Алық орталығы ерте жастағы балалардың психологиялық- Әлеуметтік дамуының МӘселелерін кешенді тҥрде бағалау жҥйесі әдістемелік ҧсынымдар Алматы, 2016 2

24 
– ӛзара байланысты физиологиялық қызметтер, анатомиялық қҧрылымдар, 
іс-қимылдар, міндеттер және ӛмір сҥру салалары. 
Осылайша, домен дегеніміз – бағалауға қажет практикалық және 
маңызды жиынтық: 
- ӛзара байланысты физиологиялық қызметтер мен анатомиялық 
қҧрылымдар; 
- іс-әрекеттер, міндеттер және ӛмір сҥру салалары; 
- сыртқы табиғи және мәдени жағдайлар; 
- ішкі, жеке-психологиялық ерекшеліктері. 
Денсаулық домендері және денсаулықпен байланысты домендердің 
әрқайсысының ішіндегі санат жіктеме бірлігі болып саналады [1] 
Денсаулықтың ӛзгеруі (ауытқу, бҧзылыстар, ауруы)
Ағза қатысуы белсенділігі
қҧрылымының
қызметтері
қоршаған орта факторлары тҧлғалық факторлар 
1-сурет. БЖ-ЖХЖ қҧрамдастарының ӛзара әрекет сызбасы
ЖХЖ-мен практикалық жҧмыста нақты мақсатта пайдалану ҥшін 
белгілі бір домендердің іріктелуі міндетті тҥрде болуы керек: мҥгедектік 
себептері, баланың белсенділігі мен қатысуы, оңалту шараларының 
тиімділігін бағалау және т. б. 
Барлық ҥш жіктелетін компоненттер (ағзаның қызметтері мен 
қҧрылымы, белсенділігі мен қатысуы, қоршаған орта факторлары) бірыңғай 
шкала арқылы ӛлшенеді. БЖ-ЖХЖ кодтары Денсаулық деңгейінің шамасын 
(мәселенің байқалу дәрежесі) белгілейтін анықтауышы болған жағдайда ғана 
аяқталған тҥрге ие болады. Егер кодтар анықтауышсыз пайдаланылса, 

25 
мағынасы жоқ. Ағза қызметтері мен қҧрылымдарының бҧзылуы, белсенділік 
және қатысу дәрежесі 0-ден 4-ке дейінгі баллмен бағаланады (мәселелердің 
немесе ең тӛменгі кӛріністердің болмауынан ауыр және абсолюттік 
кӛріністерге дейін). Мысалы, 1 балл-дағы бағалау аз ғана нашарлауды немесе 
адамның соңғы 30 кҥнде сирек болатын қарқындылығымен 25%-дан аз уақыт 
бар мәселені білдіреді [1]. 
Қоршаған орта факторлары болған жағдайда бірінші анықтауышы 
қоршаған факторлардың оң әсерін, яғни жеңілдететін факторларды немесе 
теріс әсер ету шараларын, яғни кедергілерді белгілеу ҥшін пайдаланылуы 
мҥмкін. Біреуі және басқасы ҥшін 0-4 бір шкаласы пайдаланылуы мҥмкін, 
бірақ жеңілдететін факторларды белгілеу кезінде ондық бӛлшек нҥктесі қосу 
(+) белгісімен ауыстырылады: мысалы, е110+2, кедергілерді белгілеу кезінде 
тиісінше минус (- ) белгісі пайдаланылады. 
Сонымен, тіршілік-тынысының шектелуінің халықаралық жіктемесі 
бҧзылыстарды (аңғарымдар, балалардың санаттары) емес, ал бҧл 
бҧзылыстардың нақты жағдайларды ескере отырып, адамның белсенділігіне 
және оның қоғам ӛміріне қатысуына әсерін сипаттайды. Тиісінше ЖХЖ-ды 
пайдалану мақсаты – белсенділіктің шектеулерінің пайда болуына, қоғам 
ӛміріне қатысудың шектелуіне кедергі жасау; мҥмкіндігі шектеулі немесе 
мҥгедектігі бар адамның ӛмірін қалыпқа келтіруге ықпал ету. Даму 
мәселелерін бағалаудағы ЖХЖ-ның мҧндай тәсілі оны ерте жастағы 
балалармен жҧмыста пайдалану ҥшін неғҧрлым барабар және дҧрыс болып 
табылады, ӛйткені осы жастағы ерекшелік бҧзылыстарды диагностикалаудан 
уақтылы абилитациялау мақсатында араласуға назарды жылжытуға 
мҥмкіндік береді. Ерте жастағы балаларға кӛмек кӛрсету ҥшін ӛмір сҥру және 
денсаулықты шектеудің халықаралық жіктемесін пайдалану бірқатар басқа 
артықшылықтарға ие: 
- 
ӛмір 
тіршілігінің 
шектелуі 
мен 
қызметін 
бағалаудың 
мультипәнаралық сипаты, онда медициналық аспектілерден басқа кішкентай 
баланың дамуындағы мынадай маңызды факторларға кӛп кӛңіл бӛлінеді: ата-

26 
аналардың қатысуы мен ҧстанымдары, отбасының әлеуметтік және 
тҧрмыстық ӛмірі, қарым-қатынас және қоршаған орта; 
- баланың және оның отбасының кҥшті жақтары, әлеуеті мен 
ресурстарын анықтауға бағыттылығы; 
- ата-аналарды тіршілік әрекетінің шектелуі мен қызметін бағалауда 
сарапшы ретінде пайдалану. ЖХЖ-дағы бағалау жҥйесі ата-аналармен тең 
қҧқықты серіктестік қатынастар мен кооперация қҧруды кӛздейді, бҧл одан 
әрі ата-аналарды ерте жастан кірігу ҥдерісіне тарту ҥшін барынша қолайлы 
мҥмкіндіктер мен жағдайлар жасайды. 

жүктеу/скачать 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: