Нұра аудандық орталық кітапхана

 

 

2-

жүргізуші:

 

Бүгін менің туған күнім

 

Ой, бәлі

-

ай.

 

Мына адамдар неге жатыр тойламай

 

Банкет жасап берер едім өзім

-

ақ

 

Тәңірден бір жарытпай

-

ақ қойғаны

-

ай

 

Құшақ

-

құшақ гүл шоқтарын лақтырып,

 

«Мынау шапан, мынау атың –

 

мін» демей

 

Мына жұртқа жақпады ма әлде нем?

 

Бекер  менің  өмір  сүргенім  бе  әлде  мен  –

 

деп  жырлаған  қазақтың  ақиық  ақыны 

М.Мақатаевқа 80 жыл толды.

 

 

 

1-

жүргізуші: Мұқағали Мақатаев 1931 жылы 9 ақпанда Алматы облысының Нарынқол 

ауданындағы Қарасай аулында туған. Ол Абай, Пушкин шығармаларын сүйіп оқыды. Әкесі 

қарапайым шаруа адамы болған. Мұқағали отбасының тұңғышы болғандықтан әжесі Тиын 

өз  бауырына  салды.  Тиын  әжесі  мейірімді,  кісілігі  мол,  әнге,  өлеңге  бейімді  жан  болған 

екен.  Әжесінің  тәрбиесінде  өскен  Мұқағали  шешесін  өмір  бойы  Нақа  деп  кеткен  екен. 

Ендеше, сол мәңгілік жадымызда жаңғырған жыр жолдарына құлақ салайық. 

 

 

1-

оқырман

: 

Поэзия! Менімен егіз бе едің?

 

Сен мені сезесің бе, неге іздедім?

 

Алауыртқан таңдардан сені іздедім,

 

Қарауытқан таулардан сені іздедім.

 

Сен мені сезесің бе, неге іздедім?

 

Махаббатпен іздедім, сағыныштан,

 

Арманымнан іздедім алып ұшқан!

 

Сәттерімнен іздедім жаңылысқан,

 

Сені іздедім жадырау, жабығыстан.

 

 

2-

оқырман

: 

Туған жер 

 

Апыр

-

ай!

 

Туғае жер

-

ай!

 

Теңдесер кім?

 

Бұл жерде сен болмасаң келмес едім

 

Кіндігімді байлаған қазығым

-

ай

 

Сен болмасаң бұл маңды көрмес едім

 

Туған елім,

 

Көрмесем сағынамын.

 

  

/ ән: «Мен сені ұнатамын» /

 

 

3-

оқырман

: 

Уай өмір көрсеткені осы ма?

 

Тиым салшы көздің мына жасына

 

Мінажат қып күн

-

түн демей зарласам

 

Бақыт құсы келер ме екен қасыма

 

Тыңда досым, тың жүректің жұмбағын

 

Мына өмірдің тұйығымен тұншығып,

 

Қайғылану жабығудан тынбадым.

 

Есіңе алшы кешегі өткен күндерді.

 

Ал балалық бақытымнан арылтып.

 

Ауыр арман мені басып үлгерді.

 

 

2-

жүргізуші:  М.Мақатаев  –

 

адамдар  арасындағы,  өмірдегі,  табиғаттағы  жастық  пен 

келісімнің  жыршысы.  Оның  өлеңдері  шын  шабыттың,  қиын  күйзеліс  пен

 

шын  қуаныштан, 

сағыныштан  тұрған.  Ақын  ұлы  сезімге  бас  иіп,  өз  өлеңдеріңде  махаббат  тақырыбын  кең 

суреттеген.

 

Махаббат бүгін және қарамды.

 

Қарамады...

 

Жанымды жаралады.

 

Шәміл

-

ау білесің бе?

 

Шын махаббат

 

Осылай қарамаудан жаралады!

 

Иә, нәзік жанды ақын жүрегінің шынайы іңкәрлік сезімі махаббатқа ұласады.

 

 

«Махаббат диалогы», «Сен әлі тірі ме едің?» өлеңдері оқылады. 

 

«Аңса, жаным» әні орындалады. 

 

 

1-

жүргізуші:

 

Жапырақ –

 

жүрек, жас қайың,

 

Жанымды айырбастайын.

 

Сен адам бола бастасаң,

 

Мен қайың бола бастайын

. 

Келісесің  бе  жас  қайың?  –

 

қайыңмен  тілдескен  ақын  сұлулықтың  әлемін  осылайша 

жырлайды.

 

   

/ ән «Аққу арман» /

 

 

2-

жүргізуші: Менің қасым болсаңшы кешірімді,

 

Сабыр етші тауысайын несібемді.

 

Басталмаған жол көп аялдашы,

 

Қақпашы, тым ертерек есігімді.

 

 

     

1976  жылғы  26

-

наурыз..  Бұл  күні  қазақ  поэзиясының  басына  қайғы  үйірілген,  орны 

толмас  қаралы  күн  болды.  Бұл  күн  «ажал»  атты  келместің  кемесі  өз  «Барсакелмесіне» 

ғаламат ақынымызды мәңгілікке алып кетті.

 

 

6-

оқырман

: 

Көп адам дүниеге бой алдырған,

 

Бой алдырып, аяғын көп шалдырған.

 

Өлді деуге бола ма, айтыңдаршы?

 

Өлмейтұғын артына сөз қалдырған!

 

 

 

1-

жүргізуші:  Қашан  да  ақиқаттың  туын  көтеріп,  әділет  пен  адалдықты  тең  ұстаған 

ғажайып  өлеңдеріңе  кең  байтақ  қазақ  даласының  әр  түкпірінен,  алып  ақынға  жер  жүзінен 

миллион  адам  түрлі  пікір  айтса  да,  ешбір  көлеңке  түспей,  өзінің  оқырмандарын  тапқан 

Мұқағали өлеңдері ешқашан өлмейді.

 

 

 

2-

жүргізуші:  Мұқағали  мұрасы,  маржан  поэзиясы  мәңгілік  болашақ  ұрпақтың  еншісі, 

қастерлеп  қадірлейтін  қазынасы.  Ақынның  ғұмырлы  поэзиясы

 

бүгінде  әнге  айналып  көкке 

қалықтайды.  Мұқағалидың  сөзіне  жазылған  әндер  бүгінгі  таңда  барша  жұрттың  жүрегінен 

берік орын алып, қуанышы мен қайғысын бөлісетін айнымас жан серігіне айналды.

 

«Байлық, Бақыт, Ақыл», «Үш бақытым» өлеңдері оқылады.           

 

 

 

1-

жүргізуші:  Қазақ поэзиясында сирек кездесетін сөз зергері Мұқағали  –

 

лирик ақын 

еді.  Оның  махаббатқа,  сүйіспеншілікке  толы  жырларын  оқи  бергің  келеді.  Оның 

махаббатқа,  сүйіспешілікке  толы  өлеңдері  Отанына,  туған  жеріне,  өмірге,  әкесі  мен 

анасына, жарына, балаларына, құрдастарына арналып осылайша тізбектеліп кете береді. 

 

  

 

2-

жүргізуші:    Мұқағали  бейнесі  жылдар  өткен  сайын  биіктеп  тұлғана  түседі.  Тау 

биіктігімен,  теңіз  тереңдігімен,  дала  кеңдігімен  көрікті  десек,  Мұқағали  жанға  жақын 

жырлармен  сүйікті,  өлендерімен  көрікті.  Мұқағалидың  поэзиясы  таусылмайтын  қайнар 

бұлақ.  Ол поэзияның  –

 

Хантәңірі. Ол –

 

сыршыл ақын. Ол қара өлеңнің шебері. Ол

- 

қайта 

өмірге келген ақын. Ол –

 

драматург, ұстаз, сатирик. Ол –

 

жазушы. Ол –

 

журналист.

 

 

 

 

Аллея поэта

 

(

Поэтический час

)  

 

 

Цель

: 

показать значение личности Мукагали Макатаева как патриота, гражданина и 

гуманиста; сформировать у читателей представления о личности Мукагали Макатаева как 

выдающегося  казахского  писателя;  познакомить  учащихся  с  жизнью  и  творчеством 

казахского поэта Мукагали Макатаева. 

 

 

Задачи:  показать  своеобразие  творческой  индивидуальности  М.Макатаева, 

раскрыть  поэтический  и  духовный  мир,  воссоздающий  внутренние  переживания  поэта; 

способствовать  формированию  интереса  к  поэтическому  слову  и  лирическим 

произведениям;  воспитание  у  молодежи  патриотического  духа,  героизма;  развитие 

навыков  выразительного  чтения  и  умения  самостоятельно  готовить  публицистические  

выступления.

 

 

Ведущий: 

  

 

К векам обращаюсь, но нет мне ответа, 

 

 

Нет

  

здесь Магжана, нет Махамбета,

 

 

Есть их наследник по крови,

 

 

По праву –

 

 

Я –

 

Макатаев Мукагали!

 

 

Ведущий: 

  

 

Әрбір әрпі қанға шомған тарихыңа қараңдар?

 

 

Отырардайопат болған қала жоқ па? Жарандар?

 

           

Тәту

-

тәтті  бармысыңдар?  Армысыңдар?  Адамдар!  –

 

деп  Мұқағалидің  сәлемдесу 

салтымен амандасайын! Абай үндес Мұқағалидай ақыны бар халық бақытты.

 

 

Библиотекарь:

 

Мукагали… Сегодня это имя символизирует казахскую поэзию.

 

 

Мукагали… Это имя вызывает в душе образы казахской земли: бескрайние степные 

просторы, величественно

- 

неприступные Хан 

- 

Тенгри и Алатау, могучие деревья, в кронах 

которых  кроется  прохлада  звенящего  летнего  дня.  Оно  несет  в  себе  свет  и  радость 

понимания бесконечности природы.

 

 

Мукагали  …  Великий  сын  великий  казахской  земли  и  казахского  народа,  щедро 

одаренный их любовью и сам одаривший их ярким талантом. 

 

 

Вот  одна  из  последних  записей  в  дневнике  Макатаева:  «Дорогие  товарищи

 

мои! 

Если  вы  действительно  намерены  исследовать  мою  биографию,  мое  творчество,  то  не 

забудьте прочесть все, что написано мною, где я через свое «Я», не утаивая, в стихах вел 

летопись  своей  жизни».  Покоримся  воле поэта  и  отправимся с  ним  в  до  боли  короткий  и 

полный драматизма жизненный путь, как в зеркале отразившийся в его поэзии.

 

 

Чтец: Мұқағали Мақатаев. «Менің анкетам»

 

 

-

Туған жерің?

 

 

-

Ұланымын Қарасаз деп аталатын ауылдың.

 

 

-

Туған жылыңыз?

 

 

-

1931 жыл. Қурдасымын Шәмілдің.

 

 

-

Білімің ше?

 

 

-

Орташа ғой. Алайда өзім жоғарыға балаймын.

 

 

-

Мекен –

 

жайым жер менің.

 

 

-

Жерде журген ақын деген пендемін

 

 

Қалам,

 

қағаз, уақыт бер аздаған

 

 

Мен өмірді жырлау үшін келгенмін!

 

 

Ведущий

 2:  

 

Полное  имя  поэта  –

 

Мухамедкали,  но  его  с  детства  ласково  назвали  Мукагали, 

считая, что бремя ответственности (нелегко носить имя Пророка) может осложнить жизнь 

маленького  ребенка.  Первоначально  детство  Макатаева  было  безоблачным.  В 

стихотворении «Родная земля», обращаясь к Карасазу, он так вспоминает о нём:

 

 

«Коня,  сделанного  из  прутика,  оседлал,  я  рыбу  ловил,  в  реке  и  лесах  твоих 

резвился». Только шалости и проказы, связанные с ощущениями детства, могли оставить 

счастливый след в душе человека, уже ставшего взрослым: «Мы были босоногими детьми, 

когда  гоняли  коз,  когда  кидали  в  окна  камни».  Макатаев  любил  мир  своего  детства  и 

искренне  тосковал  по  нему:  «О

, 

детские  годы  мои,  соскучился

 

я  по    вам!»  И  именно 

воспоминания о детстве породили многие образы его поэзии.

 

 

Ведущий

 1: 

Пришедшаяся на детство Мукагали самая кровавая война ХХ столетия, 

в которой он потерял отца, брата, во время которой он увидел столько горя односельчан, 

конечно,  обострила  и  без  того  сильное  чувство  связи  с  родной  землей,  с  Отчизной.  Ей 

посвящены  не  только  пронзительные  лирические  строки,  но  и  эпические  полотна 

«Райымбек»

,  «

Когда  спят  лебеди»

. 

Он  не  боится

 

прямого  и  открытого  признания  в 

сыновней  любви:

 

 

Чтец:

 

 

Родина! Родина!

 

 

Как бы вечным скитальцем был.

 

 

Я бы горькие слезы лил,

 

 

Никогда никого б не любил!...

 

 

 

Или в другом стихотворении:

 

 

 

Все что угодно могут болтать 

 

 

За моею спиной,

 

 

Все отметаю, ибо живу целью одной.

 

 

Я улыбаюсь мыслям своим об Отчизне,

 

 

Об Отчизне родной.

 

 

Война все изменила в жизни Мукагали. Ему было 10 лет, когда отец ушел на фронт, 

и  все  тяготы  жизни  легли  на  плечи  подростка.  Как  все  мальчики  военного  поколения,  он 

рано  стал  взрослым,  осознав,  что  в  доме,  где  одни  женщины  и  дети,  теперь  остался  за 

мужчину. И как горько поэт восклицал, вспоминая то время:

 

«Помню все –

 

и землю мою, и жизнь мою,

 

Только не помню –

 

смеялся ли, плакал ли я.

 

Только не помню –

 

было ль детство у меня?»

 

 

Отец Макатаева погиб на фронте.

 

И с тех пор Мукагали никогда не

 

забывал, что он –

 

«солдатом зажжённый  огонь», 

- 

не имеет права просто так погаснуть  и  исчезнуть. Может 

быть,  именно  в  этот  момент  к  нему  пришло  неосознанное  понимание  бессмертия, 

воплотившееся позже в творчестве. 

 

 

А сколько светлой любви в его стихотворении «Три счастья»!

 

 

Өлең: «Үш бақытым»

 

 

Ведущий

 1: 

Мұқағали –

 

бізге көрінбейтің сиқыр бояулардан, бізге естілмейтін құпия 

дыбыстардан тоят алатын жұмбақ ақын. Ақиық ақын прозаға да батыл қадам сілтеп, көрмек 

аудармалар  да  жасаған.  Орыс  тілін  өте  жетік  білген.  Шығыс  халықтары  ішінде  Дантесті 

алған ең алғаш аударған –

 

Мұқағали.

 

 

Уайтмен, Шекспир сынды  классиктерді, Н. Тихонов,  Роберт Бенс, Аветик Исаакиян, 

Акон  Акопян,  Файзолла  Ансори,  Евгений  Евтушенко  сынды  әр  ұлттың  белді  ақындарын 

қазақ  тілінде  сөйлетті.  Бүгінде  М  Мақатаевтың  35  мың  жолға  жуық  өлеңі  поэзия  сүйер 

қауымның іздеп жүріп оқитын жырына айналды.

 

 

Ведущий

 2: 

Поэтому такой страстью пронизано

 

стихотворение «Настоящий поэт».

 

 

Для  Мукагали  жизнено  важна,  как  воздух,  была  надежда,  что  «стихи  мои  простые, 

как жизнь, народ мой поймет и полюбит, и выспустит в свет!».

 

 

Чтец:

 

стихотворение «Настоящий поэт»

 

 

 

Ведущий

  1: 

Мұқағали  поэзия  құдріретін  адамдық    асыл  сезімммен  байланыстыра 

қабылдайды.

 

Өмірдегі жақсылық? Махаббат атаулының негізі де осы аяулы сезім күшінде 

жатыр деп түсінеді, сезіне біледі.

 

 

Міне сондықтан да оның ұғымында ақын мен поэзия біртұтас бейнеге айналады

 

 

Поэзия!

 

  

Менімен егіз бе едің?

 

 

Мен сені сезесің бе, неге іздедім?

 

 

Алауыртқан таңдардан сені іздедім,

 

 

Қарауытқан таулардан сені іздедім

... 

 

Ведущий

  2: 

В  1948  году  Макатаев  окончил  в  Нарынколе  школу

-

интернат.  Он 

несколько раз успешно поступал в институты: на филологический факультет КазГУ, затем 

в институт иностранных языков и вновь в КазГУ, но уже на юридический факультет. В 1973 

году  он  стал  студентом  Литературного  института  имени  М.Горького  в  Москве,  но  по 

семейным  обстоятельствам  на  первом  году  оставил  учебу.  Легкость,  с  которой  Макатаев 

поступил в высшие  учебные  заведения,  свидетельствует  о его огромных способностях,  а 

желание  получить

 

образование  –

 

о  стремлении  к  знаниям.  Возможно,  это  связано  и 

отцовским наказом, который навсегда остался в сердце Мукагали: быть не только опорой 

бабушкеТиын, матери, младшим братьям, но и обязательно учиться.

 

 

Чтец:стихотворение «Наказ отца»

 

 

Ведущий

  2:   

Оставаясь  в  ауле,  Мукагали  работал  в  конторе,  потом  был  учителем 

русского языка в школе, корреспондентом районной газеты. После переезда семьи в 1962 

году  в  Алматы  его  профессиональная  деятельность  тесно  связана  с  литературным 

творчеством:  диктор  на  казахском  радио,  журналист  в  газете  «Социалистік  Казақстан»

, 

сотрудник  журнала  «Жулдыз»,  руководитель  совета  по  делам  молодежи  в  Союзе 

писателей.

 

 

Несмотря  на  смену  внешних  обстоятельств,  постоянен  Макатаев  был  в  главном  –

 

беззаветной любви к поэзии. Он все время пишет стихи и часто публикуется на страницах 

журналов  и газет. Начиная с 1962

 

года, когда вышла первая книга, до 1976

-

го

 - 

последнего 

года жизни Макатаева,  увидели  свет восемь  стихотворных сборников поэта.  Среди них  –

 

«Приветствую вас, друзья!», «Когда лебеди спят», «Свет мой», «Печаль сердца»,

 

«Жизнь

-

поэма» и другие. За двадцать пять лет работы в литературе Макатаев написал более 1000 

стихотворений. Он стал автором таких поэм, как «Ильич», «Раимбек! Раимбек!», «Горный 

орел», «Беглец», «Мавр», а также рассказов и повестей, пьесы «Прощай, любовь

»

, статей 

по  вопросам  современной  казахской  поэзии.  Сборник  сонетов  Шекспира,  «Листья травы»

 

Уитмена,  «Божественная  комедия»  Данте,  мастерски  переложенные  на  казахский  язык 

Макатаевым, стали достоянием родной поэзии.

 

 

Ведущий

 1:  

 

Ең бірінші бақытым –

 

халқым менің

 

 

Саған берем ойымның алтын кенін

 

 

Ол бар болса мен бармын, қор болмаймын,

 

 

Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.

 

 

Иә, осынау қарапайым қара өлеңде қанша құндылық,

 

 

Қанша ұлылық жатыр десеңші?

 

 

Ведущий 2:

 

С первых же отдельных стихотворений и поэтических книг определился 

неповторимый  макатаевский  голос.  Чистота  и  ясность,  простота  в  выражении  самых 

глубинных  человеческих  чувств  и  переживаний  поражают  читателя,  прикоснувшегося  к  

чуду его поэзии. «Я всегда пою Отчизну мою –

 

Казахстан». Макатаев воспевал любовь и 

дружбу,  поэзию  и  природу.  Но  особое  место  в  его  творчестве  занимает  тема  Родины.  В 

стихотворении «Мысли, рожденные родной землей» Макатаев говорит, что открыл двери в 

большой  мир  через  мир  своей  маленькой

 

Вселенной  –

 

золотую  колыбель  Карасаза. 

Рожденная здесь поэзия –

 

свидетельство его огромной любви к родной земле, которая его, 

птенца, вырастила и помогла обрести крылья.

 

 

Ведущий

 1:  

 

Шетінең өлең

-

жыры шұғылалы,

 

  

Әр қыры әр түске еніп құбылады.

 

 

Зертте мені деп еді, Мұқанды біз.

 

 

Түсініп  болған  жоқпыз,  ұғып  әлі, 

- 

дегендей  жыл  керуені  алға  жылжыған  сайын, 

М.Мақатевтың  артына  қалдырған  өшпес  мұрасы,  жарық  жүлдыздың  артына  қалдырған 

өшпес  мұрасы,  жарық  жұлдыздың  қаранғы  түн  қойнауынан  құпия  сәулесін  шашқандай 

жарқырап, өркендей өсіп, айшықтала түсуде. Абай үндес Мұқағалидай перзенті бар халық 

шынымен бақытты халық.

 

 

Ведущий

 2:  

Поэзия Макатаева несет в себе огромный заряд патриотизма, основными составляющими 

которого  являются  любовь  к  своему  народу  и  родному

 

языку.  В  стихотворении  «Родина 

моя»  поэт

 

говорит:  «Я  всегда  пою  Отчизну  мою  –

 

Казахстан».  На  этой  священной  земле 

все  народы

  - 

казахи,  русские,  узбеки

 

–

 

это  друзья

-

братья.  Мудрость  дружбы  и  родства 

была  завещана  казахам  их  великими  предками.  Написанное  почти  сорок  лет  назад 

стихотворение  Макатаева  сегодня,  на  новом  витке  исторического  развития,  звучит  очень 

современно.

 

 

Поэт  считал,  что человек  в долгу  перед Отчизной  и  обязан отдать ей  огонь своего 

сердца.  И  он  посвятил  жар  своей  поэзии  Родине.  Поражает  то,  что  высокий  патриотизм 

является абсолютно органичным свойством его стихов. Макатаев учит, как по

-

настоящему 

надо  беречь

 

Родину,  которая  взрастила  его  душу,  стала  источником  вдохновения: 

«Взлелеяв меня, взрастила ты, Великая Родина».

 

 

Что  такое  Родина  по  Макатаеву?  Ответ  можно  найти  в  стихотворении  «Моя 

Родина». Дух и культура, язык и история удивительная по красоте земля жива потому, что 

на  её  страже  всегда  стояли  великие  казахские  сыны,  перед  которыми  поэт  склоняет 

голову. Он счастлив и горд, что родился

 

на этой земле. При мысли об этом сердце поэта, 

как птица, рвется из груди, а в душе его песней звучит слово «Родина!».

 

 

жүктеу/скачать 0,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: