Петров Григорий Финляндия а қ лала гүлдер мекені

ХАЛЫ
Қ ДӘРІГЕРІ

«Бір ауыл д

әрігерінің естеліктері» деп аталатын шығарманың
авторы ал
ғаш қызметін бастаған күннен бастап күнделік жазады.
К
үнделігінде медицина университетін қалай бітіргені, қызмет орнына
қандай дайындықпен барғаны жайында баяндайды.
Д
әрігердің балалық пен жастық шағы кедейлікпен өткен. Ол аздай, 
қызметті бастаған алғашқы күннен-ақ, өзі куәгер болған жағымсыз 
жайттардан шоши бастайды. Ал
ғашында ол көргендерін түс деп 
ойлап, 
өмірдің ащы шындығын мойындағысы келмейді. Қызмет 
бабында к
өрген жайттар оған бірнеше мың жыл бұрынғы ескі 
заманды есіне т
үсіреді. 
«Б
әлкім, бұл жер еліміздің ең артта қалған қыстағы шығар?» - 
деп ойлап, 
өз-өзін сабырға шақырады. Бірақ, басқа аудандарға 
барып, ол жерлерде де жа
ғдайдың мәз емес екенін, тіпті кейбір 
жерлерде 
өзі жұмыс істейтін жерден де сорақы жайттар орын алып 
жат
қанын көріп, көңілі құлазиды.
Ол бар
ған жерлердің тұрғындары іргетасы тастан жасалған, қалай 
болса, солай салын
ған баспаналарын паналайды екен. Бұл 
үйсымақтардың есіктері өте төмен, терезелері жоқ. Есіктердің арасы 
д
ұрыс жабылмағандықтан, сырттан уілдей соққан жел де, борай 

жау
ған қар да үйге кіріп, онсыз да суық үйді одан сайын суыта 
т
үседі. Жаңбыр жауа қалса, төбелерінен шөлмектеп су ағады.
Б
ұл жерлерде әйнек оңайлықпен табылмайтындықтан, терезенің 
орнына 
қалдырған тесікке майлы қағаз жабыстырылады немесе ақ 
ш
үберекті шегемен керіп, қағып тастайды екен. Табылып жатса, 
ш
үберектің орнына тері қағады. Ешнәрсе қағылмаған, ашық 
терезелер де кездеседі. Б
өлменің бір бұрышында тас пен топырақтан
жасал
ған пеш орын тепкен. Пешке от жағылған кезде бөлменің іші
к
өк түтінге толып, қолқаны удай ашытып, көзден жас сорғалайды.
Т
үтін үйдің төбесіндегі болар-болмас тесіктен шығып, тазарғанша,
үйдегілердің үсті-басы күйелеш болады.
Ауыл адамдары бір киіммен ж
ұмыс істеп, тамақ ішіп, күн батқанда, 
сол киіммен 
ұйқыға жатады. Айлап, жылдап монша көрмейді. Кір-
қоңдарын да жууды әдетке айналдырмаған. Үсті-бастарының бәрі 
биттеп, б
үргелеп кеткен. 
Ауыл адамдары к
өбінесе тыныс жолдары ауруларымен ауырады. 
Мезгілінде емделмеген со
ң, ауру асқынып, өкпе ауруына шалдығады 
(туберкулез). 
Су 
ішетін 
құдықтары 
әжетханамен 
қатар
орналас
қандықтан, ауызсуда түрлі жұқпалы дерттердің ошағы өріп
ж
үреді. Әсіресе, іш сүзегінен көз жұмғандар көп.
Балалар арасында 
қызылша, желшешек сияқты жұқпалы індеттер 
өршіп тұр. Мыңдаған бала осы аурулардың салдарынан, өмірге 
келмей жатып, 
қош айтысады. Халықтың күнделікті тамағы да мәз 
емес, 
өте нашар, қуатсыз. Финдер алаңсыз ішкілікке салынып кеткен. 
Ел арасында са
ңырау, мылқау, зағип жандар мен жарымжан туылған, 
а
қылынан адасқан адамдар өте көп.
Өзі куәгер болған осы жайттарды дәрігер күнделігінде былайша 
сипаттайды:
«Ауыл
ға кірген сәтте бойыңды қорқыныш билейді. Адамдардың 
т
өмен тұрмысын көріп, өзіңнен, қоршаған ортадан, қоғамнан, өз-
өзіңнен қуыстанып, ұялып, кірерге жер таппайсың. Бұл жерден
алыста театр, концерт, жазушы, 
өнер адамы, парламент, Білім
Академиясы т.б бар дегенге сенгі
ң келмейді. Себебі, бұл жерде
мы
ңдаған адам тозақта өмір сүріп, дүниеден өтіп жатыр.
М
әселен, ауылдың бір ғана үйінің көрінісін алайық: Ыза тепкен 
топыра
қтың үстінде қызылшаға шалдыққан үш бала қызулары 

к
өтеріліп, қиналып жатыр. Бөлменің бір бұрышында осы балалардың 
аналары тол
ғақ қысып, дүниеге тағы бір нәресте әкелгелі жатыр. Ол 
бейба
қтың ауырып жатқан үш баласына қарауға шамасы қайдан 
келсін? Енді бір б
ұрышта болса, осы үйдің отағасы, балалардың 
әкелері араққа сылқия тойып, өлердей мас болып, езіліп жатыр.
Маск
үнем әкеге:
«
Ұялмайсың ба, намысың қайда? Отбасыңда осыншама дерт пен 
азап 
қатар келіп жатқанда, мына түрің не?» - десең,
«Мы
қты болсаң, сен де менімен бірге осы жерде тұрып көр. Біздің 
өміріміз өмір емес. Бұл жерде арақ ішпей, сау жүріп күнелту мүмкін 
емес. Сол 
үшін ішемін» - деп жауап қайтарады.
Келесі 
үйшікте бұдан да өткен сорақы көрініске тап боласыз:
Аналарыны
ң ауруы әбден асқынып кеткен. Туберкулезден қан 
құсып, өлім аузында жатыр. Басын жастықтан көтеруге шамасы жоқ. 
Әкелері іш сүзегіне шалдыққан. Ыстығы көтерілгендігі соншалық, 
сандыра
қтап жатыр. Үйдің іші сұп-суық. Жылытқыш деген атымен 
жо
қ. Әкесі мен шешелерінің ортасында біреуі бір жаста, екіншісі екі 
жасар бала жатыр. Екеуі де тама
қтанбағандықтан, сүйектері ғана 
қалған, анда-санда әлсіз ғана қимылдайды, құдды тірі өлік дерсің...
К
өршілердің ешқайсысының бұлармен ісі жоқ, көмек қолын 
созу
ға ниеттері де жоқ. Әркім өз үйінде өз дертімен әуре. 
Мемлекет іш с
үзегі, қызылша сияқты жұқпалы дерттер күрт 
к
өбейген кезде ғана ауыл адамдарына екпе егу үшін бір-екі дәріген 
жібереді.
Халы
қ оларға:
«Б
ұл екпелерді балаларға неге салып жатырсыңдар? Балаларды 
емдегенше, 
үлкендерді емдеңіздер» - дейді. Себебі, отбасының 
к
үнелтуі үшін үлкендердің аман қалғаны дұрыс деп ойлайды. 
Ауыл адамдарыны
ң барлығы түрлі ауруларға шалдыққан. Бірінің
к
өздері іріңдеп кеткен, енді бірі қатерлі ісікпен ауырады.
Осы к
өріністерді көріп тұрып, өмірден түңіліп кете жаздайсың. 
А
қыр соңында әбден сілелеп шаршаған кезде, әлгі маскүнем 
еркекті
ң айтқанындай: «мынаның бәрін көрмес үшін иә араққа 
сыл
қия тойып мас болғың келеді немесе тұншығып өлгің келеді».
Осы естеліктерді жаз
ған дәрігер қалада тұратын адамдарға, 
саясаткерлерге, білім мен 
өнер адамдарына, баспасөз қызметкерлеріне 

үндеу жолдайды:
«Мырзалар! 
Қашанға дейін халықпен тығылмақ ойнайсыздар? 
Әрдайым отансүйгіштік, ұлтқа қызмет ету, ұлт махаббаты, 
м
әдениетке қызмет ету турасында сөз қозғайсыздар. Бірақ, ұлт үшін, 
Отан 
үшін, мәдениеттің өркендеуі үшін не істеп жатырсыздар? 
Кейбірі миллиондарын жым
қырып, Отанымыздың қазынасына қол 
салып жатыр. Енді бірі баспас
өздерде, мектептерде, университеттерде 
қызмет жасап жүр. Ал, еліміздің шалғай жерлерінде болса, 
миллионда
ған адам іріп-шіріп, маскүнемге айналып жатыр. Солармен 
бірге 
ұлтымыздың іргетасы да шіріп жатыр.
Әлі де уақыт барда туған өлкеміз бен туған халқымызды 
құтқарайық! Халықпен етене байланысқа шығып, олардың арасына
кіріп, сыр
қаттарынан сауықтырайық! Балалардың сауатын ашып,
д
ұрыс тәрбие берейік!
Олар
ға үйді қалай салу керектігін және оны қалай таза ұстау 
керектігін 
үйретейік! Халықтың денсаулығын қадағалап, оларды 
құрғақ және жылы баспанамен қамтамассыз етейік! Оларға адам 
сия
қты өмір сүруді үйретіп, көмек қолын созайық!».
Д
әрігер күнделігінің соңында:
«Мемлекет – 
үлкен бір отбасы. Оның әрбір мүшесі біздің 
бауырларымыз. Т
өменгі топ өкілдерінің үлкен қателері бір кездері 
жіберген жо
ғарғы топ өкілдерінің болмашы қателерінің нәтижесі» - 
деп, 
өз ойын қорытындылаған. 
Д
әрігердің күнделік стилінде жазылған, шынайы өмірді 
бейнелеген б
ұл кітабы әдеби орталарда түрлі пікірлер туғызғанымен, 
кітап 
к
өпшіліктің 
ы
қыласына 
б
өленіп, 
ма
қсатына 
жетті. 
Финляндияны
ң медицина саласының барлық ұжымдарында бұл кітап 
ерекше тал
қыланатын болды. 
Әкімшілік қызметкерлері болса, кітаптағы айтылған мәселелерді
зерттеп, бір кездері жіберген 
қателіктерін жөндеу үшін, түрлі
шараларды 
қолға ала бастады. Бұрындары бейхабар болған
қарапайым халықтың мүшкіл халімен етене танысып, оларға
т
үсіністік пен қолдау көрсетті. Олар партия жиналыстары мен жеке
басты
ң дау-дамайларын бір шетке ысырып қойып, ұлттың
денсаулы
ғын шаңдаудың жолын іздестіре бастады.

Мемлекет бойынша туберкулезге шалды
ққандардың және аурудың 
осы т
үрінен көз жұмған адамдардың саны анықталды. Бір жылдың 
ішінде іш с
үзегін жұқтырғандар, ауыр тұрмыстың салдарынан 
ашты
қтан өлген балалардың саны, тіс ауруынан зардап шеккендер 
мен м
үгедектердің нақты саны анықталды.
Б
ұдан басқа да алкогольдік ішімдік алуға кеткен ақшаның көлемі 
есептелді. Маск
үнемдіктің кесірінен болған ұрыс-керіс, төбелес, адам 
өлтіру, өрт, ұрлық жасау фактілері де анықталды.
Зерттеу н
әтижесінде жинақталған көрсеткіштер адамдардың төбе 
шашын тік т
ұрғызды. Себебі, бұл көрсеткіштер ащы да болса, 
шынды
қтың бетін ашып, әр адамның бойында бұл жағдайға қарсы 
к
үресу қажеттілігін ояндырды. 
Мемлекет аудан ж
әне облыс орталықтарынан дәрігерлерден арнайы 
топ 
құрды. Тіс дәрігері, педиатрлар мен гинекологтар бірігіп, барлық
шал
ғай аудандарды аралады. Олар барған жерлерінде науқастарды
емдеп, жазып, халы
ққа жеке бас гигенасы мен ана мен бала
денсаулы
ғын күтудің жолдарын үйретті.
Арада бірнеше жыл 
өткен соң, ауыл тұрғындарының тұрмыстары 
жа
қсарып, бұрынғы әдеттерінен айығып, шын мәнінде адами өмір 
с
үрудің салтын меңгерді. Ертедегі мал қораға ұқсайтын үйшіктердің 
орнына жылы да жайлы баспаналар салынды. 
Олар таза, жылы киім кие бастады. Мемлекетті
ң қолдауымен, 
адамдарды сапалы киіммен 
қамтамасыз ету үшін жер-жерде киім-
кешек, 
қыстық пальто, ішкиімдер шығаратын фабрикалар іске 
қосылды. Бұл киімдердің барлығы тек сапалы өнімнен тігіліп, 
халы
қтың мүмкіндігіне қарай арзан әрі қолжетімді бағада сатыла 
бастады. 
Ауылдарда б
ұл киімді кигендер бір мерекеге келгендей көпшіліктің 
назарын 
өзіне аударатын. Осылай бірте-бірте жазда киімсіз, жалаңаш
ж
үрген адам көрінбейтін болды. Жөтел, бронхит, суық тию сияқты
сыр
қаттар азайып, біртіндеп жоғалды. Туберкулезден өлген
адамдарды
ң саны екі есе азайды. Балалар өлімі тоқтады. Көптеген
ж
ұқпалы дерттерден халық сауығып, уақыт өте келе ондай ауру
т
үрін ұмыта бастады. Әйел аналардың денсаулықтары да жақсарып,
д
үниеге бала әкелу көрсеткіші жоғарылап, дені сау нәрестелер туа
бастады. Ж
ұмыс істейтіндер саны артып, халықтың тұрмысы түзелді.

Осылайша Финляндия 
қарқынды дами бастаған тұста, 
мемлекетті
ң медицина саласына өлшеусіз үлес қосқан дәрігер 
д
үниеден озды. Туған ұлтының денсаулығы үшін жанын салып 
к
үрескен дәрігердің қазасы күллі фин халқы үшін ауыр соққы 
болды. С
үйікті дәрігерлерімен соңғы рет қоштасу үшін, алыстағы 
ауыл-айма
қтардан жүздеген өкілдер келіп, жаназаға қатысты. 
Ауыл т
ұрғындары жаназаға баратын өкілді жастардың арасынан 
та
ңдады. Бұл жас жігіттер Ұлт дәрігерінің табытын жоғары көтеріп, 
қаланың барлық көшелерімен жүріп өтті.
Жерлеу р
әсімінде ауыл жастарынан бірі көпшіліктің алдына 
шы
ғып тебіреніп тұрып, былай деді:
«Біз сені м
әңгілік мекеніңе шығарып салу үшін алыс ауылдар мен
ормандарды арт
қа тастап келіп тұрмыз. Бірақ, саған жаназаларда
қалыптасқандай гүл шоқтарын әкелмедік. Есесіне ауыл адамдары өз
қолыңмен баптап кеткен хас бақшаң – Суомидің гүлдерін – бізді
та
ңдап, басқаларға үлгі болсын деп, осында жіберді. Сен біз үшін –
Ұлтымыздың ең үлкен бағбанысың, біз – сол бақта өсіп шыққан
г
үлміз.
Са
ған айтарымыз: Артыңа алаңдамай, соңғы аялдамаңда деміңді
ал! Біз сені
ң жасап кеткен еңбегіңді аяқсыз қалдырмаймыз. Сен –
ту
ған халқыңның нағыз дәрігері бола білдің. Жүздеген ауыл
адамдарыны
ң дертіне дауа іздеп, сырқаттарынан айықтырдың.
Ұлтымыздың бойына жан бітіріп, қайта тірілтіп, күш-қуат бердің.
Ту
ған өлкеміздің келешегіне қалтқысыз ететін қаһармандарды
шы
ғардың. Бізге өмір сүрудің жолын көрсеттің!
Ту
ған халқың саған арнап еңселі ескерткіш орнататын болады. Сен 
м
ұндай құрметке шын мәнінде лайықсың. Бірақ саған қойылған 
на
ғыз ескерткіш ол – мына біздерміз! Біз – ұлттың жаңа өмірге 
бас
қан қадамының көрінісі әрі осы жаңашыл өмірдің жаршысымыз. 
Ер демей, 
әйел демей – бәріміз де фин халқының арда туған
азаматтарыны
ң Отанға адал қызмет ету жолындағы бір-бір жанды
ескерткіштеріміз. Уа
қыт өткен сайын тұрмысы түзелген туған
хал
қыңның жүрегінде сенің атың алтын әріптермен жазылатын
болады.
Сен Цезарь да, Наполеон да емессі
ң. Ешкімнің жеріне көз тіккен 
жо
қсың. Бір тамшы қан тамызбай, Отанымызға мыңдаған жаңа,

қуатты және еңбекқор күшті сыйлап кеттің.
Ту
ған ұлтының денсаулығы мен жарқын болашағы үшін бүкіл 
саналы 
ғұмырын сарп еткен қаһарман ұлдың аты мәңгілікке өшпеуі 
тиіс!»