Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

80 
 
ӘЛЕУМЕТТІК
 
–
 
ТҰРМЫСТЫҚ БАҒДАР САБАҒЫНЫҢ 
 
ТӘРБИЕЛІК –
 
ДАМЫТУШЫЛЫҚ БАҒЫТЫ
 
 
Абдигалиева Г. Т., 
АТМИ әлеуметтік-тұрмыстық  
бағдар пәнінің мұғалімі 
 
Елбасы «Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мҥдде, бір болашақ» атты 
халыққа  Жолдауында  барлық  азаматтарды  мҥгедектерді  жан-жақты  қолдап, 
олардың  проблемаларын  оң  шешуге  атсалысуға  шақырды.  Президент 
мҥмкіндігі шектеулі азаматтарымызға кӛбірек кӛңіл бӛлу керектігін ескертті. 
Бҥгінгі  таңда  тиянақты  білім  беру  жҥйесінде  оқушылардың  сабақтағы 
тәрбиелік  мақсатын  дамыту  басты  мәселе  болып  отыр.  Тәрбиелік  мақсаттың 
негізі  міндеті  -  даму  мҥмкіндіктері  шектеулі  балалардың  таным  іс  -әрекеттері 
мен  сезімдік-жігер  аумағы  кемшіліктерін  барынша  еңсеру,  оларды  кәсіптік 
еңбекке араласуға дайындау, заманауи қоғам жағдайында әлеуметтік бейімдеу.  
Астана  қаласындағы  арнайы  тҥзету  мектеп-интернатында  зерде 
бҧзылыстары бар оқушылардың ӛз бетімен ӛмір сҥруге, әлеуметте бейімделуіне 
дайындау  негізгі  міндеттердің  бірі  болып  табылады.  Демек,  тәрбие  ҥдерісі 
тәрбиеленушінің  сҧраныстарын  қанағаттандыруы  тиіс.  Тәрбие  ҥдерісінде 
болған  жағдайды  дҧрыс  тҥсінуіне,  оқушылардың  ӛзін  тҧлға  ретінде  сезінуіне 
кӛмектесуі  керек.  Орталық  жҥйке  жҥйесінің  органикалық  бҧзылуынан  бҧндай 
балалардың  танымдық  қызметі  қайтымсыз  бҧзылып,  қабылдау,  есте  сақтау 
қабілеті  және  зейіні  тӛмен  болады.  Зерде  бҧзылыстары  бар  балалар  дене 
қозғалысын  ҥйлестіру  қабілеті,  сондай-ақ  жалпы  қол  моторикасы  нашар 
дамуымен  ерекшеленеді.  Сондықтан  бҧндай  балалардың  қоршаған  ортаға 
бейімделіп кетуі қиынға соғады. 
Ерекше білімді қажет ететін оқушы арнайы тҥзету мектебінде ӛз бетімен 
немесе  ҥлкендер  кӛмегімен  ӛзінің  тәртібін  тежеуге  және  айналадағылармен 
қарым  -  қатынас  жасауға  ҥйренеді,  ӛздерінің  жетістіктерімен  бағалатынын, 
беделі жоғарлайтынын тәжірибе ҥстінде кол жеткізеді.  
Зерде  бҧзылыстары  бар  бҥгінгі  оқушыны  ӛзіне  тҧлға  ретінде  байқатуы 
ҥшін оның қандай қасиеттерін тәрбиелеу керек? Ең алдымен, интеллектуалды, 
физикалық, кәсіби еңбекке деген саналы қатынасы:  

 
еңбек дағды мен машықтарын игеру, ӛзгелердің еңбегін қҧрметтеу;  

 
қоғамдық еңбекке араласу, ӛмірін жоспарлауды қалыптастыру;  

 
мамандық таңдауға дайындау. 
Осы қасиеттер еңбекке баулу мен тәрбиелеу ҥдерісінде тәрбиеленеді.  
Ата-анасынан қамқорсыз қалған және жетім балаларды мектеп –интернат 
қабырғасында  тәрбиелеудің  басты  мақсаттарының  бірі  -  тәрбиеленушілерді 
еңбекке тәрбиелеу және қоғамдық ӛмірге қиыншылықсыз араласып кетулеріне 
кӛмектесу.  Жастайынан  ата-ананың  қамқорлығынсыз  қалу  бҧл  балалардың 
қоршаған әлеуметтік ортамен байланысын қиындатады. 
Арнайы білім беру кеңістігінде зерде бҧзылыстары бар балаларды оқыту 

81 
 
жҥйесі  тҥзете-дамыта  оқытумен  қатар,  жас  ерекшеліктері  мен  қабілеттеріне 
сәйкес танымдық қызметін дамыта отырып, әлеуметтендіру мәселесіне де баса 
кӛңіл  аудару  керек.  Егер  адам  қоғамдық  ӛмірге  белсене  араласып,  ӛзін  сол 
әлеуметтік  ортада  жақсы  сезіне  алса  және  туындаған  қиыншылықтарды  ӛз 
бетінше  шеше  алатын  жағдайда  болса,  ол  адамның  әлеуметтік  ортаға,  ӛмірге 
бейімделгендігін кӛрсетеді.  
Сондықтан  тҥзету  мектебінде  зерде  бҧзылыстары  бар  балалардың  жас 
шамасы 
мен 
ӛзіндік 
ерекшеліктерін, 
мҥмкіндіктерін 
есепке 
ала 
отырып  жҥргізілетін  арнайы  әлеуметтік-тҧрмыстық  бағдар  пәні  бар. 
Әлеуметтiк-тҧрмыстық  бағдар  беру  сабағы  теориялық  білім  мен  жаттығу 
жҧмыстарын  жҥргізу  ҥшін  жабдықталған  арнайы  сыныпта  жҥргiзiліп, 
оқушылар қажеттi тҧрмыстық дағдыларды, мiнез-қҧлықтың белгiлi нормаларын 
меңгередi. 
ӘТБ  –  әлеуметтік-тҧрмыстық  бағдар,  бҧл  тәжірибе  барысында  зерде 
бҧзылыстары  бар  балаларды  ӛз  бетінше  ӛмір  сҥруге  және  еңбектенуге 
дайындауға,  олардың  әлеуметтік  ортада  бейімделуіне  қажетті  білім  және 
біліктілікті қалыптастыруға бағытталған арнайы тҥзету пәні.  
ӘТБ  пәнінің  мақсаты:  зерде  бҧзылыстары  бар  балалардың  қоғамда  ӛзін 
адамдармен  теңбе-тең  ҧстай  білуі  туралы  біртҧтас  білім,  біліктілік,  дағды 
жҥйесін  қалыптастыру  және  заманауи  жағдайға  әлеуметтік-психологиялық 
бейімделулерін қамту. 
Әлеуметтік-тҧрмыстық бағдар сабағының міндеттері: 

 
кҥнделікті  тҧрмыста  пайдаланылатын  заттар  туралы  нақты  тҥсініктер  беру, 
олардың міндеттері және пайдалану ережелері тҥсіндіру; 

 
кҥнделікті 
тҧрмыста 
қолданылатын 
қҧралдар 
мен 
аспаптарды 
техникалық  қауіпсіздік  ережелерін  сақтай  отырып  пайдалану  дағдыларын 
қалыптастыру; 

 
тҧрмыста, қоғамдық орындарда, әртҥрлі жағдайда ӛзін мәдениетті ҧстай білу 
дағдыларын қалыптастыру; 

 
балалардың бойында ӛз мінез-қҧлқын, сырт келбетін бақылай білу тәсілдерін 
тудыру,  әр  тҥрлі  жағдайларда  адамдармен  қарым-қатынас  жасай  білу,  әңгіме 
жҥргізе білу дағдыларын қалыптастыру; 

 
жҥйке  жҥйесінің  әр  алуан  тҥріне  байланысты  адамдардың  ӛзара  қарым-
қатынасындағы ерекшеліктерімен таныстыру. 
Сабақ  барысында  оқушылардың  ӛзіне-ӛзі  қызмет  ету,  ҥй  шаруасын 
жҥргізу  және  қоршаған  ортада  бейімделу  секілді  дағдылары  дамып,  жетіледі. 
Әрі  оқушылар  әртҥрлі  ҧйым  мен  мекемелердің  кӛрсететін  қызмет  тҥрлері 
жайлы  ақпараттар  алады,  қарапайым  экономикалық  білімге  де  ҥйренеді 
(тауардың бағасы, қызмет тҥрлері, отбасы қаражаты және т.б.).  
ӘТБ бағдарламасына келесі бӛлімдер кіреді: 
«Жеке бас тазалығы», «Киім және аяқ киім», «Тамақтану», «Тҧрғын ҥй», 
«Отбасы»,  «Кӛлік»,  «Байланыс»,  «Ӛзін-ӛзі  ҧстау  мәдениеті»,  «Медициналық 
кӛмек», «Сауда»; 
«Жеке бас тазалығы» тақырыбы балалар ҥшін ӛте маңызды, ӛйткені олар 

82 
 
жеке  бас  тазалығы  туралы  алғашқы  бастапқы  ережелерін  меңгереді,  теріге 
кҥтім жасау мен ӛз денсаулығын сақтау және нығайту ҥйренеді; 
«Киім  және  аяқ  киім»,  «Тҧрғын  ҥй»  тақырыптарын  ӛту  барысында 
оқушылар  киім  мен  аяқ  киімді  кҥтудің  дағдыларына  ие  болады.  Әр  мезгілге 
байланысты  киім  таңдай білуге  ҥйренеді.  Тҧрғын ҥй  тҥрлерімен  танысады, ҥй 
тазалығын  сақтаудың  әдіс-тәсілдерімен  танысып,  оларды  меңгереді,  ӛз  мекен-
жайын білуге ҥйренеді; 
«Отбасы»,  «Мінез-қҧлық  мәдениеті»  тақырыптарында  отбасындағы, 
сыныптағы,  топтағы,  қоғамдық  жерлердегі  ӛзара  қарым-қатынас  орнатудың 
жолдары  мен  тәсілдері  ашылады,  ҥстел  басында,  театрға,  киноға, 
мҧражайларға,  дҥкендерге  барған  уақыттағы  ӛзін  ҧстай  білу  ережелері 
бекітіледі; 
«Кӛлік»  тақырыптарын  ӛтуінде  кӛшеде  жҥру  тәртібі  дағдылары,  жол 
жҥру ережелері бекітіледі, балалар қала кӛліктерінің әр тҥрімен танысады; 
«Байланыс  қҧралдар»  тақырыбында  ғаламтор  мен  ҧялы  телефонның 
біздің  ӛмірімізге  әкелген  ҥлкен  әсеріне  байланысты  балалардың  байланыс 
қҧралдарын пайдалануын қалыптастыруға зор мән беріледі.  
«Тамақтану»  тақырыбы  бойынша  сабақтарда:  тамақ  ӛнімдерінің  негізгі 
тҥрлерімен  танысады,  оларды  сақтау  ережелері,  ас  ҥй  жабдықтарымен 
танысады,  қарапайым  тағамдарды  әзірлеу  дағдысы  мен  тамақ  ішу  мәдениетін 
меңгереді.  Тамақ  тҥрлерімен  жақын  таныс  болу  ҥшін  сипап  сезу,  дәм  сезу 
мҥшелерінің жҧмысын белсендіреді; 
Арнайы (тҥзету) мектебіндегі ӘТБ сабағының барлық кезеңдерінде: жаңа 
тақырыпты тҥсіндіру, қайталау, алған білімді бекіту және орындаған жҧмысты 
ӛз  бетінше  тексеру  барысында  кӛрнекілік-қҧралдарын  кӛптеген  кеңінен 
қолданылады:  

 
табиғи,  шынайы  заттар  (ыдыс-аяқ,  киім-кешек,  жеке  бас  тазалығының 
қҧралдары, тоқ қҧралдары, азық-тҥлік, қуыршақ, жиһаз және т.б.); 

 
бейнелі  (суреттер,  плакаттар,  нҧсқаулық  және  технологиялық  карталары, 
символдық белгілері бар карталар); 

 
графикалық (тӛлем тҥбіршектерінің қағаздары, кестелер, нҧсқаулар); 

 
электрондық слайдтар (сабақтың тақырыбы бойынша әзірленген слайдтар). 
Кӛрнекілік  қҧралы  білім  алушының  ӛз  бетінше  жҧмыс  жасауына 
кӛмектеседі.  Қолданылынған  кӛрнекілікте  кӛрсетілген  шартты  белгілер 
оқушылар  ҥшін  тҥсінікті  болса,  ол  кӛрнекілік  танымдылық  қызметін 
белсендіреді,  оқытылып  жатқан  тақырыппен  байланысты  тҥсінуге  ықпалын 
тигізеді.  Осыған  орай  сабақ  барысында  кӛрнекілік  қҧралдары  оқушылардың 
даму деңгейіне сәйкес сараланып жеңіл тҥрінен қиын тҥрлеріне ауысып тҧрады.  
Тҥзете-дамыта  оқыту  жҥйесіне  баламен  ӛзара  бірігіп  жҧмыс  жасау  ҥшін 
арнайы педагогикалық жағдай туғызамын: 
- баламен эмоциялық байланыс жасаймын; 
- баланың қабілетін және даму деңгейін ескере отырып, оқытудың 
тәрбиелік - білімділік мақсаттарын айқындаймын; 
- оқушыға даму деңгейіне сай келетін қоғамдық тәжірибені ҧсынамын.  

83 
 
ӘТБ сабағында оқылатын тараулардың кӛбі тҥзету мектеп - интернатында 
жҥргізілетін  айналадағы  әлем,  тәртіп  мәдениеті,  танымдық  қызметті  тҥзету 
секілді  пәндердің  тақырыптарымен  ҧштасып  отырады.  Алайда,  «Тамақтану» 
тарауы  бойынша  балалар  тек  ӛздері  кҥнделікті  ӛмірде  тамақтану  тәртібімен 
ғана танысып қана қоймау, жеңіл-желпі тамақты әзірлеу жолдарымен танысып, 
соны әзірлеуге ҥйренеді. Зерде бҧзылыстары бар балаға ата-аналарының ӛздері 
сенімділік  білдірмейді,  оларды  қарапайым  тамақты  әзірлеуге  рҧқсат  бермейді. 
Ал  мектеп  –интернат  қабырғасында  тәрбиеленетін  ата-анасынан  қамқорсыз 
қалған  және  жетім  балалар  ҥнемі  дайын  нәрсеге  ҥйреніп,  кейін  мектеп 
қабырғасынан  ӛз  беттерінше  ӛмір  сҥру  барысында  қиындықтармен  бетпе-бет 
ҧшырасады.  Сондықтан,  ӘТБ  сабағы  тақырыптарын  қамтитын  сабақтан  тыс 
уақытта жҥргізілетін «Аспаздық» ҥйірмесі қосымша жҥргізілуі тиіс. Ӛйткені екі 
сағаттық сабақта барлығын қамту мҥмкін емес.  
Бҧл  ҥйірме  мектеп-интернатында  жатып  оқитын  тәрбиеленушілерге 
ҧнайды.  Әр  қарапайым  тамақ  тҥрлерін  балалар  ӛз  қолдарымен  ықыласпен 
әзірлейді.  Әзірлеу  барысын  тиімді  әрі  жеңілдету  ҥшін  суретті  техникалық 
карталар  пайдаланылады.  Бҧл  карталарда  тамақты  дайындау  барысының 
кезеңдері  тҥсінікті  тҥрде  қысқаша  баяндалған.  Бҧл  карталарды  ӘТБ  пәнін 
ӛткізетін екі топтың мҧғалімдері бірлесіп дайындадық.  
Осы  ҥйірмеге  қатысатын  балалардың  ӛздеріне  деген  сенімділіктері 
оянады.  Ӛздері  дайындаған  тамақтың  дәмін  татып  кӛру  арқылы  жҧмыстың 
нәтижесін кӛреді, қуаныштарымен бӛліседі.  
2011-2015  оқу  жылдары  аралығында  арнайы  тҥзету  мектеп  - 
интернатында «Смак», «Бауырсақ» атты аспаздық ҥйірмелері ӛткізілді. Ҥйірме 
жоспары ӘТБ пәнінің бағдарламасына сәйкес жоспарланып қҧрылды.  
Жыл сайын мҥмкіндігі шектеулі балалар арасында «Алтын қолды шебер» 
атты  қалалық  сайысы  арнайы  тҥзету  мектеп  –  интернаты  қабырғасында 
ӛткізіліп  келеді.  «Аспаздық»  номинациясы  бойынша  оқушыларымыз  белсенді 
ат  салысып,  2014,  2015,  2016  жылдары  ӘТБ  мҧғалімі  Т.Г.  Воронкомен  бірге 
тәрбиелеп  дайындаған  оқушыларымыз  жҥлделі  бірінші  орынға  иеленіп  отыр, 
олар: Д.Рауэля, К.Данияр, Ф.Кристина.  
Баяндама  соңын  Л.С.Выготскийдің  «Мектептегі  ӛмірді  белсенді  тҥрде 
ҧйымдастыру арқылы оқушы ӛмірге еркін аяқ басады» сӛзімен аяқтағым келеді.  
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1. Выготский Л.С. Основы дефектологии // Собр. соч. в 6 Т. М., 1983. Т. 5 
2.  Дульнев  Г.М.  Учебно-воспитательная  работа  по  воспитательной  школе:  уч. 
пособие для учителей М., 1988. 
3. Мозговой В.И. Яковлева И.М. Основы олигофренопедагогики. М., Академия, 
2006. 
4.  Обучение  детей  с  нарушением  интеллектуального  развития  Б.П.  Пузанова. 
М., 2006. 
5.  Воспитание  и  обучение  детей  во  вспомогательной  школе  //  под  ред.  В.В. 
Воронковой. М., 1995. 
6. Специальная педагогика. Н.М. Назаровой. М., 2001. 

84 
 
МӘҢГІЛІК
 
ЕЛДІҢ
 
МҰРАТЫ –
 
ТӘУЕЛСІЗДІК
 
 
Азимбаева А. Б.,  
Астана қ. Райымбек батыр атындағы 
№50 «Қазғарыш» мектеп – лицейі 
орыс тілі мен орыс әдебиеті пәні мұғалімі  
 
Биыл тәуелсіздік алып, егемен ел атанғанымызға 25 жыл толып отыр. Бҧл 
жҧмыр  басты  пенде  ҥшін  аз  да,  тарихы  қатпар-қатпар  іргелі  ҧлт  ҥшін  кӛп  те 
уақыт  емес.  Осынау  уақыт  аралығында  Қазақ  мемлекеті  кҥрделі  де  қиын 
жолдан ӛтті. Қиын-қыстау кҥндерді бастан ӛткере отырып, ірі жетістіктер мен 
толағай  табыстарға  қол  жеткізді.  Елімізді  бҥкіл  әлем  танып  қана  қоймай, 
қапысыз  мойындады.  Бҧның  бәрі  Елбасымыз  Нҧрсҧлтан  Әбішҧлы 
Назарбаевтың  кӛреген  саясатының  арқасы  деп  білеміз.  Жиырма  бес  жылдан 
бері елімізде тҧрақтылық пен бейбітшілік салтанат қҧрып келеді. 
Қазақстан  –  жаңа  пайда  болған  жас  мемлекет  емес,  терең  тарихы  бар 
қабырғалы  жҧрт,  еңселі  ел.  Мәселен,  елімізде  былтыр  Қазақ  хандығының  550 
жылдығы  сынды  ҧлық  мереке  кеңінен  тойланды.  Әрине,  Қазақ  елінің  тарихы 
мҧнымен шектелмей, әріден бастау алатыны белгілі. 
Қазақ  халық,  ҧлт  ретінде  бҧдан  кӛп  бҧрын  тарих  сахнасына  шыққан. 
Небір  аласапыран  заманды  басынан  кешіре  отырып,  бҥгінгі  кҥнге  аман-есен 
жетіп  отыр.  Бҧл  да  –  қазақ  халқының  іргелі  ел,  ҧлы  ҧлт  екендігінің  жарқын 
кӛрінісі,  айқын  белгісі.Кім-кімге,  қандай  ҧлтқа  болмасын  тәуелсіздіктен  асқан 
бақыт жоқ. Болмайды да, болған да емес. Қазақ хандығын қҧрып, дербес елдің 
негізін  қалап,  шаңырағын  тіктеген  Керей  мен  Жәнібек  хандар  Әбілқайыр 
ҧлысынан не ҥшін бӛлініп кетті? Әрине, егемен ел болып, ешкімге жалтақтамай 
дербес  саясат  жҥргізу  ҥшін.  Ешкімнің  жетегінде  жҥргісі,  қҧлақ  кесті  қҧлы 
болғысы  келмеді.  Қазақ  деген  сӛздің  мағынасының  ӛзі,  еркіндік  сҥйгіштікті 
білдірмей ме?! Осы асыл қасиет ҧзақ жылдар бойы халқымыздың бойында саф 
алтындай  сақталды,  бізді  еркіндікке,  тәуелсіздікке,  дербестікке  жетелеген  де 
осы атадан балаға мҧра боп келе жатқан қҧндылықтарымыз. 
Керей мен Жәнібектен кейін билік жҥргізген Қасым хан Дешті Қыпшаққа 
тҥгелдей  ҥстемдік  жҥргізіп,  елді  басқаруда  қазақ  жҧрты  арасында  орныққан 
іргелі  ата  дәстҥрді,  жол-жобаны  берік  ҧстанды.  Оның  тҧсында  ішкі  қоғамдық 
қатынастарды қатаң белгілі бір жҥйеге тҥсірген Қасым ханның қасқа жолы атты 
қалың бҧқара мойындаған заңдар жинағы ӛмірге келді. Одан кейін ел билеген 
Есім ханның «ескі жолы» да, Тәуке ханның «Жеті жарғысы» да қазақ халқының 
дәстҥрлі  әдеп-ғҧрып  заңдарының  жинағы  болатын.  «Жеті  жарғыға»  сҥйенген 
қазақ  билері  ел  ішіндегі  дау-жанжалдар  мен  саяси  маңызы  бар  мәселелерді 
тиімді  шеше  алды.  Жаңа  заң  жҥйесі  қазақ  халқының  ӛмірлік  мәселелерін 
барлық жағынан қамтыды, соның нәтижесінде Тәуке ханның билік еткен тҧсы 
Қазақ  хандығының  барынша  кҥшейіп,  дәуірлеген  кезі  болды.  Кейінгі 
билеушілер де осы заңдарға сҥйеніп билік жҥргізді. 
Атақты  Абылай  хан  ҥш  жҥздің  басын  қосып,  елдіктің  туын  жоғары 

85 
 
кӛтеруге  барынша  кҥш  салды.  Ҧлы  ханның  кӛреген  саясатының  арқасында 
Қазақ елі шартты тҥрде болса да елдігі мен жерінің тҧтастығын сақтап қалды. 
Абылайдың  маңайына  топтасқан  Тӛле,  Қазыбек,  Әйтеке  сынды  кемеңгер 
билеріміз  бен  Қабанбай,  Бӛгенбай,  Наурызбай,  Райымбек  секілді  батыр 
бабаларымыз білектің кҥшімен, найзаның ҧшымен қасиетті қазақ жерін қорғап, 
басқыншылармен арыстандай алысып, жан алып, жан берісті. 
Абылайдан  кейін  еліміздің  іргесі  сӛгіліп,  шаңырағы  шайқала  бастады. 
Ресей империясы бӛліп алып, билей беру саясатын жҥргізді. Ақыры басы бҥтін 
жаулап  алып,  басымызға  қайыс  ноқта  кигізілді.  Кенесары  хан  Абылай  атасы-
ның  ісін  жалғастыруға  ҧмтылды.  Қазақ  халқының  тәуелсіздігін  қалпына 
келтірмекші  болды.  Сол  ҥшін  басын  бәйгеге  тікті,  осынау  ҧлы  жолда  мерт 
болды. Кенесары жеңілген жоқ, сол кезде алып империяға қарсы қылыш сілтеп, 
оқ атудың ӛзі қазақ халқы ҥшін ірі жеңіс болатын. Елдің рухын оятты, намысын 
қамшылады, жігерін жаныды. 
Кеңес  кезінде  де  сол  рух  бір  сәтке  де  бәсеңсіген  жоқ.  Ірі-ірі  бас 
кӛтерулерге,  басып-жаншуға  қарсы  толқуларға,  ҧлт-азаттық  кӛтерілістерге 
ҧласты.  Сол  іштегі  толқыныс  пен  бҧлқыныс  ең  ақыры  Желтоқсан  кӛтерілісі 
кезінде  сыртқа  шығып,  бой  кӛрсетті.  Жастардың  бҧл  кӛтерілуі  тәуелсіздікке 
жол ашты, негіз қалады. Қайрат Рысқҧлбеков сынды қаншама жас ӛрендеріміз 
жазықсыз жапа шекті, сотталды, жазаланды, тҥрмеге тоғытылды. Бірақ жасыған 
жоқ, батыр ата-бабаларының ерлік істерін лайықты жалғастырып әкетті. Соның 
арқасында тәуелсіздіктің ақ таңы атып, жарқырап кҥні шықты. Біз қазір соның 
игілігін  кӛріп,  жақсылығын  сезініп  келеміз.  Еркін  елде  ӛмір  сҥріп  жатқан  біз 
бақытты  ҧрпақпыз.  Біздің  маңдайымызға  осындай  бақ  жазылды,бақыт 
бҧйырды.Біз енді тәуелсіздігіміздің баянды болуы ҥшін аянбай қызмет етуіміз 
керек.  Елбасымыздың  «Ҧлы  Дала  елі»  мен  «Мәңгілік  ел»  идеясын  толық 
қолдаймыз, сол бағытта бір кісідей жҧмыла еңбек етіп, тер тӛгеміз.Қазақстанды 
тәуелсіз  ел  ретінде  бҥкіл  әлем  мойындады.  Ақын-жазушыларымыздың,  ӛнер-
ғылым қайраткерлерінің, атақты спортшыларымыздың арқасында абыройымыз 
асқақтап, мерейіміз ҥстем бола тҥсуде. 
1991  жылғы  16  желтоқсан  –  «Қазақстан  Республикасының  Мемлекеттік 
Тәуелсіздігі туралы» Конституциялық Заңы қабылданған тарихи кҥн. Еліміздің 
бҥгіні  мен  болашағы  ҥшін  аса  маңызды  осы  кҥн  туралы  кезінде  Ҧлт 
кӛшбасшысы  Н.  Назарбаев:  «…Уақыт  –  зымыран.  Кҥні  кеше  ӛткен  оқиғалар 
бҥгінде  тарих  беттеріне  айналып  ҥлгерді. Бҧл  –  жаңа  мемлекет  пен  жаңа 
қоғамның дҥниеге келуінің азапқа толы, сонымен бір мезгілде ғаламат сәті. Сол 
сәт аяқталған жоқ, бірақ ең қиын белестерден аса білдік. Ең қиын жылдар дәл 
қазір  артымызда  қалды,  сондықтан  да  мен  еліміздің  еңсесі  биіктей  беретініне 
сенемін»,-  деген  болатын.  Тәуелсіздік  –  ҧлы  мҧрат,  қастерлі  ҧғым.  Себебі, 
қаншама  халық  бҧл  айтулы  кҥнге  жете  алмастан  тарихи  сахнадан  біржола 
жоғалды.  Ал,  бҥгінгі  тәуелсіз  мемлекеттердің  әрқайсысы  ӛз  мемлекеттілігін 
қҧруда сан қырлы белестерден ӛтті. Қазақ елі де тәуелсіздікке даңғыл жолмен 
жеткен жоқ. 
Ӛз  кезеңінде  алыс-жақын  елдерге  дербес  саяси  субъект  ретінде  белгілі 

86 
 
болған  Қазақ  хандығы  кӛрші  алпауыт  мемлекеттердің  тҥрлі  саяси  айла-
шарғысының арқасында ҥш ғасырдан астам уақытқа ӛз тәуелсіздігін жоғалтып, 
бодандықтың қамытын кигені тарихтан белгілі. Егеменді ел, Тәуелсіз мемлекет 
болуды  аңсаған  халқымыз  200-ден  астам  кӛтерілістер  мен  ҧлт-азаттық 
қозғалыстарды басынан ӛткерді. Сондықтан, әрбір бҥгінгі ҧрпақ ҥшін қандай да 
болмасын  мерекенің,  мейрам  мен  тойдың  басы  –  Тәуелсіздік  кҥні  екендігі 
даусыз, әрі солай болуы да тиіс. 
Жер бетіндегі әрбір ҧлт ҥшін тәуелсіз ел болу – ҧлы арман. Дҥниежҥзінде 
6  мыңға  жуық  ҧлттар  мен  ҧлыстар  бар  болса,  солардың  ішінде  200-дейі  ғана 
тәуелсіз  мемлекет  болып  табылады.  «ҚР  Мемлекеттік  Тәуелсіздігі  туралы» 
тарихи  қҧжатқа  дейін  еліміз  тәуелсіздікке  апарар  бірнеше  маңызды  қадамдар 
жасады. Соның ішінде – 1990 жылғы 25 қазанда «Қазақ КСР-ның Мемлекеттік 
егемендігі  туралы»  Декларациясын  қабылдады.  Бҧл  қҧжат  арқылы 
тәуелсіздігіміздің  қҧқықтық,  идеологиялық  және  методологиялық  негіздері 
қаланды.  Әлемге  тҧңғыш  рет  еліміздің  егемендігін,  республика  аумағында 
Конституция мен заңдарымыздың басымдық алатындығын, территориямыздың 
тҧтастығын,  халықаралық  қатынастарда  еліміздің  жеке  субъект  екендігін,  ең 
бастысы,  халықтың  Тәуелсіздікке  ҧмтылудағы  батыл  ерік-жігерін  паш  еттік. 
Нәтижесінде,  1991  жылы  16  желтоқсандағы  еліміздің  Тәуелсіздігі  туралы  Заң 
қабылданды. 
1993 жылы қабылданған Конституция бойынша мемлекеттік ӛкімет билігі 
заң  шығарушы,  атқарушы  және  сот  билігі  болып  бӛлінді.  Атқарушы  ҥкімет 
билігінің біртҧтас жҥйесін басқаратын Мемлекет басшысы ретінде президенттік 
билік  орнады.  Қазақстан  Республикасы  –  демократиялық,  зайырлы  және 
біртҧтас  (унитарлық)  мемлекеттік  сипатын  алды.  1995  жылғы  қабылданған 
Конституция  бойынша  егеменді  мемлекеттің  кҥшті  Президенттік  республика 
қҧру бағытында дамуы басты стратегиялық мақсатқа айналды. Дҥниежҥзіндегі 
кӛптеген  демократиялы  елдердің  тарихи  тәжірибесі  кӛрсеткендей,  ел 
басқарудың  бҧл  тҥрі  биліктің  озық  ҥлгісі  екендігі  Қазақстанның  қоғамдық-
саяси ӛмірінде ерекше дәлелденді. 
Президенттік билік институтын енгізу арқылы республикада ең бір қиын 
ӛткелең жағдайда ӛкімет билігі орнықты ҧсталып, қоғамдық-саяси жҥйе жедел 
тҥрде  дамыды.  Қазақстанда  Тҧңғыш  Президенттік  Республика  негізінде 
мемлекетіміз  аяғынан  нық  тҧрып,  әлемнің  жетекші  елдерімен  терезесін 
теңестіруге  мҥмкіндік  алды.  Президенттік  билік  арқасында  біздің  еліміз  бар-
жоғы  екі  онжылдық  мерзімде  Кеңестер  Одағының  жай  ғана  бір  бӛлшегінен 
халықаралық  сахнада  ӛзін-ӛзі  кӛрсете  білген,  қарқынды  дамып  келе  жатқан 
тәуелсіз  мемлекетке  айналды.  Қазақстан  ӛз  тәуелсіздігін  алғаннан  кейінгі 
кезеңде  Елбасының  жҥйелі  және  ауқымды  реформаларының  арқасында  ӛз 
дамуының  биік  жетістіктеріне  қол  жеткізді.  Бҥгінгі  кҥні  Қазақстан  кешегі 
посткеңестік  аумақтағы  ең  қарқынды  дамып  келе  жатқан  мемлекеттердің  кӛш 
басында. 
Халқымыздың  ақталған  ҥміттері  мен  еліміздің  орасан  зор  табыстарын 
тізіп шығу әрине, оңай емес. Әлемдік қауымдастықта қуатты мемлекет ретінде 

87 
 
танылған Қазақстанда жҥзеге асырылып жатқан жалпы мемлекеттік, аймақтық 
және әлемдік деңгейдегі жобалар мен бағдарламаларды атаудың ӛзі жеткілікті. 
Тәуелсіздік – еркіндік, ойыңа алған мақсатыңды іске асыру, ешкімге, ешнәрсеге 
жалтақтамау,  кедергіні  жеңе  білу.  «Егер  бастаған  ісіңе  кедергі  жасалса  ол 
қастандық» дейді әл-Фараби. 
16 
желтоқсан 
– 
ата 
бабамыздың 
арманы 
орындалып, 
жасампаздығымызды  жаңа  белеске  кӛтерген  Тәуелсіздік  кҥні.  Президент 
Нҧрсҧлтан  Назарбаев  қол  қойған  Конституциялық  Заңнан  бастау  алған 
тәуелсіздігімізге  биыл  23  жыл  толады.  Оның  басты  мәні  әлемдік  ӛлшемдерге 
сай  Тәуелсіз  қазақ  мемлекетінің  қалыптасуы,  тереңнен  бастау  алатын 
мемлекеттік тарихымыздың жаңаруы, жаһандану дәуірінде Мәңгілік Ел болып 
танылуы. 
Тарихқа  кӛз  жіберетін  болсақ,  Тәуелсіздік  –  1986  жылғы  Желтоқсан 
кӛтерілісінде  алаңға  шыққан  жастардың  ерік-жігері,  ең  алдымен  барша 
қазақстандықтардың  арман-мҧратының  салтанат  қҧруы.  Патша  дәуірінде  де, 
Кеңес Одағы кезінде де тәуелсіздікке деген ҧмтылыс халықтың едәуір бӛлігінде 
қалыптасты.  Біз  бірнеше  ғасыр  отаршылдықтан  кейін  ХХ  ғасырдың  аяғында 
қайта жаңғырған, ХХІ ғасырда әлемдік бәсекеге қабілетті дамыған мемлекетпіз. 
Тәуелсіздік  –  бҧл  кҥрес  пен  тӛзімнің,  халықтың  сан  ғасырлар  бойы  еркіндікті 
аңсаған ҧмтылысының ӛтеуі. 
Тәуелсіздік  сияқты ҧлттық  мерекені  бҥгінгі  таңда бҥкіл  қазақстандық ӛз 
жҥрегімен  сезінуі  және  жоғары  дәрежеде  қҧрметтеуі  тиіс.  Тәуелсіз  елдің  ең 
басты  тҧғыры  халықтың  баға  жетпес  басты  қҧндылығы,  ҧлттың  рухы,  жігері, 
қоғамдық санасы. Басты байлық жай ҧлттық мҥдде емес, азаматтардың мҥддесі 
мен  қажеттілігі.  Жаңа  әлемдегі  жаңа  Қазақстанның  бҥгінгі  қҧдіретті  кҥші  ел 
бірлігінде,  ҧлттар  татулығында  жатыр.  Қазақстан  ҥшін  ХХI  ғасыр  тарихының 
парағы  парасат  пен  пайымға  толы.  Біздің  стратегиялық  міндетіміз  ең  бірінші 
тҧрғындардың  ӛмірінің  сапасы  мен  тҧрмыстық  деңгейін  кӛтеру  болып 
табылады. Елбасының сарабдал саясатының арқасында бҧл бағытта атқарылып 
жатқан  игі  істер  жеткілікті.  Бҥгінгі  кҥндегі  қалыптасып  отырған  кҥрделі 
экономикалық және геосаяси қиындықтарға қарамастан, елімізде ІЖӚ-нің жан 
басына шаққандағы кӛлемі 13,6 мың АҚШ доллары кӛлеміне жетіп отыр. 
Ӛте  қысқа  тарихи  мерзімде  қазақ  елі  бҥкіл  әлемге  тҧғырлы  да,  баянды 
мемлекет  ретінде  танылды.  Бҥгінде  Қазақстан  әлемдік  қауымдастықта  138 
мемлекетпен  дипломатиялық  қатынастар  орнатып,  45  шетелде  елшілік,  6 
дипломатиялық миссия, 8 генералдық және 6 консулдық ашты. Қазақстан БҦҦ, 
ЕҚЫҦ,  Юнеско, Дҥниежҥзілік  даму  банкі,  Азия даму  банкі  секілді  72 әртҥрлі 
халықаралық  ҧйымдардың  толық  дәрежелі  мҥшесі.  2013  жылы  «Тез  дамушы 
рыноктар»  жӛніндегі  «Эрнст  энд  Янг»  баяндамасында  Қазақстанды  әлемдегі 
экономикалық  ӛсу  қарқыны  жоғары  жетекші  25  мемлекеттің  алдыңғы 
ҥштігіндегі Катар және Қытаймен қатар кӛрсетті. Тәуелсіздік алғаннан кейін ел 
экономикасына 160 миллиард доллардан астам шетелдік инвестиция тартылды. 
Қазақстан әлемнің 126 еліне 200-ден астам ӛнім тҥрін шығарады. 
Тәуелсіздігіміздің тҧғырын бекітіп, шаңырағын тіктеген уақытта еліміздің 

88 
 
сан-қырлы  жетістіктері  ішіндегі  екі  толайым  табысты  айрықша  атап  ӛтуіміз 
керек.  Оның  бірі  –  тҥбегейлі  экономикалық  реформаларды  жҥзеге  асыру 
негізінде  нарықтық  қатынастарға  кӛшу,  әлемдік  экономика  ҥрдісінде  ӛзіндік 
орынға  ие  болу,  екіншісі  –  бҥкіл  қоғамдық  ӛмірді  демократияландыру,  адам 
қҧқығын қорғаудың халықаралық нормалары мен стандарттарын тану. Осынау 
екі бағыттағы ізденіс ҧлттық тарихи, әлеуметтік-мәдени, тілдік, ділдік тағы да 
басқа  ерекшеліктерді  ескерумен  жҥзеге  асты.  Бҥгінгі  ӛркениеттік 
таңдауымыздың  кемел  нәтижесіне  кӛзі  жеткен  алыс-жақын  шет  елдердің 
қазақстандық жол деп жҥргені – осы. 
Қазіргі  Қазақстан  моделі  тҥрлі  діндер  мен  ҧлт  ӛкілдерінің  бейбіт  ӛмір 
сҥру мҥмкіндіктерін кӛрсетіп отыр. Қазақстан Республикасының бҧл тәжірибесі 
ЕҚЫҦ тӛрағалығына лайықты екендігіне бірден бір себеп болды. Қазақстанның 
этносаралық және дінаралық саясатты жҥргізудегі жеке тәжірибесі толерантты 
қоғам  принциптерінің  қалыптасуына  ықпал  етіп,  ол  әлемнің  ӛзге 
мемлекеттеріне пайдалы болуы да мҥмкін. 140 этнос пен 17 конфессия ӛкілдері 
бейбіт  ӛмір  сҥріп  жатқан  Қазақстандағы  этносаралық  қатынастар  жетістігін 
әлемдік  қоғамдастық  жоғары  бағалап  отырғаны  баршамызға  мәлім. 
Республиканың  ҧлттық  бірлік  идеясы  тӛрағалық  кезеңнің  позитивтік 
тәжірибесін  беретіндігіне  кӛпшілік  сенімді.  Бҧл  –  саяси  кеңістіктегі 
қауіпсіздікті  қамтамасыз  етудегі  еліміздің  маңызды  тарихи  басымдығы. 
Тӛрағалық  ету  арқылы  Қазақстан  тҧрақтылық  пен  қауіпсіздікті  қамтамасыз 
етуге  жол  ашады.  Сонымен  қатар,  Қазақстан  ЕҚЫҦ-ның  Орталық  Азиядағы 
мәртебесін  жоғарылатуға  ӛз  ҥлесін  қосып  жатыр.  Мемлекеттің  дамуына  әсер 
ету барысында қоғамдық ӛмір-салттың барлық салаларына тҧрақтылық қажет. 
Қазіргі Қазақстан мемлекеттің негізі ретінде тҧрақтылыққа жетуді міндет етіп, 
бекіте тҥсті. 
Елбасы  Нҧрсҧлтан  Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  арнаған  кезекті 
Жолдауында  «Біз  Жалпыҧлттық  идеямыз  –  Мәңгілік  Елді  басты  бағдар  етіп, 
тәуелсіздігіміздің  даму  даңғылын  Нҧрлы  Жолға»  айналдыруымыз,  «қажырлы 
еңбекті  қажет  ететін,  келешегі  кемел  Нҧрлы  жолда  бірлігімізді  бекемдеп, 
аянбай тер тӛгуіміз керек», – екендігін ескертті. Сонымен қатар, «Mәңгілік Ел – 
елдің біріктіруші кҥші, ешқашан таусылмас қуат кӛзі. Ол «Қазақстан — 2050» 
Стратегиясының  ғана  емес,  XXI  ғасырдағы  Қазақстан  мемлекетінің  мызғымас 
идеялық тҧғыры!» екендігін ерекше атап ӛтті. 
Айналып  келгенде,  аталмыш  әлеуметтік-экономикалық  салалардың 
баршасы  –  мемлекеттің,  Ҧлттық  мемлекеттігіміздің  тҧғырлы  тіректері. 
Олардың әрбірі – Қазақ мемлекеттігінің әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына 
кіру жолындағы ауқымды да абыройлы қадамдары. 
Келесі  жыл  Қазақстан  тарихында  тҧғырлы  жыл  болмақ.  Бҧл  туралы 
Президент  Н.  Назарбаев  «2015  жыл  –  ҧлттық  тарихымыздың  ҧлықталатын 
жылы» екенін тілге тиек етті, яғни, Қазақ хандығының 550 жылдығы, Қазақстан 
халқы Ассамблеясы мен Конституциямыздың 20 жылдығы және Ҧлы Жеңістің 
70 жылдығы атап ӛтіледі. 
Тәуелсіздік  –  Мәңгілік  Елдің  тҧғыры,  жасампаздықтың  кҥретамыры,  ел 

89 
 
мен халықтың басты ҧраны. Тҥркілік кезең мен Қазақ хандығынан бастау алған 
1991 жылғы Тәуелсіздігіміз – бҥгін мен келешектің игі мҧраты, Мәңгілік Елдің 
биік шаңырағы. 
 
 
МӘҢГІЛІК ЕЛ МҰРАТЫ
- 
ТӘУЕЛСІЗДІК
 
 
Аманбаева М. Б., 
№64 мектеп-лицейі, 
бастауыш сынып мұғалімі 
 
«Тәуелсіз елдің ұлы-ӛжет, қызы-қайратты, халқы-қаһарман». 
(қанатты сӛз) 
 
«Қазақстан-2050»  Мәңгілік  елге  бастау  ең  абройлы,  ең  мәртебелі  жол 
деген  болатын  Елбасы  Н.Ә. Назарбаев.  Армандардың  орындалатынына 
халқымыздың кӛзі жетіп отыр.  
Қазақ  елі  ӛткен  25  жылда  қыруар  іс  тындырды.  Әрбір  отандасымыздың 
жҥрегінде елімізге деген шексіз мақтаныш сезімі ҧялайды. Халқымыз ертеңіне, 
елінің болашығына сеніммен қарайды. 
Бҥгінгі  кҥні  Тәуелсіз  Қазақстанның  мақтанышына  айналған  әсем  қала 
Астана  ел  мақтанышы.  Әлем  елдерінің  стандарттарына  сәйкестендіріп 
салынған  биік-биік  ҥйлер,  ғимараттар  бой  кӛтеруінің  ӛзі  халқымызға 
мақтаныш.  Терезесі  тең  елдермен  қатар  тҧрып,  аяқтан  зор  нық  басу  ол 
халқымыз ҥшін жетістік, мәртебе ...  
«Мәңгілік елдің  мҧраты-  тәуелсіздік» дей  отырып,  ел болашағына еңбек 
етіп,  салауатты  ҧрпақ  тәрбиелеп,  болашаққа  зор  сеніммен  қарап,  ҧрпақтың 
мәңгілік болашағын баянды етуге арналады. 
Еліміздің  болашағына  жол  ашып,  бағыт-бағдар  беруін  Елбасының 
кӛрегенділігі деп білемін. Республикамыз Қазақстанда тҧрып жатқан 130дан аса 
ҧлт  ӛкілдерімен  тату-тәтті,  бейбіт  ӛмір  сҥруіміздің  ӛзі  бҥгінде  ӛзге 
мемлекеттерде  болып  жатқан  экономикалық,  әлеуметтік  тҧрақсыздықтарға 
қарап, елімізде бейбіт ӛмір, аспанымыз ашық, тату-тәтті ӛмір сҥрудеміз. 
«Ел боламын десең бесігіңді тҥзе»,- деп атам қазақ бекер айтпаған. Ата-
баба,  салт-дәстҥріміздің  ӛзі  бҥгінге  дейін  жалғасын  тауып  келе  жатқанына 
қуанамын.  Дәстҥріміздің  жаңғырып,  жалғасын  табуға  себепкер  болған 
қандастарымыздың да еңбектері зор. Қандастарымыздың келуінің ӛзі де біздің 
әлеуметтік,  демографиялық,  мәдени  тағы  басқа  салалар  бойынша  жан-жақты 
ӛсіп, ӛркендеуімізге себепкер болып жатқандығы баршамызға аян. 
2016  жылдың  16  желтоқсанында  Қазақстан  Тәуелсіздігінің  25  жылдық 
мерейтойы  тойланғалы  жатыр.  Біздің  мемлекетіміз  бен  халқымыз  ҥшін  ең 
басты әрі қҧнды мереке болмақ. Тәуелсіздік! Тәуелсіздіктің бізге бергені ҧшан-
теңіз, әлі де берері тіпті мол. 
Азаттық  ҥшін  кҥресте  талай  қиындықты  бастан  кешірді.  Бірақ  ешқашан 

90 
 
да  мойымады,  кҥресе  білді.  Тәуелсіздік  қандай  қасиетті  ҧғым.  Тәй-тәй  басқан 
шағыннан  бастап  талай-талай  қиындықтарға  қарсы  тҧрған.  Тәуелсіздігіміздің 
бірте-бірте еңсесін тіктеп, тҧғырын биіктеп, тамаша табыстармен жігіт жасына 
жетіп отыр. 
«Бірлігі  кҥшті  ел  озады»,  -дейді  халқымыз.  Кҥш  бірлікте  екенін  әр 
Қазақстандық  саналы  азамат  бҧны  тҥсіне  біледі.  Ендеше,  осы  бірлігіміз  бен 
татулығымызды нығайту жолында болашақ ҧрпаққа ҥлгі-ӛнегемізбен табыстау- 
біздің мҧратымыз. 
Айта  берсек  осы  Тәуелсіздіктің  25  жылдығында  Елбасының 
Қазақстандықтар алдына кӛтерген мәселелері мен міндеттері орындалды және 
әлі де жалғасын таппақ. 
Мен  осындай  Елбасы  Н.Ә.  Назарбаевтың  кӛрегенділігі  мен  терезесі  тең 
елдер  қатарына  халқымызды  бір  отбасының  адамындай  ҧйымдастыра  білу 
қабілетін  ӛте  жоғары  бағалаймын,  әрі  таңданамын.  Елбасының  еңбегіне  тәнті 
бола  отырып,  деніне  саулық,  қажымас  қайрат  және  еліміздің  ӛсіп  ӛркендеуі 
жолына жасап жатқан еңбектеріне толағай табыс тілеймін. 
Ана тілін жақсы біліп тҧрып, бӛтенше жақсы сӛйлесең, бҧл сҥйініш; ана 
тілін білмей тҧрып, бӛтенше сӛйлесең, бҧл-кҥйініш. Ӛз тілін білмей тҧрып жат 
тілге  еліктей  беруі  зор  қата.  Бҧл  оқығандардың  һәм  оқушылардың  есінен 
шықпауы керек. (Халел Досмҧхамедҧлы) 
Айтар  ойымды  осы  бір  әмбебаб  ғалым  адамның  сӛзінен  бастауымның 
себебі  маған  тҥрткі  болды.  Тілдерді  ҥйренген  жақсы,  туған  тілің  сол 
мемлекеттің  тілін  білу,  бҧл  әр  Қазақстандықтың  міндеті  мен  парызы  деп 
білемін. 
Кең  байтақ  жеріміздің  кӛркейіп,  ел  қатарына  қосылуымыз  бҥгінгі  кҥні 
жеткен жетістігіміз ғана емес, ол сонау ата-бабамыздың аңсаған арманы екені 
баршамызға аян. 
Себебі  ата-бабамыз  біздің  жарқын  болашағымыз  ҥшін  ӛмір  сҥрді  және 
кҥресті. Сол кҥрес жолында қаншама даналарымыз ӛмірден ӛтті. Бҥгінгі кҥнде 
сол данышпан даналарымыздың еңбектері жас ҧрпақты тәрбиелеуде таптырмас 
мҧра деп есептеймін. 
Қазіргі таңда еңбек етіп жатқан №64 мектеп-лицейінде бастауыш сынып 
мҧғалімі болып қызмет атқарып жатқандықтан, ӛзім тәрбиелеп, оқытып жатқан 
жас  ҧрпаққа  «Тәуелсіздіктің  25  жылдығын  тойлаудағы»  мақсатымыз  бен 
міндеттімізді  әр  сабағымда  оқушыға  ҧғындырып,  тоқталып,  айтып  отырамын. 
Себебі  ел  болашағы  осы  алдымызда  отырған  жас  ҧрпақтың  қолында  болмақ. 
Ендеше,  Тәуелсіздіктің  мерекесін  тойлап  қана  қоймай,  жеткен  жетістігімізбен 
бірге  қиындықтардың  да  болғандығын,  сол  жолда  кҥрескен  ата-бабаларымыз 
бен батырлар ҧрпағын естен шығармай, ертеңгі кҥнге ҥлкен биіктерге жетуге, 
арман, мақсаттарының орындалуларына қанаттандырып отыру- біздің ең ҥлкен 
мақсатымыз  болып  табылады.  Сондықтан  да  ҥлкендер  отбасында  қҧлаққа 
жағымды  әңгімелер  айтып  отырса  қҧба-қҧп  болады  деп  ойлаймын.  Ҥлкеннен-
қҧрмет, кішіден –ізет кӛрсетуді ҥлкен қасиет деп білемін. 
Тҥркі тектес тілдердің тәңірісің, 

91 
 
Ана тілі қазағымның тамырысың. 
Гҥлденерсің әлі де тҥрленерсің, 
Сен мәңгісің осыны бәрі білсін! 
–  деп  жырлаған  екен  бір  ақын  қызымыз.  Осы  ӛлең  жолын  оқи  отырып,  мен 
қазақ  тілінің  мәңгі  жасайтынына  сенемін.  Себебі  бҥгінгі  таңда  елімізде  қазақ 
мектептерінің  ашылуы  мен  білім  саласындағы  болып  жатқан  жаңа  ӛзгерістер 
сӛзімнің  дәлелі  бола  алады.  Ендеше,  болашақ  ҧрпағымыздың  саны  ӛсіп, 
ӛркендеу  жолында  еңбек  етіп  жатқан  барша  Қазақстандықтарға  еліміздің 
болашағын тәрбиелеуде қажымай, еңбек етіп, жемісін кӛріп, табыстарға жеткізе 
берсін. 
Тәуелсіздіктің  25  жылдығы  еліміздің  тҥкпір-тҥкпірінде  аталып  ӛтіп 
жатыр. Сонау, шет елде де бҧл мереке аталып ӛтіп жатқанын кҥнделікті ақпарат 
жаңалықтарында да кӛріп жатырмыз. 
Қорыта  келгенде,  ҧрпақтан-ҧрпаққа  мирас  болып  келе  жатқан  ҧлттық 
қҧндылықтарымызды жоғалтпай, мәңгілік ел мҧраты ӛз қолымызда. 
Алға қойған ҧлы мақсаттар бар, ертеңге сеніммен қарап, жаңалыққа жаны 
қҧштар, рухы биік ел ғана мәңгілік ел болып ғасырлар бойы жасайды. Елдігіміз 
бен  туған  тіліміз  мәңгі  жасай  берсін!-  дей  келіп,  ойымды  мына  бір  ӛлең 
шумақтарымен ӛрнектемекпін. 
Отаным Қазақстаным 
Авторы: Аманбаева Маншук Баданқызы 
Отаным Қазақстаным 
Мақтаныш дара тҧстарың. 
Куәміз басқа ҧлтты да, 
Қҧшағыңа әкеп қысқаның. 
Туған жерім кең далам, 
Отан ана мен балаң. 
Қымбат маған су, кӛлің, 
Асқар тауың сай салаң. 
Қымбат маған қалам да, 
Ӛткен тарих бабам да. 
Сенен артық, Отаным, 
Қҧтты мекен табам ба! 
Әсем қалам Астанам, 
Қала ішінде бас қалам. 
Жылдан жылға кӛркейіп, 
Игілікке бастаған. 
Жаны жомарт сары дала, 
Астық толы қамбада. 
Еңбек етіп ерлерің, 
Кенеледі пайдаға. 
Батырларың қаншама, 
Елін қорғап, жау қырған. 
Әлия, Мәншҥк апалар 

92 
 
Отан ҥшін жан қиған. 
Отан ыстық бәріне, 
Жасыңа да кәріңе. 
Қандастар да шет елден, 
Оралуда еліне. 
Әлем бҥгін мойындап, 
Қол соғуда беріле. 
Мақтанамын жасампаз, 
Ҧлан байтақ еліме! 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
1.  Алаштың  тiлдiк  мҧрасы  Мақалалар  жинағы  С. Шукiрулы,  Ж. Турлыбекова, 
Алматы, 2013 ж. Палитра пресс.  
2.  Тiл  болашағы-жас  ҧрпақта,  Қҧрастыргандар:  Асангазы  О. А.  ,  Тлешов  Е. Е 
Астана, 2011 ж. Руханият орталығы 
3. Қазақ ҧстазы 3, 2015 ж. 
 
 
ЕРЕКШЕ БІЛІМ БЕРУГЕ ҚАЖЕТТІЛІГІ БАР 
 
ОҚУШЫЛАРДЫ ОЙЫН АРҚЫЛЫ ДАМЫТУ
 
 
Балтабаева К. К., 
бастауыш сынып мұғалімі 
 
Қазіргі  ӛркениетке  ҧмтылған  қоғам  талабына  сәйкес,  Қазақстан 
Республикасының  дамыған  елдерімен  иық  тіресіп  тҧру  ҥшін,  еліміздің 
болашағы  мен  қазіргі  кезеңі  ҥшін  білімді,  зерделі,  ӛз  бетімен  іс  -  әрекет  ете 
алатын,  қоғамнан  ӛз  орнын  таба  алатын  шәкірттерді  дайындау  ҧстаздың 
міндеті.  Мҥмкіндігі  шектеулі  балаларды  қамқорлыққа  алып,  оларды 
қалыптасыуына  және  айығуына  мҥмкіндік  жасап,  ӛз  бетімен  ӛмір  сҥруіне 
бағдар беруге арнайы дайындық жҥргізілуде.  
Мҥмкіндігі  шектеулі  балалардың  білім  деңгейін  кӛтеріп,  ӛмірге  қажетті 
білім-білік  дағдысын  тәртібін  қалыптастыруға  байланысты  тҥрлі  шаралар 
жасалуда.  Баланың  ӛмірге  қадам  басардағы  алғашқы  қимыл  -  әрекеті  ойын, 
сондықтан  ойынның  мәні  ерекше.  Бала  ӛмірінде  ойын  ҥлкен  орын  алады. 
Балалар  ҥшін  ойын-ол  оқу,  ол  тәрбиелеу  әдісінің  негізгі  бір  тәсілі  болып 
табылыды.  «Кез  келген  баланың  бойында  ойынға  деген  қызығушылық,  ынта- 
жігер болады, міне осыны қанағаттандырып отыру керек.  
Әрбір  ҧстаздың  мақсаты  -  сабақ  сапасын  кӛтеру,  тҥрлерін  жетілдіру, 
сабаққа  оқушының  қызығушылығын  арттыру.  Сондай  -  ақ  бҥгінгі  таңда 
елімізде  оқыту  мазмҧны  жаңартылып,  сабақтарда  озық  технологияларды 
қолданудамыз.  Сондай  технологияның  бір  тҥрі  -  «Ойын  арқылы  оқыту» 
технологиясы. «Егеменді еліміздің тірегі – білімді ҧрпақ» десек, білімнің негізі 
бастауышта  қаланатыны  белгілі.  Бастауыш  сыныптағы  әртҥрлі  пәндер  оқушы 
білімін дамытып, танымдық қабілетін сомдауға ҥлкен ҥлес қосады. Балаларды 

93 
 
оқытуда  және  тәрбиелеуде  ойынның  ролі  педагогикада  бҧрын  да,  қазір  де 
қарастырылып келеді. 
Алдыңғы  қатарлы  педагогтардың  бәрі  де  ойынды  нағыз  керекті  және 
маңызды іс - әрекет деп тҥсінеді. 
Ойын  баланың  мінез-қҧлқына,  физикалық  және  эстетикалық  тәрбиесіне 
ҥлкен әсерін тигізеді. Ойын – бала әрекетінің негізгі бір тҥрі. Бала ҥшін ойын- 
ӛмір сҥрудің белсенді формасы, сол арқылы ересектерге еліктейді, олардың іс-
әрекеттерінің,  қарым  -  қатынастарын  ҥйренеді,  еңбектің  мәнін  тҥсіне  біледі, 
адамгершілік  нормаларын  игереді,  әлеуметтік  рӛлдер  атқарады.  Мҧны 
А.
 
С. Макаренко  жақсы  кӛрсете  білген.  «Ҥлкендер  ӛмір  ҥшін  жҧмыс,  қызмет 
істеу,  әрекет  ету  қандай  орын  алатын  болса,-  деп  жазды  ол,  -  балалар  ӛмірде 
ойын  да  сондай  болады.  Сондықтан  келешекте  адамды  тәрбиелеу  бәрінен 
бҧрын ойын арқылы болады»  
Ойын  ҥстінде  баланың  сана-сезімі,  еркі,  ӛзін-ӛзі  бақылауы,  ӛзінің  іс- 
әрекетімен  салыстыру  қасиеттері  жетіледі.  Сондай-ақ,  зейін,  ес,  қиял  сияқты 
психикалық процестері қалыптасып, сӛйлеу  тілі  дамиды.  Қозғалыс  ойындары 
арқылы баланың зейіні қалыптасады. Зейін – адам санасының белгілі бір затқа 
бағыттала тҧрақталуын кӛрсететін қҧбылысты айтады.  
Кез-келген  ойынды  ҧйымдастыру  кезінде  мҧғалім  сол  ойынға  жан  - 
жақты дайындалу керек, ойынға қажетті қҧрал - жабдықтар мен ойыншықтарды 
қалай  пайдалану  керектігін  ҥйрету  керек.  Мҥмкіндігі  шектеулі  балалармен 
ойынды ҧйымдастыру кезінде, олардың ойын әрекетінің бір жақтылығын, бір - 
біріне қарап еліктеп орындайтындығын, сонымен бірге қимыл- қозғалыс ойыны 
кезінде  ойынның  бір  кейіпкерінен  екінші  кейіпкеріне  ӛту  кезіндегі 
қиыншылықтарын ескеру қажет. 
Ойын  баланың  ойлау  қабілеті  мен  сӛздік  қорын  дамытуға,  түрлі 
дағдымен шеберлікті меңгеруге, қиындықты жеңуге, тӛзімділікке баулиды. Әр 
сабақта  ойынды  тиімді  пайдалану  сол  сабақтағы  ӛтілетін  жаңа  тақырыпты 
баланың  жақсы  ӛз  дәрежесінде  меңгеруіне  әкеледі.  Балалар  ойын  барысында 
ӛздерін  еркін  сезініп,  ізденімпаздық,  тапқырлық  әрекет  танытып,  тҥрлі 
психологиялық тҥсінікпен сезім әрекетіне сҥңгиді.  
Ойын  ҥстінде  бала  шынайы  ӛмірдегідей  қуаныш  пен  реніш  сезімінде 
болады.  Сюжетті-  ролді  ойындардың  ерекшелігі  сол,  оны  балалардың  ӛздері 
жасайды.  Ойынның  дербес  әрекеті  айқын  ӛнерпаздық  және  шығармашылық 
сипатта  болады.  Ойында  бейнелеу  қҧралы  рӛлмен  ойын  әрекеттері  болып 
табылады. Ойын - баланың алдынан ӛмірдің есігін ашып, оның шығармашылық 
қабілетін оятады. Сонымен қатар, ойын-тынысы кең, алысқа меңзейтін, ойдан- 
ойға  жетелейтін,  адамға  қиял  мен  қанат  беретін  ғажап  нәрсе.  Ойын  –  тиімді 
тәсіл.  
Ойын баланың оқуға, еңбекке деген белсенділігін арттырады. Бала ойын 
ҥстінде  ӛзіне  ҧнаған  адамның  іс-  әрекетіне  еліктеп  қайталайды,  сол  адамға 
ҧнағысы  келеді.  Баланың  инабатты,  қайырымды,  әдепті  болып  ӛсуі  қоршаған 
ортасына  байланысты  екені  мәлім.  Бала  ӛмірде  кӛрген,  білгендерін  ойын 
арқылы айқын бейнелейді.  

94 
 
Ойын  сырттай  қарағанда  ешқандай  қиындығы  жоқ,  оңай  тәрізді  кӛрінуі 
мҥмкін. Ал іс жҥзінде бала ҥшін ойынға қатысу, басқа балалармен тіл табысу, 
ӛзінің  ойлаған  ойын  іске  асыру  оңай  емес.  Әсіресе,  мҥмкіндігі  шектеулі 
балаларды айта кеткен жӛн.  
Мысалы, ролдерге бӛлгенде балаға ӛзіне ҧнамайтын рӛлді ойнау қиынға 
тиеді.  Сондықтан  да  мҧғалім  балаларды  ӛз  қызығушылығымен,  ынтасымен 
қатыстыруы  керек.  Сонда  ғана  ойын  мақсатына  жетеді.  Мҧғалім  топтық 
ойынды  қызықты,  тартымды  ӛткізсе,  балалардың  бір-бірімен  достық 
қатынастары  қалыптасады.  Ойын  кезінде  досының  айтқанымен  келісіп,  оны 
қҧрмет  тҧтудың  ӛзі  адамгершілікке  бастайтын  бірден-  бір жол.  Мҧғалім  ойын 
арқылы әр баланың игі бастамасын қолдап, бала бойындағы жақсы қасиеттерді 
дамыта отырып мінез  - қҧлқын қалыптастырады. Баланың достық сезімі ойын 
кезінде дами тҥседі. 
Мен, АТМИ бастауыш сынып мҧғалімі болып 3 жылдан бері қызмет етіп 
келемін.  Сыныбымда  14  ақыл-ойы  кем  1  типпен  оқитын  бала  бар.  Ӛкінішке 
орай  ақыл-ойы  кем  балалардың  жоғарыда  аталған  іс-әрекеттер  ӛзіндік 
қалыптаспайды. Сол себептен сабақ барысында, ойынды ҧйымдастыру кезінде, 
ойын  шартын  тҥсіндіріп,  жаңа  сӛздермен  таныстырып,  балалардың  ойынға 
деген  қызығушылығын  қалыптастырып,  әрі  қарай  дамытуға  тырысамын.  Ӛз 
тәжірибемде келесі ойын түрлерін қолданамын: ойын сабақ, ойын жаттығу, 
дидактикалық  ойындар,  қимылды  ойындар,  сӛздік  ойындар,  логикалық 
ойындар, ойын – есептер, шығармашылық ойындар, мазмұнды-рольді ойындар, 
ұлттық ойындар. 
Ойынды ҧйымдастыру кезінде балалар арасында еркін эмоциялық сезімді 
ояту, ойын процесінде тілдік қатынас ортасының ҧйымдастыруға, ойынға деген 
баланың қызығушылығының болуын қамтамасыз етемін.  
Ойын  мҥмкіндігі  шектеулі  баланың  есте  сақтауын,  зейінін,  қабілетін, 
ауыз  екі  сӛйлеу  мәдениетін  дамытуға  арналған,  адамгершілік  сезімін  оятуға, 
адамдармен  дҧрыс  қарым-  қатынас  жасауға,  басқа  балалармен  достық  сезімін 
тәрбиелеуге ҥйретеді. 
Ойын  тҥрлері  ӛте  кӛп,  олар  дидактикалық,  қимыл-қозғалыс  ойындары 
және  сюжетті-  ролді  ойындар.  Сӛйлеу  тілін  қалыптастыру  дағдысын 
меңгертуде, сонымен қатар тҥзету жҧмысын жҥргізуде дидактикалық ойынның 
орны ерекше.  
Әрбір  дидактикалық  ойын  ӛзіндік  білімділік  мақсатты  кӛздейді. 
Дидактикалық  ойын  арқылы  мҥмкіндігі  шектеулі  балалардың  оқуға  деген 
қызығушылығын  арттыруға,  сӛздік  қорын  кеңейте  отырып,  дыбысты  анық 
айтуға  дағдыландыруға  болады.  Дидактикалық  ойындардың  негізгі  бағыты  – 
балаларға білім-білік, іскерлік, әдет-дағдыларды игерту мен оны бекітуге, ақыл-
ой  қабілеттерінің  дамуына  ықпал  етеді.  Бҧл  ойындардағы  негізгі  міндеті  - 
балалардың  ақыл-  ойын  дамыту,  білімін  байыту.  Балалардың  қоршаған  тілін 
дамытуда  ауыз  екі  сӛйлеу,  тілдің  дыбысталу  мәдениетіне  тәрбиелеуде 
байланыстырып сӛйлеу, сӛздік қорын дамыту ҥшін сабақта және сабақтан тыс 
уақытта  ойналатын  дидактикалық  ойындарды  жиі  қолданамын.  Айналамен 

95 
 
таныстыру,  қазақ  тілі  мен  әдебиеттік  оқу  пәндерінде  келесі  ойындарды 
пайдаланамын. 
Мысалы: «Сиқырлы қалта» ойыны.  
Бҧл  ойынның  мақсаты  балалардың  есте  сақтау  белсенділігін  дамыта 
отырып, сӛйлеу тілін ойын арқылы қалыптастыру, сӛздік қорын молайту. 
Ойынның  шарты:  ҥстел  ҥстіндегі  әртҥрлі  геометриялық  фигуралардың 
ішінен  біреуін  таңдап  алып,  дәл  сондай  фигураны  қалта  ішінен  алап  шығып, 
атын атау керек.  
«Не артық» ойыны. 
Бҧл  ойынның  мақсаты  балаларды  аңғарымпаздыққа,  зейінділікке  баулу, 
сӛздік қорын молайту.  
Ойынның шарты: ҥш-тӛрт кӛкӛністер (немесе басқа суреттер) суреті және 
екі  киім  суреті  қатар  қойылады.  Оқушы  қай  суреттің  артық  екенін  кӛрсетіп, 
топталған суреттердің жалпы атауын атау керек. 
Айналамен танысу сабағында «Ҥй жануарлары» тақырыбын ӛткен кезде, 
сӛздік ойындарды қолданса болады, сабақта балаларға екі-ҥш бӛлікке бӛлінген 
жануарлар  суретінің  қиындысын  қҧрастырып,  сол  жануарлар  сияқты 
дыбыстауға ҥйрету. Мысалы, сиыр «мӛ-мӛ», кҥшік «ав-ав», мысық «мяу-мяу». 
Бҧл тапсырмада балалар суретті қҧрастырып ойлау белсенділігін дамытады, әрі 
сӛздерді анық дыбыстауға дағдыланады. 
Ҥстелде  ойналатын  ойындар.  «Жҧп  картиналар»,  «Лото»,  «Домино»  т.б. 
балалардың ойлау қабілетін дамытады. 
Математика  сабағында,  санамақ  ойынының  басты  ерекшелігі  баланың 
ойлау  қабілетін  сӛздік  қорын  жетілдіру.  Атау  ҧйқастарын  санау  арқылы  бала 
сан ҥйренеді, санға аты ҧйқас заттарды танып біледі. Мысалы: 
Бір дегенім білеу 
Екі дегенім егеу 
Ҥш дегенім ҥкі 
Тӛрт дегенім тӛсек, т.б. 
Сюжетті  ролді  ойындар  мҥмкіндігі  шектеулі  балаларға  тән,  ең  сипатты 
ойындар  болып  табылады.  Ол  балалар  ӛмірінде  елеулі  орын  алады.  Сюжетті 
ролді ойындардың ерекшелігі сол, оны балалардың ӛздері  жасайды. Ойынның 
дербес  әрекеті  айқын  ӛнерпаздық  және  шығармашылық  сипатта  болады. 
Мысалы:  «Дҥкен»  ойнын  ойнағанда  балалар  сатушы  мен  сатып  алушының 
әрекеттеріне еліктейді. 
Сонымен қатар, сӛзжҧмбақтар мен ребустар кӛп септігін тигізеді. (слайд) 
Сабақ  ӛту  барысында  сергіту  сәті  ҧйымдастырылады,  қимыл-қозғалыс 
ойындары,  балалардың  эмоциялық  сезімін  оятып,  денесін  шынықтырады, 
бойын сергітеді, татулыққа, достыққа ҥйретеді.  
Мысалы: « Тыңда да, қайтала» ойыны. 
Бҧл ойынның мақсаты қимыл іс-әрекеттерін қалыптастырады. 
Ойынның шарты мойынға, қолға, аяққа жаттығулар жасалады.  
«Тақия тастамақ», «Ҧйқасын тап» , « Есім мен қозғалыс» ойыны 
Ойынның  шарты  тақияны  киген  бала  сӛздер  айтады,  мағынасы  сәйкес 

96 
 
қарама-қарсы сӛздерді айтады, мысалы: «суық-ыстық», «жарық-қараңғы» т.б. 
Қорытындылай келгенде, ойын балалардың сӛйлеу тілін, орталық жҥйке 
жҥйесінің бір қалыпты болуына әсерін тигізеді, физикалық дамуына, ҧжымдық 
жағдайда  бір-бірімен  достық  жолдастық  қарым-қатынаста  ӛмір  сҥруге 
ҥйретеді,бір-біріне  кӛмек  беруді  ҥйренуіне,  оқушыларды  жауапкершілікке, 
тәртіптілікке,  сезімталдыққа,  ептілік  пен  батылдыққа,  шыдамдылық  пен 
шапшаңдыққа,  сергек  жҥруіне,  ойлау,  кӛру,  есте  сақтау  қабілетін  дамыта 
отырып, зейіділікке, аңғарымды болуына ықпал етеді.  
Ойынға қойылатын әдістемелік талаптар: 
-  Ойынның  мақсаты  нақты  және  керекті  кӛрнекіліктер  мен  материалдар  кҥн 
ілгері дайындалып, оңтайлы жерге қою. 
- Ойынға кірісер алдында оның жҥргізілу тәртібін оқушыларға әбден тҥсіндіру. 
- Ойынға сыныптағы оқушылардың тҥгел қатысуын қамтамасыз ету. 
- Ойын ҥстінде шешім қабылдай білуіне, ойлана білуіне жетелеу. 
- Ойын тҥрлерін бағдарламаға сай іріктеп алу. 
- Ойынды баланың жас ерекшелігіне қарай тҥрлендіріп пайдалану. 
- Қарапайым ойыннан қиын ойынға кӛшу. 
- Міндетті тҥрде ойынның қорытындысын жариялау қажет. 
Қазақ  халқының  ҧлы  ақыны  Абай  Қҧнанбаев  «Ойын  ойнап  ән  салмай, 
ӛсер бала болар ма?» - деп айтқандай, бала ӛмірінде ойын ерекше орын алады.  
Әр  баланың  ӛмірі  қоршаған  ортаны  танып,  еңбекке  қатынасы, 
психологиялық  ерекшеліктері  ойын  ҥстінде  қалыптасады.  Ойын  ойнау 
барысында ӛздерін еркін сезінеді, ізденімпаздық, тапқырлық әрекеті байқалады 
(сезіну,  қабылдау,  зейін  қою,  ерік  арқылы)  ӛзін  тҥрліше  сезінеді.  Баланың 
таным тҥсінігі, іс-әрекеті ойыннан басталады, оның болашақ ӛмірінде жалғасын 
табады. Ойын арқылы бала жеке адам ретінде дами тҥседі. 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1.  Қоянбекова.С.  Ойын  мақсатын  талдау  және  оның  мәні  //Қазақстан  мектебі, 
2002, №1-2. 
2. Валиева М. Білім беру технологиясы және оларды оқу-тәрбие ҥрдісіне енгізу 
жолдары. 
3.  Дефектология  журналы  №7  2014ж  «Даму  мҥмкіндігі  шектеулі  балалардың 
танымдық қабілеттерін ойын арқылы дамыту». 
4. Артемова Л.В. Дидактикалық ойындар.-1992 
5. Ӛмірбекова С.О. Ойын терапиясы.-Алматы, 2004 
6. Сәтімбекова М.С. «Ойна да ойлан» Алматы 2000  
7.  Баймуратова  А.,  Касымова  Г.  Ойын  теориясы.  Кӛмекші  мектепке  арналған 
байқау бағдарламасы. –Алматы, 2004.  
 
 
 
 
 
 

97 
 
ДУХОВНОЕ И НРАВСТВЕННОЕ ВОСПИТАНИЕ И РЕАЛИЗАЦИЯ 
ЦЕННОСТЕЙ НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕИ «МӘНГІЛІК ЕЛ» 
 
В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ
 
 
Бекбаев Д. К.,  
преподаватель-организатор НВП 
Колледж энергетики и связи  
 
В  «Плане  нации  -  100  шагов  по  реализации  пяти  институциональных 
реформ», 85 и 89 шаги посвящены идее Мәңгілік Ел в виде задачи по созданию 
проекта  патриотического  акта  и  задачи  внедрения  ценностей  Мәңгілік  Ел  в 
действующие учебные программы школьного образования. Идею Мәңгілік Ел в 
достаточно  расширенном  варианте  президент  Назарбаев  озвучил  в  своем 
Послании 
народу 
Казахстана 
«Стратегия 
"Казахстан-2050". 
Новый 
политический курс состоявшегося государства» в декабре 2012 года. 
Духовное  и  нравственное  воспитание  подрастающего  поколения  в 
национальном колорите идеи «Мәнгілік Ел» является первостепенной и важной 
значимой  задачей  которая  беспорно  является  в  будущем  мощным  и 
прогрессивным движением в бестроменяющемся динамически развивающемся 
мире. Вполне логично что всегда и на первом месте были человеческий капитал 
его образование, конкурентноспособность. Чем выше уровень образованности, 
тем  конечно  и  выше  интелектуальность  культурность  этика  и  воспитание  во 
всех направлениях. 
Возвращение к идее Мәңгілік Ел произошло 14 декабря 2013 года, когда с 
участием  Президента  РК  Н.  Назарбаева  состоялось  торжественное  собрание, 
посвященное  Дню  Независимости  Республики  Казахстан.  Обращаясь  к 
участникам  собрания,  президент  страны  отметил,  что  16  декабря  1991  года  в 
созвездии наций мира зажглась новая звезда  – Республика Казахстан и назвал 
семь  бесценных  достояний,  первое  которых  –  «наша  священная  и  достойная 
страна, Мәңгілік Ел. Более четырнадцати тысяч километров бесспорных границ 
спаяли нашу Родину в единый монолит. Они стали рубежами добрососедства со 
всеми сопредельными странами». 
В  наиболее  полной  форме  идея  Мәңгілік  Ел  прозвучала  в  Послании 
Президента «Нурлы жол – путь в будущее» от 17 января 2014 года: «"Мәңгілік 
Ел"  –  это  национальная  идея  нашего  общеказахстанского  дома,  мечта  наших 
предков. За 24 года суверенного развития созданы главные ценности, которые 
объединяют  всех  казахстанцев  и  составляют  фундамент  будущего  нашей 
страны.  Они  взяты  не  из  заоблачных  теорий.  Эти  ценности  –  опыт 
Казахстанского Пути, выдержавший испытание временем. 
Во-первых,  это  Независимость  Казахстана  и  Астана.  Во-вторых, 
национальное  единство,  мир  и  согласие  в  нашем  обществе.  В-третьих,  это 
светское общество и высокая духовность. В-четвертых, экономический рост на 
основе  индустриализации  и  инноваций.  В-пятых,  это  Общество  Всеобщего 
Труда.  В-шестых,  общность  истории,  культуры  и  языка.  В-седьмых,  это 

98 
 
национальная  безопасность  и  глобальное  участие  нашей  страны  в  решении 
общемировых  и  региональных  проблем.  Благодаря  этим  ценностям  мы  всегда 
побеждали,  укрепляли  нашу  страну,  множили  наши  великие  успехи.  В  этих 
государствообразующих,  общенациональных  ценностях  заключается  идейная 
основа Нового Казахстанского Патриотизма». 
«Не  зная  прошлого,  истории,  трудно  знать  настоящее  время, 
предположить будущее» Абу Насыр Аль Фараби. 
В  Послании  народу  Казахстана  17  января  2014  «Казахстанский  путь  - 
2050:  Единая  цель,  единые  интересы,  единое  будущее»  Глава  государства 
Нурсултан  Назарбаев  изложил  и  обосновал  совершенно  новую  концепцию  в 
отечественной  истории  -  «Мәңгілік  Ел».  По  сути,  это  национальная  идея  и 
государственная  идеология  нашего  государства,  которая  базируется  не  только 
на  многовековой  мечте  нашего  народа,  но  и  на  конкретных  результатах 
развития Казахстана за годы независимости.  
Многие задают вопрос, почему именно на данном этапе развития нашей 
страны  стала  необходимой  четко  сформулированная  национальная  идея?  
-  Дело  в  том,  что  в  условиях  глобализации  от  интегрирующей  роли 
национальной 
идеи 
во 
многом 
зависит 
конкурентоспособность 
полиэтнического  государства,  вхождение  страны  к  2050  году  в  тридцатку 
самых  развитых  государств  мира.  В  глобализирующемся  (меняющемся)  мире 
национальная  идея  особенно  необходима,  так  как  именно  она  способна 
консолидировать этносы, страну.  
Этот процесс в Казахстане начался с момента обретения независимости. 
Стратегические  документы  последующих  лет  рассматривают  возможные 
варианты  модели  будущего  устройства  Казахстана  и  ценности,  необходимые 
для государственной идеологии. Так, в Стратегии «Казахстан - 2030», принятой 
в  1997  году,  подчеркнуто:  «Мы  -  евразийская  страна,  имеющая  собственную 
историю и собственное будущее. Поэтому наша модель не будет похожа ни на 
чью другую. Она впитает достижения разных цивилизаций».  
Десятилетие  спустя,  с  изменением  экономических,  политических, 
геостратегических  трендов,  цель  меняется.  Ставится  задача  провозгласить  в 
качестве  национальной  идеи  вхождение  Республики  Казахстан  в  число  30 
наиболее конкурентоспособных стран мира. В общественное сознание активно 
внедряются  идеология  конкурентоспособности,  состязательности  и  победы.  В 
новых  политических  условиях  важным  документом  стала  «Доктрина 
национального  единства  Казахстана»,  принятая  в  2010  году.  Принципы 
национального  единства,  выдвинутые  в  Доктрине,  также  легли  в  основу 
формирования национальной идеи нашего государства. Эти принципы:  
«Одна страна - одна судьба»; 
«Разное происхождение - равные возможности»; 
«Развитие национального духа». 
Время показало, что самый разумный путь  - совмещение интересов всех 
граждан  страны,  независимо  от  их  этнической  принадлежности.  Переход 
страны  к  гражданскому  состоянию  общества,  формирование  в  Казахстане 

99 
 
единого  народа  становится  ядром  национальной  идеи.  Об  этом  очень  хорошо 
сказал сам Президент в своем Послании: «Мы, казахстанцы, единый народ! И 
общая  для  нас  судьба  -  это  наш  Мәңгілік  Ел,  наш  достойный  и  великий 
Казахстан! «Мәңгілік Ел» - это национальная идея нашего общеказахстанского 
дома, мечта наших предков. За 24 года суверенного развития созданы главные 
ценности,  которые  объединяют  всех  казахстанцев  и  составляют  фундамент 
будущего нашей страны. Они взяты не из заоблачных теорий. Эти ценности  - 
опыт Казахстанского Пути, выдержавший испытание временем.  
Во-первых, это Независимость Казахстана и Астана.  
Во-вторых, национальное единство, мир и согласие в нашем обществе.  
В-третьих, это светское общество и высокая духовность.  
В-четвертых,  экономический  рост  на  основе  индустриализации  и 
инноваций. 
В-пятых, это Общество Всеобщего Труда.  
В-шестых, общность истории, культуры и языка.  
В-седьмых,  это  национальная  безопасность  и  глобальное  участие  нашей 
страны в решении общемировых и региональных проблем». (ЭКСПО 2017)  
Любая  национальная  идея  представляет  собой  емкую,  но  в  то  же  время 
предельно сжатую формулу, из которой развертывается базовая идеологическая 
концепция,  определяющая  жизнь  государства,  общества,  граждан  на 
длительную  перспективу.  Общепринятым  считаются  следующие  признаки 
национальной идеи. Она должна: иметь зрительный образ - символ и опираться 
на идеологию; принадлежать предкам через историю, сказания, легенды; быть 
выгодной  и  человеку,  и  обществу,  и  власти;  не  содержать  заведомой 
нереализуемости и лжи; быть краткой; быть понятной ребѐнку.  
Все это воплощено в идее «Мәңгілік Ел». Национальная идея Казахстана 
стала  плодом  коллективных  усилий  государства,  научного  сообщества  и 
гражданского общества, отражая реальность, а не умозрительные конструкции. 
Она вобрала в себя ментальность современных казахстанцев, взаимоотношение 
этнической  и  религиозной,  либерально-демократической  составляющих. 
Воплотила  индивидуальность  страны,  ее  сильные  стороны  и  лучшие  качества 
Казахстанцев.  В  то  же  время,  она  построена  на  реальных  ценностях,  на 
национальном наследии. Это та идея, что мобилизует и нацию, и еѐ отдельного 
представителя,  создает  определенную  «картину  мира»,  дает  чувство 
психологического  комфорта  и  защищенности.  Ее  жизнеспособность 
определяется соответствием интересов государства вектору развития мирового 
сообщества. 
Для  каждого  из  нас  «Мәңгілік  Ел»  ассоциируется  с  преданностью  и 
любовью  к  своей  стране  и  своему  народу.  Мы  все  хотим  видеть  Казахстан 
сильным и преуспевающим государством. Для этого у нас есть великая история 
народа,  веками  мечтавшего  о  свободе.  Есть  великие  имена  известных 
личностей  и  героев,  прославивших  Казахстан.  Есть  и  главное  достижение  – 
наша  независимость,  которую  мы  обязаны  хранить  и  беречь  как  наивысшую 
ценность всего общества. И у нас всех одна судьба и одна мечта – это величие 

100 
 
нашей страны. 
Чтобы  воплотить  все  задуманное  главой  государства,  мы  должны 
действовать  как  одна  сплоченная  команда,  у  которой  есть  великая  цель  – 
построить  общество,  в  котором  каждый  гражданин  будет  достойно  жить. 
Многие  инициативы  нашего  президента  как  раз  направлены  на  улучшение 
качества жизни и предоставление всем Казахстанцам равных возможностей. 

жүктеу/скачать 2,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: