Алматы 2017 январь

●

 Жер туралы ғылымдар 

 

ҚазҰТЗУ хабаршысы №1 2017  

61 

Они  базируются  на  имперических  формулах,  графиках  и  номограммах,  построенных  на  основании 

статистических данных.  

Заблаговременность  прогноза  лавин  с  помощью  методов,  основанных  на  изучении  хода 

отдельных  метеоролических  элементов  и  изменений,  происходящих  в  снежном  покрове  невелика, 

обычно  она  исчисляется  часами.  Это  связано  с  тем,  что  метеорологическая  служба  не  выдает 

прогнозов интенсивности осадков, интенсивности и продолжительности оттепели и т.п.  

   

ЛИТЕРАТУРА 

[1]  LaChapelle E.  Avalanche  forecasting – a modern  synthesis.  Publ.  Assoc.  Intern.  Hydrol.  Sci.,  1966,  N  69, 

p.350-356. 

[2]  Schweizer  J.,  Jamieson  J.B.,  Skjonsberg  D.  Avalanche  Forecasting  for  Transportation  Corridor  and  Back-

country in Glacier National Park (BC, Canada). Oslo, NGI, Pub.N 203, 1998, 238-244. 

[3] Снег и снежные обвалы в Хибинах. М., Л.: Гидрометеоиздат, 1938, 100 с. 

[4] Практическое пособие по прогнозированию лавинной опасности. Л.: Гидрометеоиздат, 1979. 200 с. 

[5] Канаев Л.А. Основные результаты и задачи исследований по прогнозированию лавинной опасности в 

СССР (обзор). Тр. 2-го Всесоюз. сов. по лавинам, Л.: Гидрометеоиздат, 1987. с. 28-36. 

[6] Руководство по снеголавинным работам (временное). Л.: Гидрометеоиздат, 1965. 397 с. 

[7] Houdek J., Vrba M. Zimni nebezpeči v horбch. Praha: Statni Tĕlovэchovni Nakladatelstvi, 1956. 205 p. 

[8]  Birkeland,  Karl  W.;  Johnson,  Ron;  Herzberg,  Diane.  1996.  The  stuffblock  snow  stability  test.  Tech.  Rep. 

9623-2836-MTDC. Missoula, MT: U.S. Department of  Agriculture, Forest Service, Missoula Technology and Devel-

opment Center. 20 p. 

[9] Fцhn, P. 1987. The Rutschblock as a practical tool for slope stability evaluation. IAHS Publication, 162, 223-228. 

[10] 

Meister 

R. 

Country 

wide 

avalanche 

warning 

in 

Switzerland. 

ISSW'98. 

URL: 

http://www.issw.noaa.gov/hourly%20agenda.htm

. 

[11] Божинский А.Н., Лосев К.С. Основы лавиноведения. Л.: Гидрометеоиздат, 1987, 280 с. 

[12] Баринов, А. В. Опасные природные процессы : учеб. / А. В. Баринов, В. А. Седнев, А. Б. Шевчук и 

др. — М. : Академия ГПС МЧС России, 2011. — 334 с. 

[13] Базанова И.А. Теория и практика защиты дорог от лавинно-оползневых воздействий Диссер. на со-

искание  ученой степени д.т.н. Алматы, 2010.- 318с. 

 

Базанова И.А. Мусаева Г.С., Саржанов  Т.С. 

Көшкін қауіп мониторингі әдістері 

Түсiнiктеме. Гидромет, өнеркәсіптік, ғылыми және өндірістік ұйымдарда құрылған көшкін қауіпті жағ-

дай болжам көшкін зерттеу жарияланған әдістерін әдебиетте, өндірістік сынау және жиі болжау пайдаланыла-

тын  ешқашан  ғылыми  ұйымдардың,  теориялық  зерттеулер  кейін  тәжірибелік  қолдануды  алды.  мақала  конусы 

(қарсылық, муфталар, салыстырмалы күші) және зерттеуіне сәйкес болжау үшін қар көшкіні қауіп және эмпи-

рикалық қарым-қатынастарды анықтау әдісі қысқаша шолу береді. 

Белгілі  формулалар  жылу  ауысулар  ескере  осы  сипаттамаларын  ескере  отырып  және  қарқындылығы 

жауын біле саналады авторлары көшкін кезеңнің басталу уақытына арқылы анықтауға болады. сынамалар мен 

қателер арқылы шешіледі теңдеуі. назарға нақты жергілікті географиялық және климаттық жағдайлар отырып, 

басқа да тау көшкіні үшін арналған көшкін кезеңін болжау әдістері. Олар статистикалық деректердің негізінде 

салынған эмпирикалық формулалар, диаграммалар және номограмма негізделген. 

Түйінді сөздер: қар көшкіні, қар көшкіні қаупі, қар, бейімділігін, болжам, қар әдісі. 

 

Bazanova I.A, Musaevа G. S., Sarzhanov T.S. 

Methods for monitoring of avalanche danger 

Annotation.In the literature on avalanche research published techniques forecast avalanche hazard created in in-

dustrial,  scientific  and  industrial  organizations  Hydromet,  received  practical  application  after  production  testing  and 

theoretical investigations of scientific organizations, often never used in the forecast. 

The article provides a brief overview of the method of determining avalanche danger and empirical relationships 

for  the  prediction according  to  a  survey  of  the  cone  (resistance,  clutch, the relative  strength).  In  the  known  formulas 

authors considered thermal transitions taking into account these characteristics and knowing the intensity precipitation 

can be determined by the start time of avalanche period. The equation solved by trial and error. 

Techniques for forecasting avalanche period designed for other mountain avalanche, taking into account specific 

local geographic and climatic conditions. They are based on an empirical formulas, charts and nomograms constructed 

on the basis of statistical data. 

 

Key words: snow avalanches, avalanche danger, snow, slope, forecast, snowfall method. 

 

 

 

●

 Технические науки 

 

62                                                                                            

№1 2017 Вестник КазНИТУ

 

 

 

 

 

 

 

 

ӘОЖ 622.7.012.5/7:62.765  

 

Б.Т. Акашев, Т.Ж. Жұмағұлов, М.М. Абжаев, М.Ш. Сахитжанов,  

(Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті  

E-mail: akashev_b@mail.ru) 

 

ТҰТҚЫРЛЫҒЫ ЖОҒАРЫ МҰНАЙ ҚАЛДЫҚТАРЫНАН ДАЙЫНДАЛҒАН ҚОСПАНЫ 

АРАЛАСТЫРУ ҚОНДЫРҒЫСЫН ЕСЕПТЕУ ЖОЛДАРЫ 

 

Андатпа.  Бұл  мақалада,  асфальт-шайырлы-парафинді  мұнай  бар  қалдықтардан  брикет  отынын  алудың 

технологиялық жүйелерінің тиімділігін анықтау үшін есептеулер жүргізілген. 

Технологиялық  қалдықтарды  зерттеу  және  талдау  нәтижелері  көрсеткендей,  қалдықтарды  экологиялық 

қауіпсіз пайдалану арқылы  олардың түзілуін барынша азайту мақсатында, әрбір қалдықтың түзілу  сатысы  ке-

зінде  оларды  кәдеге  жарату  мен  ең  тиімді  пайдалану  тәсілдерінің  мүмкіндігін  қалыптастыру  арқылы,  қалдық 

топтарын  барынша  жою  мен  тиімді  ресурстарын  басқарудың  мүмкін  технологиясын  жасау.  Техногендік  қал-

дықтарды дәстүрлі емес тәсілмен қайта өңдеу мәселесін шешуде, тұтыну  қалдықтары мен сусыздандыру ком-

поненттерінің  шоғырлануын  тазалау  қасиеттері,  сондай-ақ  өндірістің  аралас  қалдықтарын  пайдалана  отырып, 

байыту  әдістерін  жетілдірудің  әдістемелік  шешімдері  жасалынды.  Мұндай  қадам  техногендік  қалдықтармен 

жұмыс  жасаудың  стратегиясы  негізінде  және  қалдық  ресурстарын  басқарудың  техникалық  шешімдерін  шешу 

үшін мүмкін болады. 

Геожүйенің  экологиялық  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету  үшін  қатты  қалдықтарды  пайдалануда  ресурс 

үнемдейтін технологиялардың ғылыми және практикалық негіздерін әзірлеу, халықшаруашылығында маңызды 

тапсырмалардың  бірі  болып  табылады,  оны  шешу  жаңа  тұжырымдамалық  көзқарастар  мен  экологиялық-

техникалық шешімдерді дамытуды қажет етеді. 

Кілт сөздер: мұнай қалдығы, экология, араластырғыш аппарат

. 

 

Қазіргі  таңда  мұнай  кен  орындарындағы  жинақталған  қалдықтардың  көлемі  мен  оларды  сақ-

тауға  арналған  қоймалардың  санын  азайту  мақсатында,  мұнай  өндіру  жұмыстарының  барлық  кезе-

ңінде мұнай қалдықтарын ғылыми негізде қайта саралап, тиімді пайдалану арқылы, қоршаған табиғи 

ортаның тұрақтылығын сақтап қалу маңызды болып табылады. 

Мұнай қалдықтарын өңдеудегі мәселелердің ішіндегі ең бастысы, қалдықтарды пайдалану және 

залалсыздандырудың  тиімді  технологиясын  жасау  қарастырылған.  Осы  мәселелерді  түбегейлі  зерт-

теп, сараптай отырып, мұнай қалдықтарын қайта өңдеу арқылы тиімді пайдалану әдістерін қарасты-

руымыз қажет.  

 

1 – көп сатылы қалақты, 2 – шнекті, 3 – бағытталған трубадағы шнекті, 4 – ленталы. 

1-сурет. Әртүрлі араластырғыш құрылғылары бар аппараттар үшін қуат критерийінің жалпы ортадан тепкіш 

Рейнольдс критерийіне тәуелділігі 

 

 

●  

Т Е Х Н И Ч Е С К И Е   Н А У К И  

 

 

●

 Техникалық ғылымдар 

 

ҚазҰТЗУ хабаршысы №1 2017                                          

63 

 

Көп жылғы жинақталған тәжірибелердің негізінде, мұнай қалдықтарын екінші шикізат ретінде 

пайдаланудың өте тиімді екені белгілі болды [1, б.37]. 

Мұнай қалдықтары құрамындағы ауыр көмірсутегілердің мөлшеріне байланысты негізінен тұт-

қыр  орта  болып  табылады.  Осы  қалдықтарды  қайта  пайдалану  барысында  оларды  араластырудың 

қиындығы көп кедергі келтіреді. 

Тұтқырлығы  жоғары  ортаның  араластыру  процесінің  сандық  талдауы  араластыруға  кететін 

қуатты, біркелкі қоспа алу үшін және қондырғының қабырғаға жылу беруіне байланысты болады. 

Геометриялық  түрде  алғанда араластырғышы  бар қондырғыларда  қуат  шығындарының  крите-

рийлі теңдеуі келесі түрде жазылады: 







*

Re

ц

N

C

K



 

 

Ньютонды  және  ньютонды  емес  орталармен  әртүрлі  аппараттардың  тәжірибелік  зерттеу  жұ-

мыстарының критерийлі теңдеулеріне  кіретін С және 



 коэффициенттері мәндерін анықтауға мүм-

кіндік берді [2, б.14]. 

 

 

2-сурет. Ньютонның (1) және жалған пластикалық (2) сұйықтардың қисық сызықтары 

 

Ньютонды  сұйықтардың  және  ньютонды  емес  орталардың  араласуына  кеткен  қуат  шығында-

рының  мәндері  критерийлі  теңдеуде  берілген  ламинарлы  және  турболентті  облыстарда  мәндер  дәл 

келетіндігі суретте көрсетілген. Өтпелі режим облысында онша үлкен  емес айырмашылықты көруге 

болады. 

Араластырғышы  бар  әртүрлі  аппараттардың  ньютонды  емес  орталарының  араласуы  кезіндегі 

гомогенизация уақытын 

M

t

 анықтау үшін критерийлі теңдеуі келесі түрде өрнектеледі: 

 

1

*

1



ц

M

e

C

n

t



 

 

3-сурет. Әртүрлі араластырғыш құрылғылары бар аппараттар үшін гомогенизация уақыт критерийінің жалпы 

ортадан тепкіш Рейнольдс критерийіне 

*

Re

ц

 тәуелділігі 

 

●

 Технические науки 

 

64                                                                                            

№1 2017 Вестник КазНИТУ

 

 

Аппараттың геометриялық параметрлері процестерінің сипатына әсерін есепке алсақ гомогени-

зация уақытының критерийлі теңдеуі келесідей өрнектеледі: 





і

ц

M

Г

f

n

t

,

Re

*



 

мұндағы, 

i

Г

- геометриялық симплекстер. 

 

Геометриялық  симплекстер  және  олардың  араластыру  уақытына  әсері  негізінен  тәжірибелік 

және деңгейлік тәуелділіктер түрінде қарастырылады. Дегенмен араластырғышы бар аппараттардағы 

сұйық  қозғалысының  қарапайым  моделін  талдай  отырып,  геометриялық  функцияларды    анықтау 

үшін аналитикалық өрнектерін алуға болады. Бұл функцияларды анықтау аппараттағы сұйықтықтың 

таралу  уақытына 

M

ц

t

t

5



  негізделеді.  Бұл  уақыт  берілген  араластырғыштың  конструкциясы 

әсерінен туған есептеулерден болады [2, б.16].  

Әртүрлі  араластырғыш  құрылғылары  бар  аппараттардың  геометриялық  функцияларын 

анықтайтын өрнегі төменде келтірілген: 

Турбиналық  (

D

d

M



; 

D

d

; 

const

b 

,  мұндағы, 



b

қалақшаның  ені; 





  қалақшаның 

бұрағышының бұрышы; 



H

ыдыстың түбінің үстіндегі сұйықтықтың биіктігі). 

 









const

Г

n

t

d

D

b

b

H

d

D

d

d

D

b

H

n

t

M

M

M

M

M

M















































































,

2

1

ln

1

sin

2

2

 

 

Пропеллерлі  (

D

d

M



; 

D

d

; 

const

b 

,

const





, 

,

0





,

2



 

  мұндағы, 





 

қалақшаның бұрағышының бұрышы, 



b

қалақшаның ені, 



h

 аппараттың түбі мен араластырғышқа 

дейінгі арақашықтық) 

 





const

Г

n

t

A

d

b

h

H

d

b

h

d

D

d

d

D

n

t

M

M

M

M

M









































































































,

sin

2

1

sin

2

1

ln

1

cos

sin

2

 

 





































1

1

4

1

2

M

M

d

D

d

H

A

;          





tg

d

b

M

3

1 





; 

 

Шнекті (



 const



 бұрандалы сызықтың көтерілім бұрышы; 



z

 орамдар саны) 

 





const

Г

n

t

d

HD

nz

t

M

M

M











,

sin

2

2

 

Ленталы (

const





, 



0

d

араластырғыштың ішкі диаметрі) 

 









const

Г

n

t

d

d

HD

nz

t

M

M

M













,

sin

3

0

2

2

 

жүктеу/скачать 28,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: