отделки шерстяной ткани, обладающей комплексом защитных свойств с применением золь-гель метода. 

Объектом исследования в работе является ткань - плед из пуха овечьей шерсти артикула ВМР-782.

Образец  шерстяной  ткани    подвергался  пропитке  в  растворе  золя  содержащем  соль  цинка 

и  катализатор  с  последующим  90%  отжимом  на  лабораторной  двухвальной  плюсовке.  Сушка 

осуществлялась в течение 10 мин  при  температуре 80˚С, а термообработка  при 130˚С в течение 1 

минут на игольчатых рамках в сушильном шкафу с терморегулятором. После термообработки образец 

подвергался промывке в дистиллированной воде и сушке при комнатной температуре.

Антимикробные свойства шерстяной ткани проверялись с применением метода лабораторных 

испытаний на устойчивость к микробиологическому разрушению (СТ РК ISO 20743-2012 ). Анализ 

результатов показывают, что предложенная золь-гель композиция  придает антимикробные свойства. 

Количество выросших колоний составила:  B.cereus – в контрольном образце – 10

5

, в опытном  -35 

КОЕ*10

5

;  Proteus vulgaris – в контрольном образце -10

6

, в опытном - 10

5

; Ps. Aeruginosa – в контрольном 

образце  -10

6

,  в  опытном  -  280  КОЕ*10

6

.  По  результатам  антимикробной  активности  выявлено,  что 

обработанные образцы обладают высокими антимикробными свойствами.

Образцы  шерстяной  ткани,  обработанной  золь-гель  композицией  исследовались  с  помощью 

электронного сканирующего микроскопа JSM-6490LA.  В результате исследования обнаружено, что в 

образцах обработанной ткани присутствуют наночастицы   цинка (рисунок 1). 

                      

                     

                     

                                      а)                                                     б)

Рисунок 1.

Снимки СЭМ и ЭДС 

анализ шерстяной 

ткани:

 а – необработанная 

ткань, б – ткань, 

обработанная золь-гель 

методом

146

147

С помощью электронного сканирующего микроскопа исследовались морфология и микроанализ 

раствора. В результате исследования обнаружено, что в растворе присутствуют наночастицы    цинка 

31,18% (рисунок 2).

 

Рисунок 2.Электронно-микроскопические снимки золя цинка в растворе.

Оценка устойчивости образцов шерстяной ткани к истиранию, определенная  на приборе ДИТ–М 

показала повышение количества циклов истирания.

Таблица 1. Показания устойчивости истираемости шерстяной ткани

№ 

Образцы  

К

ист

, (цикл)

1

контрольный образец

3572-3066

2

опытный образец

7336-8039

Проведенные  исследования  показали,  что  модифицированные  шерстяные  текстильные 

материалы  наночастицами  цинка,  приобретают  антимикробные  свойства,  в  результате  чего  не 

обрастают плесневыми грибками и не разрушается микроорганизмами в условиях  эксплуатации, а 

также качественные показатели шерсти после обработки не ухудшаются. 

                                                       

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1.  Пат.  2491377  RU.  Способ  антимикробной  отделки  полушерстяной  ткани/  Кочаров  С.А., 

Грищенкова В.А., Ильин А.А., Кошарный А.П., Привалова В.Д., Ефимов К.М., Дидюк А.И., опубл. 

27.08.2013г. Бюл. № 5. – 4 с.

2. Статья. Модификация целлюлозного текстильного материала на основе золь-гель технологий для 

придания антимикробных свойств/ Дюсенбиева К.Ж., Таусарова Б. Р., Кутжанова А.Ж,.Известие высших 

учебных заведений. Технология текстильной промышленности,3(357),РФ г.Иваново, опубл 2015г.19-23с.

УДК 675. 6 + 687. 1/4 

АНАЛИЗ АССОРТИМЕНТА ЖЕНСКОЙ ОДЕЖДЫ С ЦЕЛЬЮ РАЗРАБОТКИ 

ПРОЕКТНО - КОНСТРУКТОРСКОЙ ДОКУМЕНТАЦИИ 

Бестбаева А. Д., студент, Скарьдова В.Б., ст пред 

Алматинский технологический университет, г. Алматы, Республика Казахстан

E-mail: bestbaeva.asel@gmail.com, skardova53@mail.ru

В  данной  статье  проведен  анализ  современного  ассортимента  женской  одежды.  Рассмотрены 

варианты моделей женской одежды с целью разработки проектно-конструкторской документации.    

На основе проведенных исследований  была предложена одежда из джинсовой ткани, так как 

джинса актуальна и востребована  современной молодежью. В результате проделанной работы было 

проведено ряд научных исследований:

146

147

-  изучен ассортимент женской одежды;

- исследованы женские брючные костюмы из джинсовых тканей;

- изучены джинсовые ткани по волокнистому составу, физико-механическим свойствам и т.п.;

-проведены  маркетинговые  исследования  по  изучению  спроса  на  джинсовую  одежду  в 

МегаЦентре г.Алматы;

- обоснован  выбор модели женского брючного костюма из джинсовой ткани;

Современная  одежда  по  ассортименту,  материалу,  форме,  покрою,  и  конструкции  весьма 

разнообразна.  В  зависимости  от  пола  и  возраста  населения  одежду  делят  на  мужскую,  женскую  и 

детскую.

В зависимости от целевого назначения одежду делят на бытовую, производственную спортивную, 

форменную,  зрелищную.  В  зависимости  от  того,  из  каких  материалов  изготовлена  одежда,  ее 

подразделяют на одежду из натуральных и синтетических тканей [1].

Ассортимент женской одежды разнообразен и зависит от применяемых 

материалов, способов изготовления,  фасонов и моделей. 

При  проведении исследования остановились на брючных костюмах. На рис.1 показаны модели 

женских брючных костюмов.

Брючные костюмы интересны своей актуальной необычностью и некоторым вызовом.  Образ 

переделан в элегантный и интересный, как для деловой женщины, так и для тех, кто просто любит 

комфорт. Модные женские брючные костюмы 2016, смотрятся действительно элегантно и стильно [2].

Рис 1. Варианты моделей женских брючных костюмов

   Джинсовые костюмы как брючные, так и с юбками, прочно вошли в гардероб  современной 

женщины  и  девушки  [2].  Было  проведено  маркетинговое  исследование  по  изучению  спроса  на 

джинсовую  одежду  в  МегаЦентре  г.Алматы.  Разработана  диаграмма  показателей  значимостей 

надежности основного материалов при изготовлении женского костюма: 

М

3 

= ∑ З

м 

/ К

где М

3 

– значимость свойства, балл;

З

м 

– оценка значимого свойства для каждого опрошенного студента, балл;

К – количество опрошенных студентов.

По итогам вычислений построена диаграмма значимости надежности (рис. 2).

Рисунок 2.

Диаграмма показателей значимостей 

надежности основного материалов при 

изготовлении женского костюма

148

149

Респондентам также были предложены фотографии современных моделей женских жакетов (20 

моделей). Оказалось, что одинаково привлекательными для всех групп возрастов являются классический 

джинсовый жакет полуприлегающего силуэта (рисунок 1).

Рисунок 1. Диаграмма спроса респондентов на джинсовый жакет

Результаты опроса показали, что на данный момент молодежь предпочитает удобную и модную 

одежду. 66% молодых людей носят джинсы, а джинсы — вещь универсальная. Они никогда не выйдут 

из моды, потому что они уместны в любых сочетаниях.

Данный подход к проектированию коллекций моделей одежды, основанный на маркетинговых иссле-

дованиях, имеет высокую степень практической значимости при проектировании новых моделей одежды. 

Таким образом, в результате проделанной работы было выявлено, что джинсовая одежда наиболее 

актуальная  одежда  в  современном  мире  моды,  джинсовый  костюм  удобен  и  практичен,  а  так  же 

универсален. У джинсовой одежды большое разнообразие ассортимента и широка функциональность. 

Одежда из джинсовой ткани относится к разряду самых надежных вариантов вне зависимости от сезона.

    

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1.  Бузов  Б.  А.,  Алыменкова  Н.  Д.  Материаловедение  в  производстве  изделий  легкой 

промышленности. Швейное производство.- М.: Издательский центр «Академия», 2004.-448с.

2. Бринк Я. Российская мода сегодня. - Джем, 2007. - 168 с.

ӘОЖ 687.1

 

СПОРТТЫҚ КИІМГЕ АРНАЛҒАН  СОЗЫЛЫМТАЛ МАТЕРИАЛДАРДЫҢ 

ДЕФОРМАЦИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІН ЗЕРТТЕУ

Ешмухамбетов Қ. Б., студент, Усенбеков Ж. т.ғ.д., проф.м.а.

Алматы технологиялық университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы

E-mail: Zh.usenbekov@mail.ru

Созылмалы трикотаж матасынан жасалған өнімдерді жобалау кезінде тек бір қасиеті ескеріледі, 

ол матаның созылмалығы. Созылымтал маталардан жасалған киімнің пайдалану және өндірі кезіндегі 

қасиетін болжамдау үшін, олардың деформациялық сипаттамаларын талдау қажет, немесе созылу және 

икемділік дәрежелерін анықтау керек [1].

Үлгінің  деформациялық  сипаттамаларын  анықтау  үшін,  созудың  дәстүрлі  релаксациялық 

сипаттамаларын  анықтау  әдістері  қолданылды  [2].  Осы  әдіске  сәйкес,  сынаманы  жүктеуде  және 

кідірісте оның өлшемдердің өзгерулерін  анықталды. Осылай толық релакциалық сипаттамалар:  толық 

созылуды,  серпімді  созылымталдықты  және  икемділікті  деформациялар  анықталынды.  Бастапқы 

параметрлердің мәндері келесі шамалармен қабылданды: үлгінің өлшемі 15х250 мм, үлгіні қыстыру 

ұзындығы  L

0

 = 200мм,  созылу күші 15 Н.

Созылымталдықтың ұзындығы келесі формулмен есептелінді:

                                               

%

100

*

0

1

0

L

L

L

Ð

−

=

 ,                                            (1)

мұндағы Р – сынаманың созылымталдығының мөлшері, %;

148

149

L

1

 – сынаманы жүктемелегеннен кейінгі үлгінің сызықтық мөлшері;

L

0

– сынаманы жүктеуге дейінгі сызықтық мөлшері.

Икемділік деформация бөлігінің мөлшері келесі формуламен есептелінді:

L

L

L

L

Ï

%

100

*

0

1

0

2

−

−

=

                                            

,                                    (2)

мұндағы П – үлгінің икемділігі, %;

L

2

 – сынаманың кідірістен және жылумен өңделгеннен кейінгі  сызықтық мөлшері.

Деформацияның  қайтымды  бөлігі  (серпімділік  деформация)  мөлшері  келесі  формуламен 

есептелінді:

                      

%

,

100 Ï

Ó

−

=

,                     (3)

мұндағы У – сынаманың серпімділігі, %.

Арқау және негіздік жіптер бағытындағы деформацияны  өлшеу және есептеу нәтижелерімен 

релаксация қисықтары – деформацияның ε жүктемелеу және кідіріс уақытына t тәуелділігінің сызбалары 

тұрғызылды. 

Созылымтал матаның деформация релаксациясының сызбасының  тұрғызылған мысалы суретте 

1 келтірілген. 

Сурет 1. Созылымалы матаның деформацияның өзгеруі.

Ұзақ  уақыт  бойы  (ұзақ  жүктеу  кезінде)  созылымтал  материалдардың  (сынамалардың) 

деформацисының өзгерістерін зертте, көп жағдайда 6–8 минутта сынаманың мөлшернің тұрақталатынын 

көрсетті.  Кері  релаксация  үдерісініде  мөлшерінің  айтарлықтай  азайуы  кідірістің  алғашқы  4–5 

минутында байқалады, одан ары үдеріс тұрақталады. Осыған орай, бұдан кейінгі сынақтарда жүктеме 

және кідіріс уақытын бес минут шамасында қабылданса жеткілік  болады.

Жүктелінген  сынаманың  өңдеу  температурасына  байланысты  деформациясы  ε    өлшенілді. 

Сынаманың  температура  әсерімен  сызықтық  мөлшерінің    өзгеру  бағамдық  сыны  ретінде  жүктеу 

уақытының өзгеруіне байланысты салыстырылмалы деформация шамасы қабылданды:

                   

%

100

*

0

0

L

L

L

ñð

−

=

ε

,                        (4)

          

мұндағы L

cp

-  температура Т

0

   болғандағы ұзындықтың өзгеруінің орташа арифметикалық мәні, 

мм; 

Lo – сынаманың зерттеу кезіндегі белгілеу таңбаларының  ара қашықтығы, мм. 

Зерттеу  нәтижесінде  деформацияның  ε    температураға  Т

0

    тәуелділігінің  қыйсықтарының 

сызбалары  тұрғызылды  (мысалы,  сурет  2).    Бұл  сызбалар  материалдардың  температура  әсерінде 

қасиетінің  өзгеруін  бағалауға  және  температураға  төзімділігін,  максималды  қысқаруының 

температурасын анықтауға мүмкідік берді.

150

151

Сурет 2. Ылғалды-жылумен өңдеу кезіндегі матаның тілсімінің қысқаруы.

Сызбаларды  талдау  нәтижесінде  созылымтал  материалдарды  жылумен  өңдеудің  тиімді 

температурасы анықталды. Сызбаларды талдау маталардың қысқаруы (отыруы) температураның 110-

120 °С дейін өсуінде көбейеді де одан соң тұрақтанады екен. Осыған байланысты жылумен өңдеуді 

110-120 °С температурада жүргізген жеткілікті.

Кідіріс  кезінде  жылумен  өңдеу  релаксациалық  үдерісті  жылдамдатады  да,  созылымтал 

деформацияны анықтауға, икемділікті деформацияның шамасын шынайы анықтауға мүмкіндік тудырады. 

Алынған зерттеу нәтижелері  созылымтал маталардың  деформациясын тігін бұйымдарын өңдеу 

және қолдану кезінде ылғалды жылумен операциясын қолданып  жоюға болатынын көрсетті.

Осылайша, жоғары созылымтал жаймалардың дәстүрлі трикотаждан дейормациялық қасиеттері 

өзгеше. Бұл жағдай олардың құрлысының ерекшеліктерімен байланысты екен. Бұл бағытта жүргізілген 

зерттеулерде шамалы, тек жоғары созылмалы жаймалардың кейбір түрлері қаралған.  

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

1. Ешмухамбетов К.Б., Усенбеков Ж. Анализ свойств высокоэластичных материалов для спортивной 

одежды.//Материалы  Республиканской  научно-практической  конференции  «Современные  проблемы 

развития текстильной и легкой промышленности» Семей. 2015 г. с.28-30.

2. Пустильник Я.И. «Особенности применения эластичных тканей для изготовления одежды». //

Швейная промышленность. № 5. 1997. с.23-27

ӘОЖ  687.

МОДУЛЬДІК ЖОБАЛАУ ПРИНЦИПТЕРІНІҢ НЕГІЗІНДЕ КИІМНІҢ ЖОБАЛЫҚ 

ҚҰЖАТТАМАСЫН ӘЗІРЛЕУ

Орал Қ.Н. бакалавр, Нуржасарова М.А. т.ғ.д. профессор

Алматы Технологиялық Университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы

Е-mail: karlitka_94_10@mail.ru, maira54@mail.ru

Киім адам үшін бірегей қажет бұйым болып табылады. Адамдардың әр түрлі өмір сүру кезінде 

киім адамның денесін қорғайтын және оны әдемілеуші заттар жиынтығы түрінде көрсетіледі. Сонымен 

қатар  киім  халық  мәдениетінің  дамуының  бір  көрінісі  және  тігін  өнеркәсібінде  жетекші  орын  алады.

Адамның  киімге  деген  талғамы  әрқашан  да  жоғары  болған.  Әсіресе  қазіргі  экономикалық  дамуына 

байланысты, адамдардың әлеуметтік жағдайының жақсаруына және жалпы әлемдік өркениеттің дамуына 

байланысты киім негізгі адам қажеттілігі ғана емес, сонымен қатар сәндік функциясын атқара бастады. 

Киімге, матасына, оның сапасына қойылатын талаптар жылдан жылға жоғарылай береді. Киімнің әртүрлі 

ассортиментіне деген сұраныстың жоғарылауы жағдайында тігін өнеркәсібінің дамуы жоғары болды. 

Зерттеу нысаны ретінде қазақ ұлттық киім үлгілерінен жаңа заманға сай киім үлгісін дайындау 

жолдарын қарастыру. 

150

151

Киімнің күрделі үлгілі конструкцияларын дайындау кезінде құрылысына байланысты көптеген 

сұрақтар кездеседі, атап айтқанда үлгінің базалық негізден үлгілі негізге ауысуы. Заманауи киім бір 

көргенде  мүмкін  емес  болып  көрінетін  үлгілеу  тәсілдерінен  алынған,  яғни  күрделі  конструкторлық 

ерекшеліктерге ие болып келеді. Алайда , тәжірибе көрсеткендей, бұл мәселеде техникалық тұрғыдан 

әрқашан шешім табылатындығын көрсетеді. Модульді жобалау әдістерін пайдалану,  осы міндеттерді 

жүзеге асыруыға мүмкіндік береді.

Модульді пайдалануды –технологиялық әмбебап бөлшек ретінде қарастырамыз.Мысалы, ұлттық 

киімді алып қарайтын болсақ, ұлттық ою өрнек, киім бөлшектері, ондағы элементтер санының қайталануы. 

Қазіргі заманғы киімнің модулі – жең бөлігі, алдыңғы немесе артқы бойдың жан бөлігі, күлпара, 

әдетте қарапайым геометриялық пішінді немесе соған жақын болып келеді. Оларды бір бірімен қосқан 

кезде, мысалы қысқа белдемше, орта ұзындықтағы белдемше, ұзын белдемше немесе көйлек пайда болады.

Сонымен, модульді қолдану –  күрделіден қарапайымды оқшаулап алып, олардың әрқайсысына 

толық ақпарат,  жеке сипаттама  және зерттеу жасауға ықпал ететін жаңа технология  жүйесі емес. 

Осылайша,  модульді  пайдаланудың  мақсатқа  сай  келуі  және  киімді  үлгілі  жобалау  үшін  оңай 

орындалатынын атап айтамыз. [1, 246 б.]

Киімнің  үлгілі  конструкциясын  дайындаудағы    өзекті  бағыт    модуль  ретінде  үлгілі  түйіннің 

ерекшеленіп ұсынылуы , яғни нақты немесе жобалық әдістемесін, құрылысы және әрі қарай жобалануын 

қарастыру. Бұл жұмыста біз үлкен тәжірибені пайдалана отырып модульді жобалау ретін  қарастырамыз.

Модульді жобалауда негіз ретінде қазақ ұлттық киімін, құрастырылу ерекшелігіне зерттеу жүргізе 

отырып, әйелдерге арнылған маусымаралық пальтоның жобасын жасап шығарамыз. 

Модульдің  аналог  бойынша  қалыптасу  (халықтың  тарихи  костюмі,  жанды  немесе  жансыз 

объектілер,  жобалау,  халықтың  сәндік  қолданбаы  өнері  және  қолөнер,    архитектура,  т.б)  ,  олардың 

қасиеттері, сондай-ақ имитациялау принципі ретінде, құрылымына, түсіне, сыртқы түріне  және басқа 

да шығармашылық көзін пайдалануға мүмкіндік береді. 

Модуль  құрылысының    ұлғаюы  ,  аналогтан  көбінесе  күрделі  элементтер  шығару,  бір  немесе 

бірнеше  элементтен  шығармашылық  ой  шығару,  әрлеу  кезінде  шығармашылық  негіздің  элементін 

безендірудің бір түрін қолдану. Ұлттық  костюмнің  элементінің түсінің ауысуы, бір бүтінге қосылуы, 

бұйымның базалық және одан шыққан үлгілі конструкциясын тұрғызу, оған кез – келген әрлеуді қолдану 

( түрі, техникасы, орындалу тәртібі), жаңа жобалық шешімдер.  

Модульдің форма қалыптастыруы   комбинаторика әдісін пайдаланып киімнің дәстүрлі қалпынан  

келешек қалыпқа ауысуы, әртүрлі геометриялық қалыптың үйлесімділігі, киімнің көркем – құрастырылу 

шешімі,  тұтынушының  талабына  сай  келуі,  симметрия  және  ассиметрияның  түрлерін  пайдалану, 

қалыптың динамика мен статикалық қасиеті т.б., деректемелер 1 кестеде көрсетілген. [3]

Кесте  1.  Модульді  жобалау  әдісін  қолдана  отырып  әйелдерге  арналған  сырт  киімнің  пішіні  негізінде 

заманауи киімнің үлгілі қатарын жобалау

коды

Бөлшек санының өзгеруі

01

02

152

153

Кесте 1 - жалғасы

03

Құрастыру  -  бұйымның  сыртқы  түрін  және  құрылымын  анықтайтын  үдеріс.  Жаңа  модельді 

жобалау  барысында  пропорцияға  байланысты  негізгі  силуэт  ауысуы  мүмкін,  қыналу  дәрежесімен, 

көлденең және тігінен бөлшектенуімен, кеңейту немесе қысқарту отырғызудың дәрежесіне байланысты 

өзгеріп отырады.

Конфигурация    бөлшектері,  бұйым  пішіні,  қалпы,  бөлшектенуі  (  көлбеу,  көлденең,  тік, 

құрылымдық, құрылымдық – сәндік және сәндік) элементтер жиынтығы ретінде қызмет көрсетеді.

Жобаланатын  бұйымның    ұзындығы  мен  пропорциясы  сандық  өзгеруі  өлшем    прототипіне 

байланысты,  ал  силуэттік  сызықтардың  өзгеруі  тігінен  бөлшектенуі  және  де  құрылымдық  –  сәндік 

әдістерге байланысты (қатпарлар, бүрмелер, қыртыстар).[2]

Киім  құрастырудың  жаңа  түрін  әзірлеу,    дизайнердің  ойы  мен  алдына  қойған  тапсырмасына 

байланысты  құрылымның  түпнұсқалық  негізінде  ұлттық  киімнің  құрылымы  қызмет  көрсете  алады. 

Жаңа модельдің жеңін қондыру ерекшелігіне байланысты түпнұсқа құрылымға сәйкесінше түзетулер 

енгізеді.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1.  Гусейнов  Г.М.,  Ермилова  В.В.,  Ермилова  Д.Ю.  «Композиция  костюма»  Академия,  Москва 

2003г. 244-246 б.

2. Пармон Ф.М. Композиция костюма. Одежда, обувь, аксессуары. – М.: Триада Плюс,  2002. – 312 б.

3. Нуржасарова М.А., Талгатбекова А.Ж. Анализ элементов одежды казахского национального 

костюма  //  Материалы  международной  научно-практической  конференции    «Стратегия  развития 

пищевой и легкой промышленности». –  Алматы, 2004. – 63-66 б.

УДК 687.17

жүктеу/скачать 7,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: