Қалалық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары

1 
 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 
«ӚРЛЕУ» БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ ҦЛТТЫҚ ОРТАЛЫҒЫ АҚФ 
АСТАНА ҚАЛАСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ 
БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ 
 
 
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 
ФАО «НАЦИОНАЛЬНЫЙ ЦЕНТР ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ «ӚРЛЕУ» 
ИНСТИТУТ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ 
РАБОТНИКОВ ПО Г. АСТАНА 
 
 
 
 
 
 
 
 
«Мәңгілік елдің мҧраты – тәуелсіздік»  
қалалық ғылыми-тәжірибелік конференцияның 
МАТЕРИАЛДАРЫ 
 
 
  
21 қазан 2016 ж. 
 
 
 
 
 
МАТЕРИАЛЫ 
городской научно-практической конференции 
«Мәңгілік елдің мҧраты – тәуелсіздік»  
21 октября 2016 г. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Астана, 2016 
 

2 
 
Рекомендовано к изданию ФАО «НЦПК «Ӛрлеу» ИПК ПР по г. Астана 
Под общей редакцией Саиновой Л. А. 
 
 
Редакционная  коллегия:  Чокушева  А.  И.,  Асамбаев  М.  Ж., 
Ахметова   К. К.,  Дуйсебаева  М.  Ж.,  Бегалина  О.  А.,  Нурмаганбетова  В.  И., 
Бурабаева  Р.  С.,  Нурмагамбетова  Ж.  С.,  Даулетбаева  Г.  К.,  Карагозина  М.  И., 
Клименко Н. А., Боранбаева Л. К. 
 
 
 
Мәңгілік  елдің  мҧраты  –  тәуелсіздік:  Материалы  городской  научно-
практической конференции 21 октября 2016 г. – Астана, 2016. - _ с. 
 
 
 
 
 
В  сборнике  представлены  материалы  городской  научно-практической 
конференции  по  проблемам  эффективной  реализации  национальной  идеи 
«Мәңгілік  Ел»  в  организациях  образования  г.  Астана.  Представлены 
выступления, прозвучавшие на пленарном заседании и в секциях конференции, 
а также статьи заочных участников. 
Сборник  адресован  учителям  школ,  преподавателям  колледжей, 
специалистам системы повышения квалификации педагогов, а также широкому 
кругу читателей. 
 
 
 
 
Материалы публикуются в редакции авторов 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© ФАО «НЦПК «Ӛрлеу» ИПК ПР по г. Астана, 2016 

3 
 
ПЛЕНАРЛЫҚ МӘЖІЛІС /
 
ПЛЕНАРНОЕ ЗАСЕДАНИЕ
 
 
 
ВНЕДРЕНИЕ ЦЕННОСТЕЙ МӘҢГІЛІК
 
ЕЛ В УЧЕБНЫЕ 
ПРОГРАММЫ ОРГАНИЗАЦИЙ ОБРАЗОВАНИЯ
 
 
А. Мендыбаева, 
методист Управления  
образования г. Астаны 
 
Образование  должно  давать  не  только  знания,  но  и  умение  их 
использовать в процессе социальной адаптации 
Н. Назарбаев 
 
Главой  государства  Н.Назарбаевым  в  Послании  народу  Казахстана 
«Стратегия  «Казахстан  20-50»»-новый  политический  курс  состоявшегося 
государства»  определены  приоритеты  в  сфере  образования  одним  из  которых 
является  «изменить  направленность  и  акценты  учебных  планов  среднего  и 
высшего  образования,  включив  туда  программы  по  обучению  практическим 
навыкам и  получению  практической  квалификации  ».  [1]  В  Плане  нации "100 
конкретных  шагов",  предусмотрены  и  шаги,  направленные  на  обновление 
содержания  образования.  Данные  нововведения  продиктованы  самой  жизнью, 
требованиями нашего времени и послужат развитию страны. 
 
Стратегическим  ориентиром  реформирования  образовательной  систем 
является  формирование  развивающейся  и  саморазвивающейся  личности  «с 
творческим  типом  мышления,  развитой  мировозренческой  культурой, 
ответственным отношением к миру.»[2]  
В  основу  программ  всех  уровней  образования  заложена  система 
ценностей  "Мәңгілік  Ел".  Идеи  "Мәңгілік  Ел"  будут  внедряться  в  школьное 
содержание  через  академические  предметы,  исследовательскую  и  внеурочную 
деятельность,  дополнительное  образование,  элективные  курсы.  Содержание 
будет  направлено  на  формирование  духовно-нравственных  качеств  учащихся, 
казахстанского  патриотизма,  развитие  толерантности  и  умения  общаться  в 
условиях  межэтнической  и  межкультурной  коммуникации,  укрепление 
светских  ценностей  и  формирование  осознанного  неприятия  молодежью 
идеологии терроризма и и экстремизма. 
В  Плане  нации  "100  конкретных  шагов"  по  реализации  пяти 
институциональных  реформ  Главой  государства  задан  четкий  алгоритм 
дальнейшего  развития  отечественной  системы  образования  и  науки.  С  учетом 
опыта  стран,  добившихся  больших  экономических  успехов  за  счет  высокой 
конкурентоспособности  человеческих  ресурсов  (Корея,  Япония,  Финляндия  и 
другие),  перед  нами  поставлена  задача  по  введению  новых  образовательных 
стандартов  школьного  образования,  позволяющих  отойти  от  "пассивной" 
системы  передачи  и  получения  знаний  к  развитию  у  школьников  творческих 

4 
 
навыков, познавательной активности и самостоятельности мышления. 
На  обновление  содержания  образования  направлены  и  шаги  по 
внедрению  12-летнего  обучения  в  школе,  новой  модели  полиязычного 
образования  в  старшей  школе  и  вузах  и  другие.  Совершенствование 
образовательной политики позволит заложить в основу программ всех уровней 
обучения  систему  ценностей  "Мәңгілік  Ел",  идеи  которой  будут  внедряться  в 
школьное  содержание  через  академические  предметы,  исследовательскую  и 
внеурочную деятельность, дополнительное образование, элективные курсы. 
Президент  Республики  Казахстан  Н.А.Назарбаев  в  своем  Послании 
народу  «Казахстанский  путь  -  2050:  Единая  цель,  единые  интересы,  единое 
будущее»  в  качестве  общенациональной  патриотической  идеи  представил 
новую 
системообразующую 
ценность-«Мәңгілік 
Ел». 
Структурными 
составляющими  ее  определены  независимость,  национальное  единство, 
стабильность,  толерантность,  общественное  согласие,  территориальная 
целостность, 
суверенитет, 
равенство. 
Вышеназванные 
приоритеты 
представляют  процесс  воспитания  сегодня  как  одну  из  основных 
стратегических  и  приоритетных  задач  развития  современного  казахстанского 
общества, составляющую фундаментальную основу государственной политики. 
Фундамент  претворения  в  жизнь  общенациональной  идеи  «Mәңгілік  Ел» 
должен  быть  заложен  в  школе.  В  организациях  образования  необходимо 
целенаправленно  вести  воспитательную  работу,  усилить  воспитательный 
компонент  процесса  обучения.  В  связи  с  процессами  глобализации  и 
информатизации, 
увеличением 
миграционных 
потоков, 
расширением 
международных  контактов  с  носителями  различных  культур  на  разных 
уровнях, 
формированием 
единого 
мирового 
экономического, 
информационного,  культурного,  образовательного  пространства  следует 
усилить  работу  по  воспитанию  личности  обучаемого  как  субъекта 
межкультурных  отношений.  В  целях  формирования  гражданина  и  патриота, 
обладающих  лидерскими  качествами  необходимо  развернуть  в  организациях 
образования мероприятия по подготовке и проведению празднования 25-летия 
Независимости Республики Казахстан, патриотической акции "25 жыл : Бір Ел. 
Бір Тағдыр". Необходимо воспитывать в каждом школьнике чувство гордости 
за  свою  Родину,  объясняя  им,  что  за  25  лет  суверенного  развития  Казахстан 
вошел в число 50 самых развитых стран мира, досрочно реализовал Стратегию-
2030,  начал  осуществление  Стратегии-2050,  Плана  нации  "100  конкретных 
шагов: современное государство для всех". Основной целью празднования 25-
летия  Независимости  в  школах  должно  стать  дальнейшее  укрепление 
государственности, единства народа и консолидация всех казахстанцев вокруг 
ценностей "Мәңгілік Ел": демонстрация достижений и успехов Казахстана за 25 
лет  Независимости;  продвижение  общенациональной  патриотической  идеи 
"Мәңгілік  Ел"  и  ее  ценностей,  которые  являются  ядром  консолидации 
казахстанского  общества  для  дальнейшего  успешного  развития;  укрепление 
идентичности  и  единства;  укрепление  чувства  гордости  за  страну;  вовлечение 
всех граждан страны в реализацию главной стратегической задачи государства 

5 
 
– вхождение в число 30-ти развитых стран мира. В Плане нации «100 шагов по 
реализации  пяти  институциональных  реформ»  85-й  и  89-й  шаги  посвящены 
идее  Мәңгілік  Ел.  В  воспитательные  планы  классных  руководителей  внесены 
разъяснения и изучения общенациональной патриотической идеи Мәңгілік Ел . 
При  проведении  классных  часов  продуктивно  применяются  новые 
технологии  и  активные  формы  воспитания.  В  качестве  ресурсов  педагоги 
используют  примеры  из  отечественной  литературы,  кинематографа, 
публицистики,  поэзии,  собственные  сочинения  обучающихся  о  своей 
жизненной  позиции.  Очень  актуальна  информация 
о 
проведении 
Международной выставки «ЭКСПО-2017», которая станет одним из ключевых 
событий  в  новейшей  истории  Казахстана  и  внесет  огромный  вклад  в 
формирование  имиджа  нашей  страны,  развитие  экономики  и  культуры, 
туризма.  Совместно  с  Музеем  Первого  Президента  Республики  Казахстан 
проведен  Республиканский  конкурс  на  лучший  видеоролик  «ЛЕТОПИСЬ 
ЭКСПО», посвященного 25-летию Независимости Республики Казахстан среди 
учителей географии, биологии и химии. 
1 сентября 2016 года День знаний в школах г.Астаны прошли классные - 
«Я  -  патриот  своей  страны».  На  уроках  казахского  языка  и  литературы, 
русского  языка  и  литературы  ученики  пишут  сочинения  и  эссе  посвященную 
акту «Мәңгілік ел». 
23.06.2016г -26.06.2016г на базе школы №4 города Астаны при поддержке 
Миниcтерства  Образования  и  Науки  РК  и  Отдела  образования  города  Астаны 
прошел  ІІ  Международный  научно-практический  семинар,  посвященный  25-
летнему  юбилею  Республиканской  именной  школы  по  географии 
У.А.Есназарова.  Тема  семинара  «Независимости  Республики  Казахстан  –  25 
лет».  На  семинаре  участвовали  со  всех  областей  более  100  творческих 
работающихучителей.  Творческой  группой  географов  г.Астаны  разработано 
методическое  пособие  «Астанатану»,  «Астановедение»,презентация  которого 
была на семинаре. В рамках семинара учителя посетили Народную Академию 
«зеленых»  технологий  и  практик  и  школу  Аршалинского  района  и  приняли 
участие  в  практикуме  «Энерговодо  эффективных  технологии  в  организации 
образовательного 
процесса 
школы».Педагоги 
познакомились 
с 
инновационными  возможностями  энерговодо  эффективных  технологий  как 
инновационных  подходов  в  развитии  будущих  предпрофильных  компетенций 
детей и молодежи. 
В  ноябре  месяце  в  г.Астана  будет  проведена  акция  «Географический 
всеобуч»,  с  целю  оценки  уровня  географической  грамотности  населения. 
Учителя  и  ученики  школ  мотивируют  различные  слои  населения  к  изучению 
географии  родной  страны,  знание  которой  является  неотъемлемой 
составляющей образованного человека. 
Для  учителей  биологии  на  базе  СШ  №44  проведен  семинар  «Экскурсии 
как  одна  из  форм  повышения  познавательной  активности  учащихся.»  Школа 
расположена в поселке Интернациональный, в окрестностях которого имеются 
искусственные  насаждения,  естественные  биоценозы,  протекает  река  Ишим. 

6 
 
Молодым  учителя  увидели,  что  на  биологию  можно  изучать  и  с  применение 
местного  материала.  Учителя  географии,  биологии  на  уроках  формируют 
систему  знаний  о  своеобразии  родного  края,  что  способствует  воспитанию 
молодежи небезразличной к своей малой родине.  
Целью прикладных и элективных курсов по краеведению учителей города 
является  формирование  у  школьников  интегрированные  знания  об 
окружающем  мире,  по  истории,  географии,  биологии,  экономике  своей 
местности;  развитие  исследовательских  умений  и  навыков;  воспитание 
патриотизма и гражданственности. Местный материал не является самоцелью, 
а  служит  звеном,  способствующим  более  глубокому  усвоению,  закреплению 
тех  знаний,  умений  навыков,  которые  предусмотрены  базовым  компонентом 
образования. 
Идеи  "Мәңгілік  Ел"  органично  внедрены  в  учебный  процесс.  Конечным 
результатом является развитие и саморазвитие личности ученика, практических 
навыков,  творческих  индивидуальных  знаний  и  умений,  воспитание  патриота 
родного края. 
За  годы  независимости  сформировалась  новая  система  школьного 
образования со своими стандартами, принципами и учебными программами, в 
которую  органично  встраиваются  ценности  «Мәңгілік  Ел».  Ведь  система 
школьного  образования  –  краеугольный  камень  в  формировании  здорового, 
образованного, ответственного гражданина и патриота своей страны. Поэтому 
данное направление Плана нации в определенной степени является базовым. 
Литература: 
1.  Послание  Президента  Республики  Казахстан  –  Лидера  нации  Нурсултана 
Назарбаева  народу  Казахстана  «Стратегия  «Казахстан  2050»»:новый 
политический курс состоявшегося государства»-www.edu.gov.kz 
2.  Тубаева  Ш.  Исследовательская  культура  учителя:  методология,  теория  и 
практика формирования. Алматы: Алем-2000. 
 
 
БЕС ИНСТИТУЦИОНАЛДЫ РЕФОРМА ЖӘНЕ 100 
 
НАҚТЫ ҚАДАМ ТУРАЛЫ
 
 
Габдулина Б. А., 
ҚР Тұңғыш Президенті-Елбасы  
кітапханасының ғылыми қызметкері, 
Л. Н. Гумилев атындағы ЕҰУ доценті, т.ғ.к. 
 
Қҧрметті  Қауым,  биыл  2016  жыл  Қазақстан  Республикасы  ҥшін  айтулы 
жыл. Қазақ Елі мемлекеттігін қалпына келтіргеніне 25 жыл. Біз Сіздермен осы 
тарихи-саяси процестің куәгеріміз, қатысушысымыз, сондай-ақ, замандасымыз. 
Аталған  уақыт  тарихи  тҧрғыдан  алғанда  25  жыл  ширек  ғасыр  уақытты 
қамтиды,  осы аталған  тарихи  мерзім  аралығында  Қазақстан  Республикасының 
мемлекеттік  билігі  ӛзінің  қалыптасу,  даму  жолдарынан  ӛтіп,  оның  айқын 

7 
 
кӛрсеткіші  ретінде  қоғамдық  қҧрылысты  тҥбегейлі  ӛзгеріске  әкелетін  Бес 
институционалды реформа мен 100 нақты қадамды іске қосты. 
Ҧлт  ҧстазы  Ахмет  Байтҧрсынов  айтқандай  «Бҥгінгі  кҥн  кешегі  кҥннің 
баласы,  ертеңгі  кҥннің  атасы»[10],  демек,  бҥгінгі  ҧрпақ  қоғамдық  сананы 
тҥбегейлі  ӛзгертуге  бағытталған,  әлеуметтік-экономикалық  даму  процесіне 
жаңа  серпін  беретін  ауқымды  5  реформаның  куәгері,  замандасы,  тіпті 
қатысушысы болмақ.  
Ал  Сіздер,  қҧрметті  әріптестер,  осы  «Бес  халықтық  реформаны»  жҥзеге 
асыруға  ҥлес  қосатын,  ертең  елімізді  әлемнің  дамыған  30  елінің  қҧрамына 
кіруіне  тікелей  атсалысатын  буынға  сапалы  білім  мен  саналы  тәрбие  беру 
ісімен айналысу мҥмкіндігіне ие болған сала ӛкілісіздер.  
Саяси  процесс  –  бҧл  ҥздіксіз  қҧбылыс.  Мҧны  біз  қоғамның  тыныс-
тіршілігінен байқаймыз. Саяси процесі ҥдемелі даму бағытындағы мемлекеттер 
ҥшін  ҧзақ  мерзімді  реформалар  жҥргізу  қалыпты  жәйт.  Қазақстан 
Республикасы  Президенті  Н.А.  Назарбаев  ҧсынған  «Бес  институционалды 
реформа»  және  оны  жҥзеге  асыратын  «100  нақты  қадам»  қазақстандықтар 
жҥзеге асыратын Ҧлт жоспары болып табылады. Яғни бес бағыттағы реформа 
нақты қадамдар жиынтығы негізінде жҥзеге асырылмақ. 
Бес  институционалды  рефома  қазақстандық  қоғамның  барлық  саласын 
толығымен қамтыған және негізгі мақсаты – Қазақстан Республикасын әлемнің 
дамыған отыз мемлекетінің қҧрамына енгізу бойынша бағдарлама. «Дағдарыс» 
деген  ӛлеңінде  «Ой  Алла,  заман  нендей  тҥрленіп  тҧр,  Айтуға  тілің  жҥрмей 
кҥрмеліп  тҧр»  -  деп  ҧлт  ҧстазы  Ахмет  Байтҧрсынов  айтқандай[175],  әрине, 
бҥгінгі таңда әлемді шарпыған әлеуметтік-экономикалық дағдарысты, оған қоса 
кҥрделі  саяси  ахуалды  назарға  алсақ,  біздің  қоғам  алдына  қойған  мақсат-
міндеттер одан әрі кҥрделене тҥсері анық. Дегенмен, адамзат тарихына ҥңілсек, 
нарықтық  экономика  ҥшін  экономикалық  дағдарыстар  заңды  қҧбылыс  және 
осындай  экономикалық  кҥрделі  сәттерді  оңтайлы  қолданып,  ӛз  пайдасына 
шешіп, мемлекетін ҥдемелі даму сатысына кӛтерген Канада мен Австарлияның 
тәжірибесі тарихтан мәлім. 
Сонымен, «Бес институционалды реформаның» негізгі мәні, мақсаты не? 
Аталған  бес  реформа  атқарылатын  жҧмыс  кӛлемі  бойынша  соншалықты 
ауқымды,  тіпті  әрбір  институционалды  реформа  бойынша  тың  еңбек  жазуға 
болады.  Демек,  барлық  бес  реформаны  және  оны  жҥзеге  асыратын  100  нақты 
қадамды толығымен қамтып, сипаттап шығу бір мақаланың аясына сыймайды. 
Дегенмен, 
әрбір 
реформаға 
қысқаша 
тоқталып, 
әсіресе 
бесінші 
институционалды реформаны мейлінше толығырақ қарастыруды жӛн кӛрдік.  
Сонымен,  бірінші  реформа  –  «Баршаға  бірдей  осы  заманғы  мемлекет». 
Адамзат баласы мемлекет қҧрған заманнан бері саяси биліктің неғҧрлым тиімді 
болуын  қамтамасыз  ету  ҥшін  ізденіс  ҥстінде  және  сол  ізденістің  нәтижесі 
ретінде  тҥрлі  саяси  реформаларды  жҥзеге  асыруда.  Алайда,  кез-келген 
реформаны  іске  асыру  ҥшін  қоғам  сол  қайта  қҧру  процесіне  дайын  болуы 
қажет.  ҚР  Президенті  Н.Ә.Назарбаев  бірнеше  мәрте  атап  ӛткендей,  бҥгінгі 
қазақстандық қоғамды шарпыған жерлестік қағидатын жою ҥшін, «мемлекеттік 

8 
 
қызметкерлер корпусын ағымдағы саяси ҥдерістер мен жекелеген тҧлғалардың 
тамыр-таныстығына  қарамайтындай  автономиялы  етіп  жасау  міндеті  тҧр». 
Мҧның мәні – сайлаулар, министрлер, әкімдер мен ӛзге басшылардың ауысуы 
әкімшілік  мемлекеттік  қызметке  әсер  етпеуі  тиіс.  Яғни  меритократия 
принципінің жҥзеге асуын толығымен қамтамасыз ету кӛзделген. Нәтижесінде 
мемлекеттік  қызметкер  сатылай  кӛтерілу  барысында  белгілікті  тәжірибе 
жинақтап,  кәсіби  деңгейінің  жетілуін  қамтамасыз  етеді,  ал  кәсіби  біліктілік 
басқару процесіне қосқан ҥлесін айқындамақ. Демек, мемлекеттік қызметкерге 
атқарған  қызметінің  нәтижелілігі  бойынша  еңбекақы  тӛлеу  кӛзделген.  Осы 
орайда  кәсіби  біліктілік мәселесі  кҥн  тәртібіне  қойылмақ. Ал  кәсіби біліктілік 
индивидтің бәсекеге қабылетті болуын талап етпек.  
Екінші  реформа  –  «Заңның  ҥстемдігі».  Аталған  реформа  кәсіпкерлік 
қызметпен  айналысу  ҥшін  жағдай  жасайтын,  мҥлік  қҧқығына  кепілдік  беру 
нәтижесінде экономикалық ӛсім ҥшін негіз болатын заң ҥстемдігін қамтамасыз 
етуге  бағытталған.  Қазақстанда  жеке  кәсіпкерлікпен  айналысу  ҥшін 
мемлекеттік билік тарапынан жағдай мейлінше қолайлы, алайда азаматтардың 
санасында белгілікті деңгейде барьер бар. Демек, қазақстандық сот тӛрелігі мен 
қҧқық  қорғау  жҥйесі  жеке  меншік  мҥдделердің,  азаматтардың  қҧқы  мен 
бостандығы  сақталуын  қамтамасыз  ету  кӛзделген.  Осы  орайда,  полицияның 
мәртебесін жоғарылатып, оның азаматтар алдындағы жауапкершілігін арттыру, 
сондай-ақ,  қҧқық  қорғау  органдарының  ашықтығын  қамтамасыз  ету, 
ақпараттық  технологияларды  дамытып,  бейнетіркеу  қҧрылғыларымен 
жабдықтау қажет.  
Аталған  реформаның  негізгі  басымдығы  ретінде  судьялар  корпусының 
біліктілігіне  қатысты  талаптар  айтылған.  Енді  заңның  ҥстемдігі  аясында 
судьялар корпусынан ҥміткер нотариуста, ішкі істер министрлігінде, полицияда 
немесе  кемінде  сот  жҥйесінде  істеген  5  жыл  жҧмыс  ӛтілі  болуы  тиіс.  Сот 
жҥйесінде  де  меритократия  принципі  қатаң  сақталуы  талап  етіледі.  Аталған 
реформа қоғам ҥшін, оның ішінде, әсіресе жастар арасында талдау барысында 
ҥлкен  қызығушылық  тудырды.  Жастардың  пікірінше  саяси  жҥйе  толыққанды 
қызмет  етуі  ҥшін  заңды  қҧрмет  тҧтатын  ҧрпақ  пайда  болуы  барысында  заңды 
сыйлайтын қоғам қалыптаспақ.  
Ҥшінші реформа – «Орнықты экономика». Бҧл реформаның негізгі мәні – 
орта  тапты  жеделдете  қалыптастыру  ҥшін  жҥргізілетін  экономикалық 
реформалар кешені. Аталған реформаның ауқымдылығы оны жҥзеге асыратын 
нақты  қадамдар  санынан  кӛрініп  тҧр.  Яғни  реформа  экономиканың  барлық 
саласын  қамтиды,  ол  ауыр  индустриядан  бастап,  туризм,  жеңіл  ӛнеркәсіп, 
қаржы  орталығын  қҧру  процесі,  сондай-ақ,  сервистік  секторды  дамытуды  да 
қамтыған.  Демек,  аталған  реформаны  толыққанды  жҥзеге  асыру  нәтижесінде 
қазақстандық  экономиканы  әлемдік  шаруашылық  байланыстарға  тартылуына 
әкелуі тиіс. Әсіресе шешуші бағыт қызмет кӛрсету саласын, басымдық ретінде 
–  сервистік  сектордың  шағын  және  орта  кәсіпорындарын  дамыту  ерекше 
аталып  ӛткен.  Бҧл  отандық  экономиканың  қарқынды  дамуына  ерекше  ҥлес 
қосатын  сала.  Себебі  шағын  және  орта  бизнесті  мемлекет  тарапынан  қолдап, 

9 
 
азаматтардың әл-ауқатын арттыру тетіктерін дамыту кӛзделген. Сонымен қатар, 
бҥгінгі  таңда  ҚР  «Туризм»  мамандығы  бойынша  кадр  дайындау  ҥшін  мектеп 
тҥлектеріне  мемлекеттік  гранттар  саны  ӛте  кӛп  бӛлінуде,  осы  орайда  аталған 
реформа  басымдықтарының  бірі  ретінде  туризмді  дамытудың  жаңа 
бағдарламасын  қабылдау  мәселесі  айтылғанын  ерекше  айтуға  болады  Бҧл 
мемлекеттік қазынаға қҧйылатын кіріс кӛзінің тетігіне айналары сӛзсіз, сондай-
ақ, жастарды жҧмыс орнымен қамтамасыз етудің бірден бірі тетігі болмақ. 
Тӛртінші  реформа  –  «Болашағы  біртҧтас  ҧлт».  Кез-келген  мемлекеттің 
ҥдемелі  бағытпен  дамуының  бірден-бір  кепілі  –  саяси  тҧрақтылық.  Алайда, 
бҥгінгі 
таңда 
әлемді 
шарпыған 
саяси 
қақтығыстар, 
ҧлтаралық, 
конфессияаралық  алауыздықтар  қазақстандық  қоғамды  да  алаңдатады.  Бҧл 
мәселе  әрдайым  Елбасының  назарында,  нәтижесінде  қоғамда  тҧрақтылықты 
сақтау  мен  қоғамдық  келісімді  қамтамасыз  ету  ҥшін  тҥрлі  жҧмыстар 
атқарылып,  айтарлықтай  табыстарға  қол  жетіп  жатыр.  Дегенмен,  аталған 
мәселе әрдайым қоғамның кҥн тәртібінде тҧратын мәселелердің бірі. 
Қазақстан  Республикасы  Конституциясы  нәсілдік,  этностық,  діни  және 
әлеуметтік  қатыстылығына  қарамастан,  барлық  азаматтардың  қҧқықтық 
теңдігіне  кепілдік  береді.  Ал  біртектілік  саяси  тҧрақтылықты  сақтау  мен  оны 
қамтамасыз  етудің  бірден-бір  кепілі  болып  табылады.  Осы  орайда, 
қазақстандық  әрбір  азамат  мемлекеттің  жетістігі  оның  ӛз  жетістігі  ретінде 
тҥсіну  санасына  кӛтерілмек.  Қазақ  халқы  мемлекет  қҧрушы  ҧлт  ретінде  осы 
мемлекеттің  тағдырына  жауапты,  сондықтан  қоғамдағы  негізгі  жауапкершілік 
те қазақ халқына жҥктелмек. 
Сондай-ақ,  аталған  реформаның  тартымды  тҧсы  –  тілдердің 
ҥштҧғырлығы.  Бҧл  мәселе  қолданбалы  сипатта,  яғни  қазақ,  орыс,  ағылшын 
тілдерін  дамыту  бҥгінгі  таңда  қарқынды  тҥрде  жҥзеге  асып  жатыр  деп  нық 
сеніммен  айтуға  болады.  Оның  айғағы  ретінде  қазақстандық  мектеп 
оқушыларының  ағылшын  тілін  жетік  меңгергенінің  нәтижесінде  шетелдік 
олимпиадаларға қатысып, жҥлделі орындарға ие болып, жоғары білім сапасын 
дәлелдеп  жатқаны  айқын  кӛрсеткіш.  Ал  бҧл  жетістіктер  қоғамның,  әсіресе 
жастардың бәсекеге тӛтеп бере алатын, бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыруда 
және  соның  кепілі  болатын  факторлардың  бірі.  Бҥгінгі  таңда  ҥш  тілді  азамат 
қазақстандық  қоғам  ҥшін  қалыпты  жәйтке  айналуда  және  бҧл  қоғамда 
атқарылып жатқан іс-шаралар нәтижесінің айғағы. 
Бесінші  реформа  –  «Ашық  және  есеп  беруші  мемлекет».  Алдыңғы  тӛрт 
реформаның  әрқайсысы  ӛз  тарапынан  кҥрделі,  алайда,  бесінші  реформаның 
ауқымдылығы ӛзінше ерекше деуге болады. Себебі, бесінші институционалды 
реформа қоғамдық сананы тҥбегейлі ӛзгертуге бағытталып, соның нәтижесінде 
мемлекеттік  билікті  дамудың  жаңа  сатысына  кӛтеруді  кӛздейді.  Әдетте 
қоғамдық  сана  мәселесі  адамзат  тарихының  барысында  ежелгі  ойшылдар 
қарастырған  мәселелердің  ӛзегі  болса,  бҥгінгі  таңда  да  адамзат  қоғамы 
дамуындағы  ерекшеліктерге,  орын  алған  тҥрлі  қайшылықтарға,  саналуан 
жаһандық  қҧбылыстарға  байланысты  аталған  мәселе  қоғамтанушылардың 
зерттеу объектісі болып табылады және бола бермек.  

10 
 
Бесінші  реформадан  нақты  нәтижеге  қол  жеткізу  ҥшін  бес  міндет  тҧр, 
айталық,  біріншісі-мемлекеттік  орган  басшыларының  есеп  беру  тәжірибесін 
кеңейту  кӛзделген.  Бҧл  міндетті  жҥзеге  асыру  ҥшін  мемлекеттік  орган 
басшылары  қоғам  алдында  стратегиялық  жоспарлар  бойынша  қол  жеткізілген 
нәтижелер  туралы  ашық  баяндама  жасап,  оны  ресми  веб-сайттарда 
орналастырулары  қажет.  Сондай-ақ,  орталық  мемлекеттік  органдардың 
статистикалық  базалары  мәліметтеріне  онлайн  қолжетімділік  қамтамасыз 
етілетін  болады,  яғни  барлық  бюджеттік  және  қаржылық  есеп,  сыртқы  қаржы 
аудитінің нәтижелері, мемлекеттік саясат тиімділігін бағалау қорытындылары, 
республикалық  және  жергілікті  бюджеттің  орындалуы  туралы  есеп 
жарияланатын  болады.  Осы  бірінші  міндетті  орындаудың  тетігі  ретінде 
ағымдағы жылдың 13 қараша кҥні Елбасы «Мемлекеттік аудит және қаржылық 
бақылау  туралы»  ҚР  Заңына  қол  қойды.  Сонымен  қатар,  осы  бірінші  міндет 
аясында  ҚР  ҧлттық  ЖОО  басшыларының  есеп  беруін  тәжірибеге  енгізу 
кӛзделген.  Бҧл  ЖОО  білім  сапасын  арттырудың,  жоғары  дәрежелі  кадр 
дайындау,  сондай-ақ,  Қазақстанның  ҧлттық  университеттеріне  шетелдік  білім 
алушыларды тарту арқылы қаржы табу тетігі және соның нәтижесінде Отандық 
ЖОО әлемдегі жоғары дәрежелі оқу орындарының деңгейіне кӛтеру кӛзделген.  
Екінші міндет – шешім қабылдау процесінің ашықтығын қамтамасыз ету. 
Енді  бҧл  міндетті  шешу  аясында  жоғары  мемлекеттік  органдар  мен  әкімдар 
жанында  қоғамдық  кеңестер  қҧру  кӛзделген.  2015ж.  9  қараша  кҥні  Қазақстан 
Президенті  Н. Ә.  Назарбаев  осы  міндетті  шешуге  бағытталған  «Қоғамдық 
кеңестер  туралы»  Заңға  қол  қойды.  Осы  Заңмен  қоғамдық  кеңестердің 
ӛкілеттіктері мен мәртебесі бекітілді. Демек, қоғамдық кеңестер қоғам алдында 
есеп  беретін  ашық  мемлекеттік  билікті  қалыптастыруға,  азаматтар  мен 
азаматтық 
қоғам 
институттарының 
барлық 
деңгейдегі 
мемлекеттік 
органдардың  шешім  қабылдау  процесіне  кеңінен  қатысуын  қамтамасыз  етуге 
бағытталған.  Қоғамдық  кеңестер  республикалық  және  жергілікті  деңгейде 
қҧрылады.  Олар  автономды  және  дербес  болмақ.  Енді  шешім  қабылдау 
процесінің  ашықтығын  қамтамасыз  ету  ҥшін  Елбасы  «Ақпаратқа  қол  жеткізу 
туралы»  Заңға  2015ж.  18  қарашасы  кҥні  қол  қойды.  Бҧл  Заң  аясында 
мемлекеттік  органдар  иелігіндегі  тек  мемлекеттік  қҧпия  және  заңмен 
қорғалатын  басқа  да  ақпараттардан  ӛзге  кез  келген  ақпараттың  ашықтығы 
қамтамасыз етілетін болады. Бҧл Заң аясында шенеуніктерде қажетті ақпаратты 
алу  оңайлайтын  болады  және  ақпараттардың  басым  бӛлігі  еркін  айналымға 
шығып,  халық  ҥшін  қолжетімді  болмақ.  Бҧл  ақпараттардың  әкімдер 
министрлердің  ресми  сайттарынан  алуға  болады.  Яғни  мемлекеттік  мәселеге 
тҧлға мҥдделілігінің артуына бірден бір тетік. 
Ҥшінші  міндет  –  азаматтық  бюджеттендіруді  енгізу.  Бҧл  мәселе  біздің 
қоғам  ҥшін  жаңашылдық,  себебі  бюджет  мәселесін  шешуге  қоғамның 
толыққанды тартылуы біздің тәжірибемізге алғаш рет еніп отыр. Енді азаматтақ 
қоғам институттарының ӛкілдері бюджет қаржысын бӛлу ісіне қатысып, ресми 
сипаттағы  аралық  бақылаулар  таратылады.  Сондай-ақ,  есеп  комитеті  бірінші 
сыныпты әлемдік аудиторлық компаниялар модельдері бойынша жҧмыс істеп, 

11 
 
ағымдық  бақылаудан  кетеді.  Осы  орайда  мемлекеттік  аудит  пен  қаржылық 
бақылау  органдарының  қызметін  реттейтін  «Мемлекеттік  аудит  және 
қаржылық  бақылау  туралы»  Заң  2015ж.  13  қараша  кҥні  қабылданды.  Аталған 
Заң  мемлекеттік  аудит  және  қаржылық  бақылауды  жҥргізуге  байланысты 
қоғамдық  қатынастарды  реттейді  және  қаржылық  бақылау  органдарын 
ҧйымдастырудың,  қызметінің  және  ӛкілеттіктерінің  біріңғай  принциптерін 
белгілеуге бағытталған. Сондай-ақ, мемлекеттік аудиттің негізгі кӛрсеткіштері 
ретінде  тиімділік,  ҥнемділік,  ӛнімділік,  нәтижелілік,  мәндік  ӛлшемдері 
алынған.Ал негізгі принциптері ретінде тәуелсіздік және объективтілік, кәсіби 
қҧызерттілік,  қҧпиялылық,  дәйектілік,  ашықтық  және  жариялылық  бекітілген. 
Аталған  принциптер  қаржылық  бақылауды  жҥзеге  асыруды  жаңа  сатыға 
кӛтеруді қамтамасыз етпек.  
Тӛртінші  міндет  –  шағымдану  жҥйесін  нығайту  кӛзделген.  Мемлекеттік 
қызметкердің  іс-қимылына  шағымдану  жҥйесін  тәжірибеге  енгізу  арқылы 
кәсіби біліктіліктің артуын, әдеп Кодексінің қатаң сақталуын қамтамасыз етуге 
бағытталған.  
Бесінші міндет – қоғамның ӛзін-ӛзі реттеуін кеңінен енгізуді қамтамасыз 
ету.  Ӛзін-ӛзі  реттеу  мен  жергілікті  ӛзін-ӛзі  басқаруды  дамыту  арқылы 
азаматтардың  шешім  қабылдау  процесіне  қатысу  мҥмкіндігін  кеңейтеді, 
сондай-ақ,  мемлекетке  тән  емес  қызметтерді бәсекелестік ортаға  және ӛзін-ӛзі 
реттеуші  ҧйымдарға  беру  арқылы  мемлекеттік  органдардың  жауапкершілік 
аймағы  қысқарады.  2015ж.  13  қараша  кҥні  Елбасы  Н.Ә.  Назарбаев  «Ӛзін-ӛзі 
реттеу  туралы»  Заңға  қол  қойды.  Сонымен,  осы  бесінші  институционалды 
реформаны  жҥзеге  асырып,  нәтижеге  қол  жеткізу  барысында  мемлекеттік 
қҧрылысқа  серпін  беріліп,  жергілікті  атқарушы  органдар  сайланбалылығы 
туралы мәселені шешуге болады. Сондай-ақ, аталған бесінші реформа еліміздің 
барлық  әлеуметтік  топтарының  саяси  процеске  белсене  қатысуын  қажет  етеді 
және соның нәтижесінде қоғамда тҥбегейлі жаңа саяси сананың қалыптасуына 
әкелмек.  
Қорытындылай  келе,  бҥгінгі  таңда  5 институционалды  реформа  қоғамда 
кеңінен  талқылыналып,  қолдау  тауып  отыр.  ҚР  Тҧңғыш  Президенті-Елбасы 
кітапханасында  «Әлемді  ӛзгертетін  идеялар»  тақырыбында  ӛткізіліп  жатқан 
семинар-тренингке қатысқан білім алушылардың аталған реформаның мәні мен 
мазмҧнына  деген  қызығушылығы  ӛте  жоғары  екенін  атап,  ал  Л.  Н.  Гумилев 
атындағы  Еуразия  ҧлттық  университеті  «Саясаттану»  мамандығының 
студенттерімен  жастар  арасында  жҥргізілген  сауалнамаға  стандартты 
статистикалық  талдау  нәтижесінде  реформаны  қолдау  кӛрсеткіші  81  пайызды 
кӛрсеткенін атап ӛткен жӛн.  
Демек,  білім  жҥйесінде  қоғамтану  пәндері  тарапынан  мемлекеттік 
маңызы бар мәселелер, айталық, Бес институционалды реформаны талдау кҥн 
тәртібіне  қойылып,  қарастырылғаны  жӛн  деп  санаймыз.  Мақаланың  басында 
атап  ӛткеніміздей,  бҥгінгі  білім  алушы  азамат  ертеңгі  қоғамның  толыққанды 
мҥшесі,  ертеңгі  қоғамның  саяси  процесінің  куәгері,  замандасы,  қатысушысы. 
Олай болса, қоғамтану пәндерінде саяси реформалаудың қазақстандық моделі, 

12 
 
оның  негізгі  басым  бағыттары  мен  ерекшеліктерінің  мәнін  тҥсіндіріп,  талдап, 
Отанымыздың  ертеңгі  тізгінін  ҧстайтын  бҥгінгі  жастардың  саяси  мәдениетін, 
саяси  сауаттылығын,  саяси  белсенділігін  қалыптастыру  тікелей  аталған 
қоғамтану пәндерінің аясына толыққанды енгені жӛн. Сонда 
й-ақ, 
Алаш 
реформаторы  А.Байтҧрсыновтың  сӛзімен  айтсақ:  «Мәдениет  кҥшейеді  ӛнер-
білім  кҥшімен,  ӛнер-білім  кҥшейеді  оқумен.  Оқу  ісі  сабақтас  әдебиетпен.  Оқу 
әдебиетті  кҥшейтеді,  әдебиет  оқуды  кҥшейтеді.  Оқу  мен  әдебиет  бірін-бірі 
қолдап,  бірін-бірі  кӛтермелеп,  бірін-бірін  сҥйрейді.  Оның  ӛсіп,  ҥлкейіп, 
гҥлденуі ҥшін кӛп іс, кӛп кҥш керек. Сол кӛп істі қолынан келгенше істейтін, 
сол кӛп кҥш шамасынан келгенше сарп ететін...» мектеп мҧғалімдері [186]. 
Қолданылған әдебиет: 
1. А. Байтҧрсынов Алты томдық шығармалар жинағы. – Алматы: «Ел-шежіре», 
– 2013.  
2.  Н.  Назарбаев  «Ҧлттық  жоспар  –қазақстандық  арманға  бастайтын  жол».-
Егемен Қазақстан 6 қаңтар 2016 ж. 
3. Н. Назарбаев Бес институционалды реформа. - www.akorda.kz.  
 
 
РОЛЬ МУЗЕЙНОЙ ПЕДАГОГИКИ В РЕАЛИЗАЦИИ 
 
ОСНОВНЫХ ПРИНЦИПОВ ИДЕИ «МӘҢГІЛІК ЕЛ» 
 
 
Казбекова Р. У.,  
руководитель Центра музейной  
педагогики Музея Первого Президента  
Республики Казахстан, г. Астана 
 
В  настоящее  время  одной  из  важнейших  задач,  стоящих  перед 
организациями  образования  нашей  страны,  является  усиление  воспитательной 
работы.  В  стране  идет  интенсивный  поиск  новых  подходов  повышения 
воспитательного  потенциала  образовательного  процесса.  Важным  элементом 
новой  идеологии  воспитания  выступает  идея  «Мәңгілік  Ел»,  которую  Глава 
государства  изложил  и  обосновал  в  Послании  народу  Казахстана 
«Казахстанский  путь–2050:  Единая  цель,  единые  интересы,  единое  будущее» 
(17.01.2014).  Это  совершенно  новая  концепция  в  отечественной  истории 
«документальная  форма  общенациональной  идеи,  это  емкая,  уникальная 
программа  идентичности  единства  казахстанцев.  В  нем  связаны  воедино 
вопросы  экономики,  политики,  морали,  веры,  нашего  видения  в  глобальном 
мире» [2]. По сути, это национальная идея и государственная идеология нашего 
государства,  которая  базируется  не  только  на  многовековой  мечте  нашего 
народа,  но  и  на  конкретных  результатах  развития  Казахстана  за  годы 
Независимости.