Т†лен …бдiк?Лы парасат майданы таЎдамалы Алматы «Раритет» 2012
жүктеу/скачать 1,3 Mb. Pdf көрінісі
|
Парасат майданы
| к†терiЎкi басја Ґнмен). Ѕґрметтi к†рермендер! «Адам ж„не
заман» атты хабарымызды бастаймыз. СтудиямыздыЎ бҐгiнгi јонаЈы „йгiлi академик, белгiлi жазушы, Мемлекеттiк сыйлыјтыЎ лауреаты – ел iшiнде Ардагер атанып кеткен јарымды јайраткер. (Ардагерге бґрылып). Кеш жарыј, ар- дајты ата! Ѕаламгер Ґшiн еЎ јымбат н„рсе – жазЈан кiтаптары екенi белгiлi. Сондыјтан „Ўгiменi шыЈармашы- лыЈыЎыздан бастайыј. Ѕазiр не жазып жатырсыз? – 454 – А р д а г е р (ж†ткiрiнiп алып, баяу Ґнмен). БаяЈыда јылжајбастау бiреу, не жазып жҐрсiз дегенде, бас жазып жҐрмiн деген екен. Менiкi, ондай к„сiп болмаЈанмен, соЈан аздап ґјсас. ‡йткенi жҐрек ауырады, бас ауырады, соны жазамын деп „лек болып, д„рi iшемiн, д„рiгер ша- јыртамын. ТаЎертеЎнен приступ болып, јалјиып басым- ды к†тергенiм осы. Ж у р н а л и с т. Онда кешiрерсiз. Ал ендi, ата, сiздер кешегi †ткен КеЎес д„уiрiнде †мiр сҐрдiЎiздер. Ѕазiр т„уелсiз ел болдыј. Заман басја, заЎ басја дегендей. Ендi бґрынЈы жазЈан шыЈармаларыЎызЈа јалай јарайсыз? А р д а г е р (осындай сґрајтан мезi болЈан бiр тҐрмен). Бiрiншiден, бґрынЈы жазЈандарымнан бездiм деп айта алмаймын. Iштен шыјјан шґбар жылан. Одан јашјан- мен де, јґтыла алмайсыЎ – †мiрiЎнiЎ бiр б†лшегi. Егер мен заманныЎ ыЎЈайына бiрден бґрыла алмай жатсам, кiм бiледi, ол менiЎ кемшiлiгiм емес, артыјшылыЈым да шыЈар. Жалпы, тез тҐсiнгiш, тез айныЈыш, тез јалыптас- јыш бейiмшiлдерден јорјыЎыздар. Кезiнде де бар былыј солардыЎ „сiре белсендiлiгiнен болЈан. Ал егер сол заман Јайыптан-Јайып јайтып келер болса, осы жандайшаптар јайтадан соныЎ айјайшысы болып шыЈа келедi... Ж у р н а л и с т. Тiптi јалай болЈанда да, „мiршiл жҐйенiЎ айјайшысы болЈаннан, азаттыјтыЎ айјайшысы болЈан „лдејайда артыј емес пе? А р д а г е р. ШыраЈым-ау, †ткен iске бҐгiнгi кҐннiЎ биiгiнен јарап баЈа беру б„рiнен оЎай Јой. Ол кезде жа- маншылыјтыЎ айјайшысы боп жҐр екем деп кiм ойлады дейсiЎ? Ешкiм де ойлаЈан жој. БiрдеЎенi бiлсе, сол тґстаЈы АлаштыЎ азЈантай азаматтары Јана бiлген шыЈар. Бiрај олар жеЎiлiске ґшырады. Бiзге даусы жетпедi. Ал жеЎiлiске ҐшыраЈанды кiм јолдайды? Халыј јашанда жеЎгеннiЎ соЎынан ередi. Кейiн сол АлаштыЎ јайсыбiр азаматтары КеЎес ҐкiметiнiЎ јґдiретiне бастарын идi. ПартияЈа †тпек болды. Жаздым-жаЎылдым деп хат жазды, †леЎ шыЈар- ды. Егер принцип керек болса, оларды да јоса айыптаЎ- дар. (АЎтарылып, жауап кҐткендей, журналистке јарай- ды, ол Ґндемейдi. С†зiн жалЈап). ЯЈни г„п басјада. КеЎестiк жҐйенi, тiптi ол болмаЈанда да, „йтеуiр бiр мемлекеттiк т„ртiптi сол кезде јалыЎ бґјара јажет еттi. М„селен, 17 – 455 – жылЈа дейiнгi, патша †кiметiнiЎ езгiсiнен есiнен танЈан јазај халјын к†з алдыЎызЈа елестетiп к†рiЎiзшi. Не дґрыс билiк жҐйесi, не дґрыс экономикасы жој, „йтеуiр бiр жґттыј азЈантай малымен јалт-јґлт етiп, жан баЈып отыр- Јан јазајја, „рине, КеЎес Ґкiметi жајсырај болып к†рiндi. ОныЎ негiзiнде жатјан јатердi сендер, болары болып, бояуы сiЎгеннен кейiн Јана к†рiп отырсыЎдар. Ол кезде к†пшiлiк к†рген жој. Сендi. Ж„не оЈан тек бґрынЈы КеЎес †кiметiне јараЈан елдер Јана емес, „лемдегi айтулы ґлы адамдар да сендi. Ендi бҐгiн солардыЎ б„рi ајымај, тек сендер Јана данышпан болып отырсыЎдар. Ж у р н а л и с т (жымиып). Мен олай деген жојпын. А р д а г е р (м„н бермей). Тарихты тану Ґшiн кейде јатыгездiк те керек. Онсыз ајијат ашылмайды. МенiЎше, јой Ґстiне бозторЈай жґмыртјалайтын керемет заман ор- натамыз деу – бос с†з. Бiрiншiден, ондай заман ешја- шанда орнамайды. Екiншiден, ондай заман орнату зиян- ды болуы да мҐмкiн. ‡йткенi адам – тiршiлiк Ґшiн кҐ- реске жаратылЈан жан иесi. Егер кҐрес саябырлап, б„рi јол созым жерде тґрЈан „рекетсiз †мiрге к†шсе, ол ен- жарлыјја, ерiншектiкке бой ґрады. Бґл ајырында ру- хани азЈындыјја „келуi мҐмкiн. «ТамаЈы тојтыј, жґмы- сы жојтыј аздырар адам баласын» деген АбайдыЎ с†зi естерiЎiзде шыЈар. МысалЈа хайуанаттар тiршiлiгiн ала- йыјшы. ОлардыЎ јалыптасјан †мiр сҐру шарттары бґзылса, олар јґруЈа бет алады. ОларЈа јолдан тегiн тамај берiп, †мiрлерiн «жајсартпај болсај», олар †здерiнiЎ јорек табу, †мiр сҐру јабiлетiнен айырыла бас- тайды. М„селен, „лемдегi еЎ жҐйрiк аЎ – гепартја семiрiп кетуге болмайды екен. Семiрсе, жылдамдыЈын жоЈалтады. Ал жылдамдыЈын жоЈалту – олар Ґшiн †лiммен теЎ. Жылдамдыј – олардыЎ басты тiршiлiк к†зi. Сол секiлдi адамдарЈа да кҐрескерлiк јабiлеттен айыра- тын семiздiктiЎ пайдасы шамалы. КҐрес – †мiр сҐрудiЎ негiзгi т„сiлi. Одан трагедия жасаудыЎ јажетi жој. Тек оны жетiлдiре тҐсу јажет. Ж у р н а л и с т. Тiршiлiк табиЈатын философиялыј тґрЈыдан талдаЈаныЎыз дґрыс. Бiрај бґл кешегi КеЎес ҐкiметiнiЎ сорајылыјтарын ајтауЈа жетiп жатыр деп ой- лайсыз ба? – 456 – А р д а г е р. Ајтамай-ај јойсын. Бiрај ол да белгiлi бiр тарихи-„леуметтiк жаЈдайдан пайда болЈан јґбылыс јой. Сол жҐйе, кезiнде ешкiмге керек болмаса, орнама- Јан да болар едi... Тiптi жҐйе жаман болЈанда да, сол тґста еЎбек еткендердiЎ б„рi јалайша жаман болып шыЈады? Сонау арЈы заманнан берi билiкке јызмет јылмаЈан да- нышпан бар ма? Бар болса – некен-саяј. «ЅоЈамнан тыс адам жој, егер болса, ол – не јґдай, не хайуан» деген ҐндiнiЎ ґлы ајыны Тагор. Ж у р н а л и с т. Онда †ткен тарихја берiлiп отырЈан бҐгiнгi ресми баЈаЈа јалай јарайсыз? А р д а г е р (таЎырјай јарап). Ѕалай јараушы ем, дґрыс јараймын. …р заманныЎ †зiнiЎ талабы болады. Рес- ми баЈа содан туындайды. Онсыз таЈы болмайды. ‡ткендi жојја шыЈармай, жаЎаны орныјтыру, жґрттыЎ ыјыла- сын аудару мҐмкiн емес. Ал менiЎ айтып отырЈаным – оныЎ тарихи аспектiсi. Тарих тґрЈысынан јарасаЎ, кез- дейсој јґбылыс, кездейсој заман деген болмайды. БiздiЎ басымыздан кешкен жетпiс жыл Јґмыр да кездейсој ЈҐмыр емес... Егер ол жҐйе, балаЈа сыймай јалЈан жейде секiлдi, тарлыј етсе, „рине, оны шешiп тастауЈа тура келедi. Бiрај сыймай јалЈан ескi к†йлектi кiн„лай бергеннен бiрдеЎе †не ме? Ал ол к†йлектiЎ кезiнде бала Ґшiн јажет болЈа- нын јалайша жојја шыЈаруЈа болады? Тарихја эмоция- мен јарауЈа „сте болмайды. Бiз „лi к†рген јиянатты ґмыта алмай, ашу Ґстiнде отырЈан адам секiлдiмiз. ЅытайдыЎ мајалы бар: «Ашу Ґстiнде шешiм јабылдама» деген. Ал бiз јас јылЈандай шешiмдi тек ашу Ґстiнде јабылдай- мыз. Ондай шешiмнiЎ неге „келiп сојтырары белгiлi: б„рiн таптау, јирату, не јуЈын-сҐргiн.. Ж у р н а л и с т. Осы айтып отырЈаныЎыз СiздiЎ заманЈа т„н н„рсе емес пе? А р д а г е р. Ал бҐкiл јалыптасјан жҐйенi, „леуметтiк јґрылымдарды, јатынастарды талјандау – јирату емес пе? Бар д„улеттi тоз-тоз јылып, не к„сiп жој, не жҐ- мыс жој, јатын-баланы јапшыј арјалатып јаЎЈытып жiберу – јуЈын-сҐргiн емес пе? Ж у р н а л и с т. ДҐниеге с„би келсе де, анасына јауiп т†ндiре келедi. Ал жаЎа заман јалай орнайды, б„рi оры- нында тґрса? – 457 – А р д а г е р. Онда бiздi неге кiн„лайсыЎдар? Бiз де жаЎа заман орнаттыј. Ж у р н а л и с т. Жеке басја табынтып, халыјты тґмшалап ґстаЈан заманды орнатјандарыЎыз рас јой. А р д а г е р (кекете). Сендер табынбай жатјан шыЈар- сыЎдар жеке басја? Байјаймын, осы сендердiкi бiздiкiнен де асып кеткен секiлдi. Ж у р н а л и с т (шамданып). Сiз заманныЎ бҐкiл кемшiлiгiн менен к†рiп отырЈан секiлдiсiз Јой. Мен бар болЈаны журналистпiн. А р д а г е р. Сенен к†рiп отырЈам жој. Бiрај сен заманныЎ атынан с†йлеп отырЈаннан кейiн, айтпаЈанда јайтейiн? Ж у р н а л и с т (кҐлiп). Сiздi ана заманнан берi жыл- жыту оЎай шаруа емес екен... ТаЈы бiр жаттандылау сґрај. БҐгiнгi Т„уелсiздiкке сенесiз бе? жүктеу/скачать 1,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|