79
Í ÀÄÍ
2
ÔÏ (àï î ô åðì åí ò-ÔÌ Í )
ÔÏ Í
2
(àï î ô åðì åí ò-ÔÌ Í Í
2
)
Í ÀÄ
+
3-саты. ФПН2 сутек атомдарын убихинонға –КоQ-ға беру арқылы тотығады, ал убихинон
тотықсызданады(КоQН2).
ÔÏ
ÔÏ Í
2
KoQ
KoQH
2
4-саты. Бт тізбегінің басынан алыстаған сайын протондар
мен электрондардың
арасындағы байланыс әлсірей түседі. КоQН2 деңгейіне келгенде 2Н → 2Н+ + 2е-протон
ерітіндіге ауысады, ал электрондар цитохром жүйесіне беріледі:
+
2e
2Í
+
KoQ
KoQH
2
+
5-саты. Убихиноннан бөлінген электрондар екі ферри 2Цхв(Fe
3+
) -ға қосылады, ал ол
тотықсызданып ферроформаға 2Цхв(Fe
2+
) -ға ауысады.
2Öõ
b
(Fe
+ 3
)
2Öõ
b
(Fe
+ 2
)
2e
-
3,4,5- сатылардағы бөлінген энергиялардың мөлшері аз
болғандықтан, олар жылу түрінде
таралып кетеді.
6-саты. 2Цхв(Fe
2+
) электрондарын феррицитохром 2Цх с
1
(Fe
3+
) –ге береді де тотығады,
ал
2Цх с
1
(Fe
3+
)
тотықсызданып ферроформаға 2Цх с
1
(Fe
2+
) -ге ауысады. Бұл сатыда
43кДж энергия бөлінеді, ол тағы бір молекула АТФ-тың түзілуіне және жылудың бөлінуіне
әкеледі.
2Öõb(Fe
3+
)
2Öõ c
1
(Fe
+ 3
)
2Öõc
1
(Fe
+ 2
)
2Öõb(Fe
2+
)
7-саты. 2 ферроцитохром 2Цх с
1
(Fe
2+
) электрондарын феррицитохром 2Цх с(Fe
3+
) –ға
береді де тотығады, ал 2Цх с(Fe
3+
) тотықсызданады.
80
2Öõ c
1
(Fe
+ 3
)
2Öõc
1
(Fe
+ 2
)
2Öõc(Fe
2+
)
2Öõ c(Fe
+ 3
)
8-саты. 2Цх с(Fe
2+
) электрондарын феррицитохром 2Цх а(Fe
3+
) –ға береді де тотығады,
ал 2Цх а(Fe
3+
) тотықсызданады. 7,8-сатыларда шамалы энегия бөлінеді.
2Öõ a(Fe
+ 3
)
2Öõa(Fe
+ 2
)
2Öõc(Fe
2+
) 2Öõ c(Fe
+ 3
)
9- және 10-сатылар өте тығыз байланысты, себебі тотығу-тотықсыздану
реакциялары
мультиферменттік- цитохромоксидаздық комплексте жүреді.
2Цх а(Fe
2+
) электрондарын ферри -2Цх а
3
(Fe
3+
)-ке береді де тотығады,ал 2Цх а
3
(Fe
3+
)
тотықсызданады.
2Öõ a(Fe
+ 3
)
2Öõa(Fe
+ 2
)
2Öõa
3
(Fe
2+
)
2Öõ a
3
(Fe
+ 3
)
10-саты. 2Цх а
3
(Fe
2+
) молекулалық оттекпен әрекеттеседі де тотығады, ал оттек
ионданады. Оттектің бір молекуласы тотықсыздану үшін 4е- керек. 4Цх а
3
(Fe
2+
)+О
2
→4Цх
а
3
(Fe
3+
)+20
2-
9-,10- сатыларда едәуір энергия-102кДж және жылу бөлінеді.
11-саты. Активтелген оттек ионы протондармен (КоQН2 тотыққанда түзілген )
әрекеттесіп эндогенді суды түзеді.
+
Í
2
Î
Î
2-
2Í
+
2. Биологиялық тотығуда энергияның бөлінуі. БТ тізбегіндегі фермент- тердің орналасу
тәртібі неге тәуелді?
Биологиялық тотығу тізбегінде органикалық қышқылдар
дегидрле-ніп тотыққан
уақытта біртіндеп энергия бөлінеді және эндогенді су түзіледі.
Биологиялық тотығу реакциялары оксидоредуктаза ферменттері арқылы іске асады және
ферменттердің орналасу тәртібі олардың тотығу-тотықсыздану потенциалдарына(ТТП)
тәуелді болады. Олар ТТП-ларының жоғарылауына қарай орналасады. Ең төменгі ТТП НАД+
/ НАДН2-де,ал ең жоғары ТТП оттекте O2/ O2-.
81
г) Энергия алмасуының 4-сатысы. Тотығудан фосфорлану (ТФ), негізі, маңызы, Р/О
коэффициентінің маңызы.
Тотығудан фосфорлану- электрон тасымалданатын тізбекте бөлінетін энергияны
пайдаланып,
аденозиндифосфат
пен
фосфор
қыш-қылының
әрекеттесіп
аденозинтрифосфатты түзе ілесе жүретін үрдіс.
Митохондрияларда электрондар тасымалдануы мен АДФ-тың фосфор-лануы тығыз
қатарлас жүреді. Тотығудан фосфорлану аэробты жасу-шалардың энергия көзі.
БТ-ның үш нүктесінде(стысында) АТФ түзілетін энергия бөлінеді. Осы сатылар БТ
мен ТФ-ның қабысу нүктелері деп аталады, олар -2,6,9және10 сатылар.
Биологиялық жүйелер электрондардың ғана
энергияларын пайда-лана алады, ал
протондардың энергияларын пайдалана алмайды. Элек-трондар БТ реакциялары тізбегінде
протондардан бірте-бірте алыстап энергияларын жоғалтып оттекпен байланысады. Бөлінген
энергия АТФ түзуге және жылудың бөлінуіне жұмсалады.
Оттек молекуласы 4е- қосып алу арқылы 2 оттек ионына айнала-ды, ол өте жоғары
активтілікке ие болады. Оттек иондары протондар-мен әрекеттесіп эндогенді суды түзеді. Бұл
су қыста ұйқыға кететін және шөлді жерлерде өмір сүретін жануарлар үшін өте маңызды.
Достарыңызбен бөлісу: