Келісім министрлігінде тіркелген. Куәлік №2988-ж 2008 жылдың 25 наурызы

 
 
110 
технологияларды  қолдануға  арналған  зерттелімдер  аз  емес.  Бүгінгі  таңда  тілді 
оқыту  әдістемесінде  жаңа  технологиялар  бойынша  келесі  бағыттар  зерттелініп, 
құнды  тұжырымдар  жасалған:  тілді  қатысымдық  тұрғыдан  оқыту  (Е.И.Пассов, 
Ф. Оразбаева), жаңаша жаңғыртып оқыту (Қ. Қадашева), модульдік оқыту (М.А. 
Чошанов, П.А. Юцявичене, К. Жақсылықова, М. Жанпейісова), жеделдете оқыту 
(Г.А.  Китайгородская,  Ш.Қ.Құрманбаева),  дамыта  оқыту  (Ю.Б.  Эльконин,  В.В. 
Давыдов,  Н.Д.  Хмель,  Н.Ж.  Құрманова),  жобалап  оқыту  (В.М.  Монахов,  И.Н. 
Бухтиярова),  дидактикалық  бірліктерді  ірілендіру  технологиясы  арқылы  оқыту 
(П.М. Эрдниев, С.Т. Садықова) т.б.  
Оқу  үдерісінде  жеке  тұлғаға  бағытталған  оқыту  технологияларын 
қолдану  мен  оны  озық  тәжірибемен  сабақтастыра  зерттеу  -  бүгінгі  күн 
талабынан  туындап  отырған  қазақ  тілін  оқыту  әдістемесінің  маңызды 
міндеттерінің  бірі.  Осыған  байланысты  қазіргі  кездегі  білім  берудің  көкейтесті 
міндеті 
оқушылардың 
шығармашылық 
қабілетін 
қалыптастыру 
болып 
табылады. Қазақстан Республикасында орта білімді дамыту Тұжырымдамасында 
білім  беру  мекемелерінің  ең  негізгі  мақсаты  -  дүниетанымдық,  құзырлық, 
шығармашылық  деп  атап  көрсетіледі.  Қоғамда  «орындаушы»  адамнан  гөрі 
«шығармашылық»  адамға  деген  сұраныстың  көп  екендігін  қазіргі  өмір  талабы 
дәлелдеп отыр. 
 Кез  келген  ұстаздың  басты  мақсат-  міндеті  –  оқушыларға  сапалы  білім 
беру,  жан-жақты  жетілдіру,  оқуға  деген  қызығушылығын  арттыру.Ойын 
үлгісінің  технологиясы  баланың  нақ  осындай  белсенділіктерін  арттырады.  Кез-
келген  бала  да  адамның  мәдениеті  де  ойын  арқылы  дамиды.  Ал  бүгінгідей 
динамика  ғасырында,  оқу  процесінде  ойын  алдынғы  орында,  яғни  ойын 
технологиясы  арқылы  баланың  оқуғаынтасын,  қызығушылығын  арттыру  жеңіл 
болмақ.  
 
Ойын  технологиялары.  Адам  әрекетінің  еңбек,  оқу  сияқты  негізгі 
түрлерінің  бірі  –  бұл  ойын.  Ойын  –  бұл  жағдаят  жағдайында  қоғамдық 
тәжірибені игеру және қайта туғызуға бағытталған әрекет түрі. Ойын барысында 
тұлғаның мінез құлқын өзі басқаруы жетіліп, қалыптасады. Отандық педагогика 
және  психология  ғылымдары  саласында  ойындық  әрекет  бағдарламасын 
К.Ушинский,  П.Блонский,  С.Рубинштейн,  Д.Эльконин,  шетелде  З.Фрейд, 
Ж.Пиаже  және  т.б.жасады.  Олардың  еңбектерінде  тұлғаның  даму  сатыларында, 
негізгі  психикалық  қызметтері  дамуындағы,  тұлғаның  өзін-өзі  басқаруы  мен 
өзін-өзі  билеуіндегі,  әлеуметтену  үрдісінде  –  адамның  қоғамдық  тәжірибені 
пайдалану және игерудегі ойынның рөлі зерттеліп, негізделген. 
  
Ойынның  түрлері  өте  көп.  Мысалы:  рөлдік  ойындар,  денешынықтыру 
ойындары,  сюжеттік  ойындар,  дидактикалық  ойын  элементерін  пайдаланудың 
маңызы өте зор. Дидактикалық ойындар баланың ақыл- ойын дамытып, сабаққа 
деген қызығушылықтарын арттырады. Тіпті нашар оқитын балалардың өздері де 
ойын элеметтері араласқан сабаққа зор ынтамен,жігерімен араласатыны анық. 
 
Бастауыш 
сынып 
оқушысының 
зейіні 
тұрақсыз, 
импульсивті 
болғанымен, қабылдау есте сақтау мүмкіндіктері жақсы дамыған.  
 
Сондықтан  кез-  келген  сабақты  өткізу  үшін  дидактикалық  ойындар 
қолдана білу керек.  
Біздің  қарастырып  отырған  мәселеміз  орыс  тілді  бастауыш  сыныпта 

 
 
111 
қазақ  тілін  үйретуде  ойын  технологиясын  қолдану  мәселесі,  әрі  ойын 
технологиясының  нысаны  ретінде  ұлттық  ойындарды  пайдалану.  өйткені  біз 
тілді ғана үйретіп қоймаймыз, сонымен қатар балалардың іс-әрекеттерін, қимыл-
қозғалыстарын  дамытумен  қатар  денсаулығын  шыңдауға  үлес  қосамыз.  сөзіміз 
дәлелді  болу  үшін  ғалымдардың  пікірлеріне  тоқталайық:  алғашқы  топтама 
еңбектің  тарихнамалық  тізгінін  А.  Диваевтың  еңбегін  талдаудан  бастайық.  ол 
өзінің  «игры  казахских  детей»  еңбегінде  тарихта  алғаш  рет  қазақтың  ұлттық 
ойындарын үш топқа бөліп қарастырады: 1) кішкентай бүлдіршіндер ойындары; 
2) ересек балалар ойыны; 3) жігіттер ойыны. 
А.  Диваев  алғашқы  топтағы  ойын  түріне  рулық  қауымдық  құрылыс 
кезеңінде  өмірге  келген  ойындарды,  екінші  топтамадағы  дәстүрлі  ойындарға 
қозғалыс  ойындарын,  үшінші  топқа  –  спорттық  ойын  түрлерін  жатқызады. 
ізденуші  этнографтың  дәлелдеуінше,  халық  ойындары  балалардың  іс-
әрекеттерін,  қимыл-қозғалыстарын  дамытумен  қатар  денсаулығын  шыңдауда 
тездетуші үрдіс әрекетін атқарады.  
А.  Диваев  "Как  киргизы  развлекають  детей"  мақаласында  "бала  бас 
бармағын  көтеріп  малды  барымталаймыз,  ортан  бармақты  көтеріп  оған 
пайғамбарымыз  не  дейді?"  деп  көк  аспанға  қарап  құдай  тәңірінен  рұқсат 
сұраған" дей келіп, "бес саусақ" ойыны мен саусақ атауларын алға тартады және 
аталған  мақалада  саусақ  пен  қимыл-қозғалыс
 
жасау  әрекеті  негізінде  баланы 
тәрбиелеп, 
шынықтырудың 
үлкен 
даналық 
философиялық 
мағынасы 
жатқандығы  сөз  етіледі.  Қазақ  балаларының  ұлттық  ойынына  тоқталғандардың 
бірі  –  орыс  ғалымы  А.Алекторов.  Мәселен,  оның  “О  рождении  и  воспитании 
детей  киргизов,  о  правилах  и  власти  родителей”  (Орынбор,1891)  еңбегін 
атауға  болады.  Автор  бұл  еңбегінде  көшпенді  қазақтардың  өмір  сүру 
салтындағы  баланың  дүниеге  келген  сәтінен  бастап  өсу  динамикасына  дейін 
ұлттық  ойын  мен  қимыл-қозғалыс  әрекетінің  алатын  орны  және  балғындардың 
денсаулығы  мен  дене  мүшесінің  қалыптасып  дамуындағы  жеке  халық 
ойындарының  қажетті  жақтарын  ашып  көрсетеді.  Қазақтың  белгілі  ғалым 
ағартушылары 
А.Құнанбаев, 
Ш.Уалиханов, 
Ы.Алтынсарин 
халық 
ойындарының  балаларға  білім  берудегі  тәрбиелік  мәнін  жоғары  бағалап,  өткен 
ұрпақтың дәстүр мен салтын құрметтеп, адамдардың ойы мен іс-әрекетін танып 
түсінуде  жастардың  эстетикалық,  адамгершілік  ой  талабының  өсуінде  оның 
атқаратын  қызметін  жоғары  бағаласа,  М.Жұмабаев  ойындарды  халық 
мәдениетінің  бастау  алар  қайнар  көзі,  ойлау  қабілетінің  өсу  қажеттілігі,  тілдің, 
дене шынықтыру тәрбиесінің негізгі элементі деп тұжырымдайды. 
  Ұлттық  ойындар  халық  тәрбиесінің  дәстүрлі  табиғатының  күрмеу 
жалғасы.  Ежелден  дәстүрлі  ойындарда  халықтың  өмір  сүру  әдісі,  тұрмыс-
тіршілік  еңбегі,  ұлттық  дәстүрі,  батырлық-батылдық  туралы  түсінігі, 
адалдыққа,  күштілікке ұмтылуы, шыдамдылық, т.б. құндылықтарға мән берілуі 
- халық данышпандығының белгісі. 
Жоғарыда  айтылған  ғалымдардың  пікірлеріне  сүйенсек,  оқушылар  тіл 
үйренудің  алғашқы  сатысын  іс-әрекет  және  ойын  түрінде  бастағаны  дұрыс. 
Себебі  ойын  -  баланың  дамуындағы  ең  күшті  әсер  ететін  фактор.  Бала  ойын 
ойнауға  қызығу  арқылы  оның  ойлау  өрісі  және  еркін  қиялдауымен 
шығармашылық,  ойлауы  тәрбиеленіп,  қалыптасып  дамиды.  Мысалы  тірек 

 
 
112 
сөздерді  бергеннен  кейін,  табиғат  құбылыстарының  атауларын  үйретуде 
"Жаңбыр"  ойыны,  "Музыкалық  әңгіме".  т.б.  іс-әрекет  жасатудың  маңызы 
ерекше.  "Жаңбыр"  ойыны  кезінде  мұғалімнің  айтқан  құбылыстарын  оқушылар 
сол  сәтте,  әрқайсысы  өз  беттерінше  найзағай  ойнады,  жаңбыр  тамшылады,  жел 
күшейді,  нөсерлеп  жауын  жауды,  жел  бәсеңдеді  т.б.  Осылайша  оқушыларды 
сергіте отырып, қызығушылығын туғызып алған соң, Тірек сөздерді қайталатып 
сабақты бекітуге болады.  
 Мысалы,  бастауыш  сыныпта  түстерді  оқығанда  және  сан  есімдерді 
өткенде  «Ханталапай»  ойынын  ойнауға  болады.  Себебі  асықтар  нөмірленіп, 
түрлі түске боялады. Оқушылар қолдарындағы асықтың реттік санын біліп және 
қай  түске  боялғанын  білуге  тиіс.  Әрі  бұл  ойын  арқылы  қазақтың  ұлттық 
ойындарынан хабардар етеміз.  
 «Ханталапай» ойыны 
«Хан» алшы түскенде, балалар ортадағы асықтарға ханталапай жасайды. 
 Бірінші ойыншы қолындағы барлық асықты ортаға үйіруі керек. 
 Осылай ойыншылар алған асығынның санына қарай ұпай жинайды.  
“Ханмен”  бірге  қолына  алған  асықтардың  санына  байланысты  ұпай 
саналады. 
 Басқа ойыншылар «ханға» қарап тұру керек. 
“Хан” алшы түспесе, үйірген шашылған асықтарды бір- біріне соғады. 
 Бұл ойынға 4-5 бала қатысады. 
“Хан” кімнің қолында кетсе асықтарды сол үйіреді. 
 Ойынға он асық алынады.. 
 Ол боялуы керек. 
 Он бірінші асық “хан” болады. 
 Ойыншылар кезектерін біледі. 
Өзге халықтар сияқты қазақтың да ертеден қалыптасқан, атадан — балаға 
мұра  болып  жалғасып  келе  жатқан  ұлттық  ойын-сауық  түрлері  бар.  Зер  салып 
байқап  отырсақ  ол  ойын-сауықтар  қазақтың  ұлттық  ерекшелігіне,  күнделікті 
тұрмыс-тіршілігіне тығыз байланысты туған екен және адамға жастайынан дене 
тәрбиесін  беруге,  оны  батылдыққа,  ептілікке,  тапқырлыққа,  күштілікке, 
төзімділікке  т.  б.  әдемі  адамгершілік  қасиеттерге  баулуға  бағытталған  екен. 
Ойын-сауық  сондай-ақ,  қазақтың  ұлттық  мәдениетінің  бір  саласы  деуге  де 
болатын.  Өйткені,  олар  халқымыздың  мәдени  мұрасын  құрайды,  оны 
өркендетуге де үлкен септігін тигізеді. Енді қазақтың ертеден қолданылып келе 
жатқан  кейбір  ойын-сауық  түрлерін  өзге  ұлт  өкілдеріне  қазақ  тілін  оқытуда 
пайдалансақ  ұтымды  болар  еді.  Себебі  тілді  таным  арқылы  оқыту  -  тиімді 
жолдардың бірі. Әрі  ойын технологиясы барлық сабақтарда қолданылады десек 
артық  айтпағандығымыз,  соның  ішінде  тіл  үйретуде  ұлттық  ойындардың 
атқаратын қызметі ерекше. 
 
Әдебиет: 
 
1.  Сағындықов Е. Қазақтың ұлттық ойындары.- алматы: рауан, 1991.-
176 б.  

 
 
113 
2.  Кішібаева  Д.  Ұлттық  ойындардың  пайдасы  //  бастауыш  мектеп  – 
2004.- №1.- б.52-56. 
3.   Қалиев С., Құралбекұлы А. Сөзбен орындалатын ұлттық ойындар // 
бастауыш мектеп – 2000.- №6-7.- б.49 
 
  
Каирова Ж.М., Толеуова Т.С. 
 
КӨПТІЛДІ БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ РОЛІ 
 
В статье рассмотрены некоторые проблемы многоязычия в мире, изучены 
точки  зрения  ряда  ученых  по  данной  проблеме.  А  так  же  раскрываются 
основные 
особенностиинформационных 
технологии 
в 
полиязычной 
образовательной  сфере.  Роль  информационных  технологии  в  обучении 
иностранного  языка  определяется  важными  документами  страны.  В  данной 
статье точно определены информационно дидактические средства обучения. В 
связи этим раскрывается их большая значимость в полиязычном образовании. 
 
This article deals with the research of the problem of multilingualism throughout 
the  world,  and  also  reviews  the  viewpoints  of  some  researchers  on  multilingualism. 
And  also  disclosed  the  main  features  of  innovative  technology  in  polylingual 
educational sphere.The role of information technology in teaching a foreign language 
is  determined  by  important  documents  of  our  country.  In  this  articlе  clearly  defined 
information  and  educational  training  tools.  In  this  regard,  revealed  their  great 
significance in polylingual education. 
 
Қазақстан  Республикасы  ғасырлар  тоғысында  дербес  мемлекетке  айналды. 
Мемлекеттің  саяси,  әлеуметтік  және  экономикалық  жүйесі  әлемдік  өркениет 
көкжиегінде  құрылды.  Ғаламдану  мен  кірігу  заманындағы  бүгінгі  өркениеттің 
аса бағалы көп сипаттарының ішінде Қазақстанның басқа мемлекеттермен тығыз 
байланыста  болатын  бағдары  бар.  Сол  себепті  ана  тілімен  қоса  көп  тілді 
жеткілікті дәрежеде меңгеру және білім мен ғылымның барлық саласында білікті 
болу  біздің  жаңарған  қоғамымыздың  көрсеткіші,  алға  қарай  даму  сатысындағы 
қажетті құбылыс болмақ [1]. 
Қазақстан  Республикасының  білім  беру  жүйесі  әлемде  болып  жатқан 
өзгерістерге  үн  қатысуда.  Қазір  педагогикалық  қоғамдастықтың  алдында  білім 
берудің жаңа үлгісін құрудың, сынақтан өткізу мен енгізудің ауқымды міндеттері 
тұр.  Оның  жүйесінің  негізгі  ұстанымдары  «Қазақстан  Республикасының  2015 
жылға дейінгі білім беруді дамыту» тұжырымдамасында көрсетілген[2]. 
ХХІ-ғасырда  бүкіл  адамзатқа  қажетті  және  бағалы  болып  саналатын 
бейбітшілікті орнатуда, яғни әрбір азамат өз ұлтының қасиетті құндылықтарына 
қамқорлық  көрсетумен  бірге  өзге  ұлттардың  тілдеріне,  діндеріне  және 
мәдениеттеріне  төзімділік  танытып,  құрмет  көрсетуде  көптілдік  категория 
маңызды  рөл  ойнайды.  Сондай-ақ,  бірнеше  тілдерді  меңгеретін  тұлға  өзге 
тілдерді  меңгергені  секілді,  өз  тілін  және  ұлттық  құндылықтарын  өзге  елдерге 
таныта  алады.  ЮНЕСКО  халықаралық  ұйымының  көптілдік  туралы  ресми 

 
 
114 
құжаттарында  дүниежүзіндегі  барша  халықтарға  өз  тілдерін  киберкеңістікте, 
яғни  электрондық  түрін  шығарып  интернет  желісіне  қосуды  ұсынады. 
Нәтижесінде, дүниенің кез келген жерінде интернет желісіне байланысу арқылы 
қалаған тілмен танысып, үйренуге мүмкіндік бар. Сонымен қатар, көптілді білім 
беру  жүйесі  арқылы  шетелдік  ғалымдардың  еңбектерімен  және  дүниежүзінде 
күнделікті  болып  жатқан  жаңалықтар  және  өзгерістермен  тікелей  танысу 
мүмкіндігіне қол жеткізуге болады [3]. 
 Көптілді  білім  беру  саясаты  «Қазақстан  Республикасының  2015  жылға 
дейінгі  білім  беруді  дамыту  тұжырымдамасында»,  Қазақстан Республикасының 
«Білім  туралы»  Заңында  белгілі  мақсат  пен  міндеттер  аясында  өз  көрінісін 
тапқан. 
1.   Әлемдік  білім  беру  кеңістігіне  ықпалдастырылған  және  жеке  тұлға  мен 
қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын көпдеңгейлі үздіксіз білім берудің 
ұлттық  моделін  қалыптастыру  үшін  білім  беруді  дамытудағы  стратегиялық 
басылымдықтарды анықтау; 
2.  Азаматтық  пен  патриотизм,  ұлтжанды  қасиеттер  бойына  дарыған 
шығармашылық,  рухани  және  күш-қуат  мүмкіндіктері;  даралығы  дамыған 
тұлғаны қалыптастыру;  
3.  Отандық  және  әлемдік  мәдениеттің  жетістіктеріне  баулу;  қазақ  халқы 
мен  республиканың  басқа  да  халықтарының  тарихын,  әдет-ғұрпы  мен 
дәстүрлерін зерделеу; мемлекеттік тілді, орыс, шетел тілдерін меңгерту; 
4.  Оқытудың  жаңа  технологиялары,  оның  ішінде  кредиттік,  қашықтықтан 
оқыту,  ақпараттық  -  коммуникациялық  технологияларды  енгізу  және  тиімді 
пайдалану[4],[5].  
Осы  қатарда  шетел  тілінен  білім  берумен  тікелей  байланысты  «Қазіргі 
заманғы  тілдер:  үйрену,  оқыту,  бағалау.  Жалпыеуропалық  құзырлық»  атты 
құжаттың  негізінде  дайындалған  «Қазақстан  Республикасында  шетел  тілінен 
білім  беруді  дамыту  тұжырымдамасын»  атап  өтуге  болады.  Тұжырымдаманың 
негізгі  мақсаты  -  шетел  тілдерінен  білім  берудің  маңызды  бағыттарын  анықтай 
отыра,  үздіксіз  және  сабақтастық  білім  берудің  ұлттық  деңгейі  мен  моделін 
ұсыну.  Бұл  Қазақстанның  көптілді  әлемдік  білім  беру  кеңістігіне  кірігуін 
қамтамасыз  ететін  болады.  Осы  орайда  атқарылатын  іс-шаралар  халықаралық 
стандартқа  сай  шетел  тілдерін  меңгеру  деңгейінің  сапалық  көрсеткіштеріне 
жетуді талап етеді[6].  
Шетел  тілінен  білім  берудің  деңгейлік  моделімен  тығыз  байланысты 
ерекше  құжат  Еуропалық  тіл  «Портфолиосын»  атауға  болады.  Аталмыш 
«Портфолио»  жүйелі  түрде  ретке  келтірілген,шетел  тілін  меңгеруде  жеткен 
жетістіктеріне дәлел бола алтын және өз бетімен дайындаған жазба және ауызша 
жұмыстар жиынтығы. 
Аталмыш Тұжырымдаманы іске асырудың негізгі мақсаты: 
-ҚР-да  үздіксіз  және  сабақтастық  негізде  шетел  тілінен  білім  беру  жүйесін 
түзу; 
- халықаралық-стандарттық талапқа сай деңгейлі негізде шетел тілін оқыту; 
-шетел  тілінен  алған  дипломның  басқа  елдерде  жарамдылығына  кепілдік 
беру; 
-шетел тілінен халықаралық сертификаттарға ие болу; 

 
 
115 
- құқықтық-басқару және оқу- әдістемелік құжаттарды түбегейлі өзгерту; 
-жаңа буын оқулықтар мен оқу әдістемелік кешенін дайындау; 
-бәсекеге  қабілетті,  жоғары  білікті,  қабілеті  мол  жаңа  заманға  лайық 
мұғалім кадрларды даярлау; 
-Қазақстанның жаңа әлемнің білім беру кеңістігіне кірігуіне жағдай жасау. 
Көптілділік  қағидасын  іске  асыруда  орта  мектеп  пен  жоғары  оқу  орындар 
арасындағы  сабақтастық  өз  дәрежесінде  орын  алу  үшін  бұл  мәселе  мемлекет 
деңгейінде  заңдастырылуы  қажет  деп  санаймыз.  Мысалы,  шетел  тілінде 
оқытылатын  пәндер  тізімі  мен  мазмұнын  анықтау,  кадрлар  даярлау  мәселелері 
бірізділік  пен  жүйелілікті  қажет  етеді.  Көптілділік  дидактикасына  байланысты 
соңғы  уақыттағы  басылымдар  мен  тәжірибеге  сүйенсек,  бұл  құбылысты  іске 
асыруда төмендегі қағидаттарды ұстанған абзал:  
1.  Бірнеше тілдерді интегративтік түрде оқытып, оның ішінде бір тіл негізгі 
базалық  тіл  болып  есептеледі,  ол  тіл  екінші  және  үшінші  тілді  меңгеруге  оң 
әсерін тигізеді ; 
2.  Тілдерді қатарластыра отыра оқыту;  
3.  Тідерді  үйренуде  оқушылардың  оқу  және  лингвистикалық  тәжірибесін 
пайдалану;  (әмбебап  терминдер,  әр  тілдегі  ұқсас  грамматикалық  категориялар 
тілдерді меңгеруді жеңілдетеді); 
4.  Тілдерді  меңгерудегі  тыңғылықтылық,  асығыстыққа,  үстірттілікке  жол 
бермеу; 
5.  Тілдерді  оқытудың  танымдық  бағытында  оқушы  көптілділік  құзыр-
қабілеттілікті  меңгеріп  қана  қоймай,  тіл  құбылыстарына  қызығушылық 
танытатын лингвист ретінде қалыптасуын қамтамасыз ету; 
6.  Тілді  меңгеруде  мәдениаралық  бағыттылық,  білім  алушы  тек  көптілді 
тұлға ғана емес, көпмәдениетті азамат ретінде қалыптасуы шарт[7]. 
Ғалым  Барышниковтың  есептеуінше,  бірнеше  тілді  үйрену  оқытушыдан 
және білім алушыдан ыждаһаттылық пен табандылықты талап етеді. Тілдік және 
сөз  жаттығуларының  кең  көлемде  орындалуы,  бейдәстүрлі  әдіс-тәсідерді 
қолдану  (мысалы,  бірнеше  мұғалімдердің  бір  мезгілде  сабақ  жүргізуі),  аудио 
және  бейне  құралдарды  пайдалану,  субтитрі  бар  фильмдер  көрсету,  жергілікті 
теледидардан  «тіл  сағаты»  хабарларын  немесе  сабақтарын  жүйелі  түрде  беріп 
тұру, серік немесе жиелі теледидар бағдарламаларын тамашалау, тілдерді жетік 
меңгерген немесе шетел тілдерін ана тіл ретінде меңгерген азаматармен кездесу 
кештерін,  шетел  тілінде  жүргізілетін  клубтар  жұмыстарын  ұйымдастыру 
көптілді  коммуникативтік  құзыр  қабілеттің  дамуын  арттыратын  бірден-бір 
таптырмас құрал[8]. Енді шетел тілін оқытудың кейбір ерекшеліктеріне тоқтала 
кетейік,  шетел  тілі  кез  -  келген  тіл  тіркесі  ретінде  қоғамдық-тарихи  өнім,  бұл 
құбылыста  халықтың  тарихы,  мәдениеті,  әлеуметтік  қатынаcтар  жүйесі,  әдет-
ғұрып, дәстүрлер бейленеді. 
 П.В.Сысоевтың  айтуынша,  «тілде  халықтың  рухы,оның  ұлттық  сипаты 
бар»,  тіл  ұрпақтар  арасындағы  дәнекер  қызметін  атқарады.Тіл  қарым-қатынас 
және  тұлғаны  дамыту  құралы.  Бізге  ең  қасиетті  ереже  тіл  айтатын  деген  ойды 
жеткізу  құралы.  Яғни,  белгілі  ой-тұжырым  тіл  құралдары  арқылы  іске 
асырылады. Шетел тілін үйренудің, ана тілін үйренуден айырмашылығы бар[9]. 
1.  Тілді меңгеру бағытына байланысты. 

 
 
116 
2.  Қарым-қатынас жиілігі. 
3.  Тілдің адамның заттық-коммуникативтік әрекетімен байланысы. 
4.  Атқаратын функциялар жиынтығымен ерекшеленуі. 
5.  Тілді үйренуде бала дамуының ең қолайлы кезеңімен байланысы. 
Л.С.  Выготскийдің  айтуынша  ана  тілін  меңгеру  «төменнен  жоғары  қарай» 
болса,шетел тілін үйрену «жоғарыдан төмен қарай» бағытталады. Шетел тілінде 
қарым-қатынас  жасағанда  айтатын  ой-легінің  мағынасы  саналы  түрде 
бақыланса, ой жеткізу формасы автоматты түрде іске асырылады[10]. 
Қарым-қатынас,  ауызекі  сөйлесу  жиілігі  ана  тілінде  өте  жоғары.  Шетел 
тілінде сұхбаттасу көбінесе сабақта ғана орын алады, сонымен қатар оқушының 
сөздік  қорының  аздығы,  пайдаланатын  грамматикалық  құрылымдардың 
тапшылығы,  фонетикалық  кемшіліктер  ойын  еркін  білдіруге  кедергі  жасайды. 
Шетел  тілі  тек  коммуникативтік  қызыметте  қолданылып,  заттың  өзінен 
алшақтайды.  Ана  тілін  үйренгенде  бала  заттарды  ұстап  көріп,  олармен  ойнап, 
аттарын  айтып,  сөйлеп  үйренеді.  Ана  тілі  өз  қызметтерін  толық  орындайды, 
қоршаған ортаны, қоғамдық тәжірибені меңгерудің құралы.  
 Оқытушы  мен  оқушының  арасындағы  әр  түрлі  ақпарат  алмасудың  аясын 
кеңейту  ақпараттық  жаңа  технологияларды(АЖТ)  қолданудың  алғы  шарттары 
болып  табылады.  Е.С.  Полаттың  пікірінше,  АЖТ  микропроцессор  техникасы, 
қазіргі  телекоммуникациялық  ақпарат  алмасу  аудио-бейне  техникасының 
негізінде 
жұмыс 
істейтін 
бағдармалық-ақпараттық 
құралдар 
мен 
жабдықтар.Олар  ақпаратты  жинақтау,  пайдалану,  сақтау,  өңдеу  және  жөнелту 
сияқты  операцияларды  іске  асырады.  Технологияны  қолдану  оқу  жүйесінің 
барлық  компенентіне  әсер  етеді:ол  оқу  мақсатын,мазмұнын,  әдіс-тәсілдерін 
және  әр  түрлі  ұйымдастыру  формаларын  қамтиды  [11].  АЖТ-ны  қолдану 
адамның интеллектуалдық, шығармашылық әлеуетін, аналитикалық сыни ойлау 
жүйесін  дамыта  отыра  тіл  үйренушінің  өз  бетімен  білімін  толықтыруға  және 
ақпараттың  әр  түрлі  дерек  көздерімен  жұмыс  істеуге  мүмкіндік  туғызады.  Осы 
жерде  2  технология  туралы  айтып  кеткен  жөн:1)  интеллектуалды  технология- 
ойлау жүйесінде интеллектуалды процестерді тиімді іске асыруда қолданылатын 
әдіс-тәсілдер кешені; 2) информатикалық технология, компьютерлік технология 
осының  бір  құрамдас  бөлігі.  Осы  орайда  оқу  үрдісінде  қолданылатын 
ақпараттық  дидактикалық  құралдарды  да  атап  өткен  жөн:  1)  программаланған 
оқулық(оқу  материялы  курстың  логикалық  құрылымымен  сәйкес  бірнеше 
элементтерге жіктеліп қысқаша берілген, оның ішінде сұрақ-жауап бөлімдері де 
бар);  2)  электрондық  оқулықтар;  3)  мультимедиялық  оқу  құралдары.Мұнымен 
қатар  компьютерлік  технология  электрондық  сөздіктерді,  энциклопедиялық 
және  ойын  бағдармаларын  да  қамтиды.  Шетел  тілін  үйренуде  компьютерлік 
бағдармаларды  пайдалана  отыра  тыңдап-түсіну,сөйлеу,  оқу,  жазу  сияқты 
біліктерді және фонетикалық, грамматикалық лексикалық дағдыларды дамытуға 
болады. 
Ресейлік  ғалым  В.М.  Глускин  АЖТ-ның  пайдалы  жақтарын  өзінің 
«Технические  средства  в  обучении  иностранному  языку»  атты  зерттеуінде 
былай деп атап көрсеткен: 
 -  мұғалімнің  оқушыларға  ақпараттық  мәліметті  беруге  мүмкіндігін 
кеңейтеді;  

 
 
117 
 -  оқу  үдерісінде  оқушылардың  іс-әрекеттерін  реттеп,  оларға  бағыт-бағдар 
беруге көмектеседі; 
 -  ауыз-екі  біліктіліктерді  дамыту  барысында  жаттығуларды  қызықты  әрі 
белсенді ете түседі [12]. 
Ғалым  М.Д.  Рыбаков  компьютерді  шетел  тілі  пәні  сабағында  қолданудың 
төмендегідей тиімді жақтарына тоқталады: 
- компьютер оқушының ауыз-екі сөйлеуін тездетеді; 
- тілін үйреніп жатқан ел туралы кең мәліметтер береді; 
-  оқушыға  шетел  тілінің  түрлі  фонетикалық,  лексикалық,  грамматикалық 
т.б. ерекшеліктерін көрсетеді;  
- оқушы мектептен тыс жерде де компьютер арқылы шетел тілін оқуды әрі 
қарай жалғастыруға мүмкіндік алады; 
- оқушының өз бетімен жұмыс істеу біліктілігін арттырады; 
-  компьютерді  қолдану  оқу-тәрбие  үрдісіндегі  музыкалық,  түр-түстік, 
сандық, ойындық т.б. мәліметтерді жеңіл шешуге қолайлы жағдай тудырады. 
Шетел  тілін  оқу  үрдісінде  жаңа  мультимедиалық  технологиялар  үздік 
әдістемелік  тәсілдермен  шебер  әрі  дұрыс  ұштастырылса,  өте  тиімді  нәтиже 
берерін  уақыт  өзі  көрсетіп  отыр.  Шетел  тілі  сабағында  компьютер  арқылы 
атқарылатын  жұмыстарды  екі  түрге  бөлуге  болатындығын  айтады  М.Д. 
Рыбаков.  Танымдық  әрі  білімдік  компьютерге  арналған  бағдарламалар  сабақта 
және сабақтан тыс кезде компьютерді қолдануға өте қолайлы. Ойын элементтері 
бар  бағдарламаларды  қолданып,  мұғалім  оқушылармен  жеке  және  топтық 
жұмыстарды жасай алады[13]. 
Компьютерді  тіл  үйренуге  пайдалану  шетел  тілінің  сөздерін  дұрыс 
тыңдауға,  сөздерді  жеке-жеке  бөлуге,  сөздердің  жазылуы  мен  айтылуын  қатар 
салыстыруға  мүмкіндік  береді.  Сөздердің  айтылуын  тыңдау  мен  микрофонды 
қолдану  фонетикалық  дағдыларды  қалыптастыруға  жағдай  туғызады.  Әр 
бағдарламада  белгіленген  тапсырмаларды  орындау  тіл  үйренуге  деген  ынта, 
ықыласты  тудырады.  Шетел  тілінің  материалдарын  компьютерлік  бағдарлама 
көмегімен түсіндіру, пысықтау, жаттықтырудың мынадай тиімді жақтары бар: 
 -  жаңадан  түсіндірілетін  материалдарға  оқушылардың  көңіл  қоюы  өте 
жоғары болады; 
 - тақырыпты оқушылардың меңгеруі әрі тез, әрі сапалы болып, олар келесі 
сабақта-ақ жаңа материалдармен қатесіз жұмыс жасай алады; 
 - оқуға деген шәкірттердің жауапкершілігі арта түседі; 
Кез  келген  қиын  материалдармен  жұмыс  жарыс  ретінде  ұйымдастырылған 
жағдайда  оқушылар  оларды  еш  қиындықсыз-ақ  меңгере  алады.  Оқу  материал-
дарын Microsoft Word-та да, Microsoft Power Point – та да жасауға болады. 
Компьютерлік  технологияларды  шетел  тілін  үйрету  үрдісіне  ендіру  білім 
беруді  жеделдетуге  тікелей  ықпал  етеді.  Олар  іс  жүзінде  психологиялық-
педагогикалық  мәселелерді  қолдануға  жағдай  тудыру  арқылы  білімді 
механикалы  түрде  меңгеруден  өз  бетінше  жаңа  білім  алуға  қажетті  білік, 
дағдыларды қалыптастырады. Компьютерлік технологиялар білім алушылардың 
жеке басының қабілеттерін ашып, сақтап және жетілдіре түседі.  
Өзге  тілді  үйренудегі  басты  мақсат  -  балалар  бойында  мәдениетаралық 
коммуникацияны  қалыптастыру  болғандықтан  Интернеттің  атқарар  қызметі  өте 

 
 
118 
үлкен-ақ. Өйткені интернет халықаралық көп ұлтты коғамды қамтып, ол арқылы 
әлемнің  миллиондаған  адамдары  электрондық  қарым-қатынасты  қолдануда.  Ал 
шетел тілін меңгерген адамға әлемнің ақпараттар ағымындағы түрлі мәліметтер 
есігі кеңінен ашылып отыр. 
Ал  Интернет  арқылы  жер  шарындағы  басқа  ел  өкілдерімен  біріккен  жоба 
жұмыстарын орындау кезінде шәкірттер сөз қорын байытып, өзге ел мәдениетін 
үйреніп,  әлеуметтік  және  қоғамдық  ерекшеліктерді  танып  біледі,  тілдік  әдеби 
этикетке,  түрлі  халықтардың  салт-дәстүрінің  ерекшеліктерін  біліп,  өздерін 
қызықтыратын мағлұматтарды ала алады. 
Білім  беру  ортасы  ретінде  көпшіліктің  көңілінен  шығып  отырған  ақпарат 
көзі  Интернетті  пайдаланушылардың  саны  жылдан-жылға  көбейіп  келеді. 
Негізгі  қызмет  көрсету  бағыттары:  электрондық  пошта,  телеконференциялар 
өткізу,өз ақпаратыңды орналастыруға, өз үй парағын ашуға мүмкіндіктің болуы; 
жалпы  ақпарат  көздерін  пайдалануға  жол  ашылуы,соның  ішінде  анықтама 
каталогтарын пайдалану(Yandex.ru,Aport(www.aport.ru) - орыс тілді, 
www.yahoo
. 
com  және  т.б  шетелдік  каталогтар),іздеу  жүйелерін  пайдалану(ресейлік- 
Рамблер,Яндекс,Гугл, 
шетелдік-www.Google.com 
және 
www.Alta 
Vista.com),сөйлесу  мүмкіндігі  (Chat,  ICQ).Интернет  жүйесінен  оқу  процессіне 
қажет  әр  тілде  қызықты  да  тартымды  материалдарды  тауып,көшіріп  сабақта 
пайдалануға  болады.  Еліміздің  білім  беру  мекемелерінде  жаңа  педагогикалық 
және  ақпараттық  технологияларды  қолдану-білім  сапасын  арттыруға,  әлемдік 
білім  кеңістігіне  кірігуге,  несиелік  білім  беру  жүйесінің  міндеттерін  ойдағыдай 
іске асыруға бірден - бір алғы шарттар болып табылады[14].  
Қорыта айтқанда,  ХХІ  ғасыр  полиглоттар  мен  көптілді  меңгерген  тұлғалар 
заманы.  Жоғарыда  айтылған  мақсат  –  міндеттерді  іске  асыру  тілдер  мен 
мәдениеттердің  қауышуына,  басқа  халықтар  мен  ұлт  өкілдеріне  төзімділікпен 
қарайтын 
ұлтжанды, 
көптілді 
және 
көпмәдениетті 
дүниежүзілік 
қауымдастықтың  күрделі  проблемаларын  түсіністікпен  қабылдап,  оларды 
шешуге өз үлесін қосуға ниеті бар тұлғаны тәрбиелеуге үлкен жол ашады. 
Ақпараттық технологияны оқу үрдісінде қолдану барысында жеке тұлғаның 
өзін-өзі  дамытуға,  оның  өзіндік  және  шығармашылық  қабілетін  арттыруға 
қажетті  іскерліктер  мен  дағдыларын  қалыптастыруға  қажетті  мүмкіндіктерді 
қамтитындығы анық. Сонымен қоса, бүгінгі білім беру жүйесінде, яғни көптілді 
білім  беру  саласында  ақпарттық  технологиялар  бүгінгі  заман  тапсырысы.  Сон-
дықтан  жоғарыда  аталған  ғалымдардың  ғылыми  ойларын  есепке  ала  отырсақ, 
көптілді оқу жүйесіндегі жаңа технологиялардың маңыздылығы ашылмақ. 
Еліміздің болашағы көркейіп, өркениетті елдер қатарына қосылуы үшін жас 
ұрпаққа  білім  беруде  ақпараттық  технологияны,  жаңа  инновациялық 
технологиялардың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және дұрыс пайдалана 
білу бүгінгі күннің басты талабы.  
 
Әдебиет: 
 
1.  Түймебаев  Ж.К.  Полиязычное  образование  как  фактор  обеспечения 
конкурентоспособности  специалиста//  «Жоғары  мектеп  жүйесінде  көптілді 
білім  беру:  өзекті  мәселелері  мен  болашағы»  атты  халықаралық  ғылыми-

 
 
119 
тәжірибелік  коференцияның  материалдары,-Астана-Қарағанды,-  2008,11-
12қараша, 3-5б.  
2.  2015  жылға  дейінгі  Қазақстан  Республикасының  білім  беру 
тұжырымдамасы//Қазақстан мұғалімі, 15 қаңтар,- 2004,40-48б. 
3.  Ломакина  И.С.  Изучение  иностранных  языков  в  ЕС  в  контексте 
политики мультилингвизма//Иностранные языки в школах.- 2008,-№3,101-108с. 
4.  «Қазакстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту 
тұжырымдамасына»  түсіндірме.  Қазақстан  Республикасының  Білім  және 
ғылым министрлігі//Қазақстан мектебі. — Алматы, 2004, 16-18б. 
5.  ҚР «Білім туралы» Заңы//Егемен Қазақстан, 16 қазан, 2004, 3-7б. 
6.  ҚР  шетел  тілінен  білім  беруді  дамыту  тұжырымдамасы//  Қазақстан 
мектебі. — Алматы, 2005, 34-41б. 
7.  Пассов  Е.И.  Содержание  иноязычного  образования  как  методическая 
категория//Иностр.языки в школе.-2007,№6. 
8.  Барышников  Н.В.  Мультилингводидактика//Иностр.языки  в  школе.-
2004,№5,19-27с. 
9.  Сысоев  П.В.  Язык  и  культура:  в  поисках  нового  направления  в 
преподвании  культуры  страны  изучаемого  языка//  Иностр.языки  в  школе.-
2001,№4,7-11с. 
10. Выготский  Л.С.  Дидактика  многоязычия  и  проблема  «доминатного» 
языка//Иностр.языки в школе.-2007,№6,23-27с. 
11. Полат Е.С., Бухаркина М.Ю. Новые педагогические и информационные 
технологий в системе образовании.М.:Academa,2003,С.223. 
12. Глускин  В.М.  Технические  средства  в  обучении  иностранному  языку, 
Москва, 1990,С.307. 
13. М.Д.  Рыбаков.  Использование  компьютерных  технолгий  на  уроке 
иностарнного языка// Современное образование России.-2005, №5,15-27с. 
14. Коптюг Н.М. Интернгет-уроки как вспомагательный материал для 
учителя иностранного языка// Иностр.языки в школе.-2000,№4,34-36с. 
 
 
Хайргельдина А.К. 
 
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ УЧЕБНЫХ ТЕКСТОВ  
ПО СПЕЦИАЛЬНОСТИ ПРИ ОБУЧЕНИИ РУССКОМУ ЯЗЫКУ 
 
Бұл  мақалада  автор  орыс  тілін  оқытуды  барысында  кәсіби  мәтіндерді 
қолдану туралы сөз қозғайды№ 
 
In  this  article  the  author  takes  to  account  using  the  texts  on  specialty  at 
teaching students Russian language.  
 
Кредитная  технология  обучения  предполагает  более  высокий  уровень 
ответственности,  сознания,  потому  что  здесь  речь  идет,  прежде  всего,  о 
«доверии»  к  студенту,  преподавателю,  вузу,  что  и  означает  в  переводе  с 
латинского  само  слово  «credit».  Она  вводит  много  новых  понятий,  имеет  свои 

 
 
120 
особенности  в  организации  учебного  процесса,  структуре  учебного  плана, 
оценке знаний, времени и продолжительности обучения. 
Целевой  сферой  языковой  коммуникации  студентов  является  учебно-
профессиональная  сфера,  специфика  которой  в  первую  очередь  проявляется  в 
лексике.  В  данном  аспекте  необходимо,  чтобы  языковое  содержание 
практического  курса  русского  языка  определялось  с  учетом  будущей 
специальности  студентов.  В  связи  с  этим  на  первый  план  выдвигается 
методически  актуальная  проблема  отбора  профессионально-ориентированного 
текстового материала и соответствующей специальной лексики.  
В  процессе  работы  над  текстами  по  специальности  студенты  обучаются 
чтению 
и 
анализу 
текстового 
материала, 
изучают 
и 
употребляют 
терминологическую 
лексику. 
Таким 
образом, 
формируются 
навыки 
тезирования, конспектирования, реферирования. 
На основе текстов по специальности можно рекомендовать ряд лексико-
семантических заданий: 
1. Ознакомиться с текстом и подготовить выразительное чтение. 
2. Составить вопросы к тексту.  
3. Пересказать текст по составленному плану. 
4. Определить стиль текста, обосновать свой ответ. 
5. Предложить свои варианты названия текста. 
6. Выписать из текста термины по специальности и составить несколько 
предложений. 
7. Подготовка сообщения по специальности. 
Коммуникативная  направленность  обучения  русскому  языку  как 
неродному  требует,  чтобы  языковые  явления  изучались  не  изолированно,  а  во 
взаимосвязи. Такую возможность представляет, прежде всего, текст. Как считает 
Н.А.  Ипполитова,  «Текст  –  коммуникативная  единица,  в  которой  наиболее 
полно  (по  сравнению  с  предложением)  проявляется  единство  грамматически  и 
семантически» [1, с. 120].  
В  учебном  процессе  текст  занимает  особое  место,  являясь  не  только 
логико-композиционным  центром  всего  занятия,  но  и  тем  направляющим 
установочным  материалом,  который  определяет  всю  тему  занятия,  являясь 
лексическим  источником  для  составления  различных  упражнений  и  заданий. 
Учебный  текст  –  прекрасный  материал  для  осуществления  воспитательных 
задач  во  время  обучающего  процесса.  В  связи  с  этим  трудно  переоценить 
значение текста как единицы обучения и воспитания. 
Учебный  текст  как  методическая  категория  выполняет  специфические 
функции  –  является  образцом  и  стимулом  для  конструирования  связанного 
высказывания,  с  одной  стороны,  и  иллюстрирует  функционирование  языковых 
единиц  речи,  с  другой. Учебные  тексты  обслуживают  особую  сферу  общения – 
обучение,  и  выполняют  присущие  только  им  дидактические  функции  – 
информационную, развивающую, воспитательную, трансформационную. 
Как  показала  практика,  для  обучения  русскому  языку  студентов-
экономистов  эффективными  являются  общенаучные  и  профильные  тексты. 
Данные  тексты  должны  быть  подвергнуты  определенной  методической 
адаптации  и  коррекции,  суть  которой  заключается  не  в  замене  незнакомой 

 
 
121 
лексики  синонимичной,  что  привело  бы  к  искажению  смысла,  нарушению 
смысловой  точности,  а  в  сокращении  или  исключении  незнакомых  терминов, 
синтаксических  конструкций.  Подобное  адаптирование  текстов  не  должно 
нарушать логической последовательности научного высказывания.  
Все  встречающиеся  в  текстах  термины  должны  быть  семантизированы 
тем  или  иным  способом.  В  текстах  могут  даваться  прямые  определения 
терминов; описание их значений или выявление значения терминов в контексте. 
Толкование  терминологической  лексики  дается  преподавателем  в  системе 
предтекстовых  и  послетекстовых  заданий,  в  терминологическом  минимуме  в 
конце раздела.  
Работа  над  текстом  должна  начинаться  с  анализа  абзаца,  а  конкретно  с 
отдельно  взятого  предложения  как  структурного  компонента  абзаца.  Именно  в 
предложении  надо  выделить  информационный  центр,  его  основную  часть. 
Потом необходимо научить студентов свертывать предложения, либо, наоборот, 
распространять их за счет дополнительной или избыточной информации. После 
работы  над  лексикой  текста  и  беседы  над  общим  содержанием  ставится 
вопросы,  ответы  на  которые  должны  дать  студенту  возможность  реализовать 
имеющиеся у него знания по данной теме.  
Выполняемые  затем  различные  тренировочные  упражнения  помогают 
углубить понимание смысла прочитанного, выявить особенности научной речи. 
На  практических  занятиях  мы  практикуем  следующие  виды  упражнений: 
подробное  или  сжатое  изложение  части  или  всего  текста;  сообщение  на 
определенную  тему  на  основе  данного  текста;  изложение  прочитанного  в 
собственном  оформлении;  написание  на  слух  с  возможными  (нужными) 
изменениями; расширение отдельных абзацев данного текста (или всего текста); 
написание  тезисов  устного  высказывания  (доклада);  восстановление  текста  по 
фабульно-опорным предложениям и т.д. 
Приведем фрагмент работы с текстами по специальности.  
Задание 1. Подберите синонимы к словам слева. 
основной – действительно существующий, осуществимый 
реальный – свой, личный, настоящий, свойственный 
собственный – наиболее важный, главный 
Задание 2. Прочитайте текст.  
Деньги  выполняют  множество  функций.  Особую  роль  среди  функций 
играют  две  основные,  фундаментальные:  мера  стоимости  и  средство 
обращения.  
Функция  денег  как  мера  стоимости  –  это  выражение  способности 
денег соизмерять стоимость всех товаров. 
Процесс  товарного  обращения  порождает  потребность  в  деньгах  как 
средства обращения. Деньги выступают посредниками обмена товаров (Т-Д-Т). 
Внутренний  единый  акт  товарного  обмена  (Т-Т)  распадается  на  два  внешне 
самостоятельных  акта:  продажа  (Т-Д)  и  купля  (Д-Т).  Эти  акты  разделены  во 
времени  и  пространстве,  что  обусловливает  возможность  самостоятельного 
движения денег и товаров.  

 
 
122 
С функцией денег как средства обращения связаны формы денег. К ним 
относятся:  монеты,  бумажные  деньги.  Монета –  это  слиток  металла  особой 
формы, веса, пробы. Достоинства монет удостоверены государством 
Деньги выполняют функцию средства обращения мимолетно, находятся 
в  непрерывном  движении.  Металлические  деньги  стираются,  теряют  в  весе. 
Реальное  содержание  монеты  отличается  от  номинального.  Деньги 
становятся  неполноценными.  К  неполноценным  деньгам  относятся  также 
серебряные, медные монеты. 
В  качестве  формы  денег,  связанной  с  их  функцией  как  средства 
обращения,  выступают  бумажные  деньги.  Это  представители  золота, 
замещающие  их  в  обращении.  Бумажные
 
деньги  не  имеют  собственной 
стоимости, они являются знаками золота, вводятся государственной властью, 
которая придает им принудительный курс. 
Задание 3. Выделите основную информацию текста, озаглавьте его. 
Задание  4.  Выпишите  из  текста  экономические  термины,  подберите  к 
ним определения. 
Задание 5. Ответьте на вопросы. 
1. Что такое деньги? 2. Какие функции они выполняют? 3. Какие формы 
денег существуют? 4. Какие деньги являются неполноценными? Почему? 
Задание 6. Составьте предложения с данными словосочетаниями. 
Мера  стоимости,  процесс  товарного  обращения,  средства  обращения, 
товарный  обмен,  бумажные  и  металлические  деньги,  серебряные  и  медные 
монеты, номинальный курс, принудительный курс. 
Задание 7. Перескажите текст, используя конструкции: 
 
что выполняет что; 
 
что – это что; 
 
что порождает что; 
 
что выступает чем; 
 
что распадается на что; 
 
что обуславливает что; 
 
с чем связано что; 
 
к ним относятся что; 
 
что удостоверено кем; 
 
что выполняет функцию чего; 
 
что отличается от чего; 
 
что относится к чему; 
 
что выступает в качестве чего; 
 
 что имеет что, является чем.  
В  специальном  тексте  профильная  и  узкоспециальная  лексика  является 
наиболее  важной  и  информативной  для  будущего  специалиста.  К  носителям 
современной  профессионально-ориентированной информации  относятся  тексты 
из  учебников  по  специальным  дисциплинам,  статьи  из  периодических  изданий, 
аннотации, рефераты, монографии, которые студенты должны уметь понимать и 
воспроизводить.  
Опора  на  данные  источники  при  отборе  учебных  текстов  обеспечивает 
тематическое  единство,  информативную  ценность,  подлинность  и  доступность, 

 
 
123 
т.е.  соответствие  уровню  знаний  обучаемых  по  языку  и  специальности. Тексты 
должны  включать  не  только  нужные  и  важные  для  данной  области  знания 
терминологической  единицы,  но  и  учебный  языковой  материал,  лексический  и 
грамматический,  изучаемый  в  соответствии  с  программой  практического  курса 
русского языка для неязыковых вузов. 
Таким  образом,  выполнение  различных  упражнений  при  работе  над 
профессионально-ориентированными  текстами,  насыщенными  интересной 
информацией,  расширяет  представление  студентов  о  стилистической  системе 
русского  языка,  обучает  соблюдению  норм  научной  речи  и  использованию 
узкоспециальных  терминов.  В  процессе  обучения  языку  специальности  на 
основе учебно-научных текстов необходимо постоянно пополнять, расширять и 
совершенствовать 
различные 
методические 
приемы. 
Обучение 
языку 
специальности также должно учитываться и при организации СРС и СРСП.  
 

жүктеу/скачать 1,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: