Оралхан б 3-том indd
жүктеу/скачать 2,47 Mb. Pdf көрінісі
|
Сайтан көпір. Оралхан Бөкей
| Нұржан: – аты аңызға айналған қатыгез Қоңқай бұдан елу
жыл бұрын жер жастанған еді ғой. Шал: – Ол үлкен – Қоңқай, ал мен – кіші Қоңқаймын. Біздің ұрпақ ешқашан да құрымақ емес... Нұржан: – Үлкенінен тұқым қалған жоқ. Өмір бақи жалғыз өтіп, көмусіз қалды деп естігенмін... Шал: – Қоңқайлар ұлын жасырын өсіреді. Өйткені ұлы жо- рықшылар мен атақты байлардан қалған ендігі тұяқ біздерміз. Нұржан: – ал, сіз ше, сіз жалғызсыз ғой... Шал: – мен де ұрпақсыз емеспін. Оны уақыт көрсетер. Иә, солай шырағым, текті тұқым тентіреп жүрсе де, өз тегін айналып табады. мынау ағаш лашықтың оты сөнбейді ешқашан. анау айыртаудың қос өркешін – ата Қоңқай, Бала Қоңқай деп мен емес, ел атайды. – Трубканы сорған қалпы орнынан тұрып, ағаш нардың ірге жағына қол жүгіртті. Транзистор алып шығып әрібері бұрап, әр түрлі тілде сөйлеген түрлі толқындарды ұстай бастады. – ақсақал, – деді Нұржан шалдың бала секілді қолындағы транзистормен шұқыланып отырған сықпытына қайран қала қарап.– ақсақал, дүниенің төрт бұрышында не 161 болып жат- қанын біле, сезе отырып, осыншалық саяқ, оңаша тірлік кешуіңізге не жорық? – Өйткені мен адамдар жиналған тобырды иттің етінен ары жек көрем, – деді Қоңқай. Өлдім дегенде бір әуен ұстады- ау. Тағы да алла Пугачеваның әндерінің бірі екен. Қоңыр мұң, албасты ашу, өкпе-наз, өжеттік – бәрі-бәрі астаса келе, адам бойындағы рухани ауруды айдап шығарар қуатты да нәзік тағы ән, мәдениетті дауысты үй ішіндегі үш жігіт, бір шал ден қоя тыңдап, жалқы сәт тым-тырыс отырып қалып еді. Сонау ат тұяғы әрең жетер ішкері жақтағы адасқан қаздай жападанжалғыз ұрлық өмір кешкен Қоңқайдың қыстағында алланың әні тіпті құлпырып, сай-сүйегіңді сырқырата шырқалады екен. Шалдың да сүйсіне тыңдайтын жалғыз әншісі, осы «ән салғыш әйел» секілді. Әннің аяғы дарақыланған күлкімен аяқталды. Осынысымен құдіретті еді. – мықты қатын, – деді шал күрсініп. Содан соң өзі-өзінен шаңқ етіп. – Жоқ! Ұлы Қоңқай жаққан от ешқашанда сөнбек емес! – деді жанары ұшқындап. Пышақпен тіле салғандай жалғыз сызықтанған қысық көздің осыншама аясы кеңіп үлкейгеніне жігіттер аң-таң аңырайып қарап қалған. – Ол – жалқы да болса жақсылар жаққан от. Егер шын білгілерің келсе айтайын: Қоңқай орталарыңда, Қоңқай жер шарының түкпір-түкпірінде, Қоңқай... әркімнің қарақан басында, лүпілдеп соққан жүрегінде, өз шыққан тауым биік болсын дер тілегінде. Тек қана бір-бірінен жасқана жасырады. – Қолы қалтылдап орнынан тұрып кетті. Осы қалпында жын- дана бастаған деп ойлауға әбден болар еді. Бірақ ол сап-сау, сырғауылдай ұзын қарулы саусақтарымен үш жігітті кезек нұсқап саңқылдап тұр. – Қоңқай дегеніміз сен, – деді Нұржанға. – мына сен, – деді аманжанға. – мына сен, – деді көзі іліне беріп шалдың айғайынан оянған Бақытжанға. – ауыздарыңнан ана сүті кетпей жатып үлкендермен алысасыңдар. Елу жыл бойы осы айыртауда – арыстандай айбат шегіп, ошағымның отын сөндірмей отырмын. Ешкім де қолымнан қағып, бетімнен алып көрген жоқ... мені бүкіл аудан, қала берді, облыс басшылары біледі. ал сендер білімсіздік таныттыңдар... – Нұржан шалдың сөзін бөлді. – ақсақал, кешіріңіз, бірақ сіздің ошақтан жалғыз-ақ түтін ұшпай ма?.. 162 Қоңқай: – Жалғыз түтін де – түтін. мені, әйтеуір, бір күні бір Қоңқай өзі іздеп келіп табады. – Бірақ ол қандай түтін,– деп күрсінді Нұржан.–Если бы от горя дым шел, как от огня, мраком был бы мир сплошным – не было бы дня. – Баяғыда, – деді Бақытжан өзінің әлі де тірі екенін дәлелдегісі келгендей есінеп.– Біздің ауылда бір шал: «Қазақ- қа ассалаумағалейкум деп амандассаң бір самаурын шайым кетеді», – деп ешкімнің сәлемін алып, есендеспейтін... Жарық- тық өлгенде үш-ақ адам топырақ салды. Шал кебеженің қақпағын аңырайта ашып, ішінен құн- дыздың, бұлғынның, суырдың, тиінның, қасқыр мен аюдың терісін сілкіп-сілкіп шығара бастады. Осыншалық байлықты бұрынды-соңды көрмеген жігіттер кебеже ақтарып отырған Қоңқайдың қасына қалай барып қалғаңдарын өздері де сезбеп еді. Елдің алды болып, еңбектеп келген Бақытжан: – міне байлық,– деді басын шайқап. аманжан ысқырып жіберді. – міне осылар барда, – деді шал қолыңдағы бұлғынның түгі жылт-жылт еткен терісін сипап. – Көктен Құдай, жерден шұнай алмайды. Білгілерің келсе аудан, облыстардағы мұқым қаратаяқтың басындағы бөрік, әйелдерінің жағасы – мен атқан аңның терісі. ал тері-терсектің барған сайын алтынға айналып бара жатқаны белгілі. – Түсінік-те-е-ее, – деді аманжан ысқырып. – Пара деші, п-а-а-ра! – Иә, пара, шырағым. – Шал терілерді орнына қайта жайғастыра бастады. – Бергенді, алғанды кім жек көрсін. Егер осы үшеуіңді өлтіріп тастасам да, осы терілердің күшімен сотталмай құтылып кетеріме кәміл сенемін. жүктеу/скачать 2,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|