1.9. ЛЕУМЕТТІК OЗГЕРІСТЕР
1.9.1. леуметтік згерістер механизмдері
=леуметтік 'згерістер — леуметтік объектіні бір жа дайдан баса
жа дай а ауысуы; о амны леуметтік "йымдарында ы, оны леу-
меттік институттары мен леуметтік "рылымында ы, бекітілген мі-
нез-"лы лгілеріні кез келген згерісі.
детте о амда болып жатан арапайым згерістер леуметтік —
леуметтік "рылымны жне о амда ы зара байланыстар жне м-
1.9. леуметтік згерістер
51
дени — о амда мдениетті згеруі. Біра кейде тжірибеде леуметтік
жне мдени згерістер бір-бірін толытырады жне сйемелдейді, ед-
уір дрежеде иылысады, сондытан леуметтанушылар «леуметтік
мдени згеріс» " ымын олданады.
Материалды жне материалды мдениетті жаа элементтерін
жасайтын, мойындататын немесе енгізетін згерістер рдісі белгілі бір
леуметтік жйеде инновация деп аталады.
@сыныл ан инновацияларды барлы ын о ам абылдай бермейді.
Оларды кейбіреулері тез, кейбіреулері "за уаыт ткеннен кейін а-
былданады. Rзгерістерге арсылытар трлі себептерге байланысты
алыптасады:
жалпы ережелерден айры#шаланатын ерекше #ондырылар мен #$н-
●
дылы#тар #алыптасады. леуметтік згерістер немі ерекше ере-
желер мен "ндылытарды арсылытарын жеіп шы уы ажет,
себебі, немі барлы ы бір уаытта атал ан згерісті олдайтын о-
лайлы жа дай алыптасуы ммкін емес;
инновацияларды м%мкіндіктерін ке ау#ымды к'лемде жария етуді
●
#олайлылыы. Тжірибе к рсеткендей, егер оны пайдасын оай
жарияласа, инновация тез абылданады.
Мысалы, америкалы# %ндістер а# адамны #аруын тез #абылдады, бі-
ра# оларды медицинасын #абылдамады, ол 'йткені тез серін бермеді,
яни, б$л жаалы#тар м%мкіндігін длелдей алмады;
#азіргі мдениетпен сйкес келмеушілік
●
. Инновациялар ш себептер
бойынша азіргі мдениетпен йлесімсіз болады: азіргі мдениет
лгілерімен аты ысуы ммкін; азіргі мдениетке тн емес жаа
мдениет лгілерін енгізуі ммкін; азіргі мдениеттегі мдениет
лгілеріні орнын басып немесе ы ыстыруы ммкін, о ан бірігу
ана емес, атал ан себептер инновацияларды абылдануын баяу-
латады.
азіргі бар мдениет шін еш згеріссіз, ізсіз тетін леуметтік з-
геріс жо. Инновацияларды леуметтік сері таырыбы
1
азіргі уа-
ытта ерекше зекті болып табылады. Белгілі бір о амда инновация
іштей алыптасты ма, диффузия нтижесінде сырттан енді ме, ол жа ы
маызды емес. азіргі о ам динамикалы "рылым болып табылады,
1
Вильям Огберн (Ogburn W. On Culture and Social Change: Selected Papers. Chicagо, 1964.
P. 122) инновацияларды леуметтік серлеріні 3 негізгі трлерін атады:
– дисперсия, белгілі бір нертабысты немесе ашылымны біржаты сері;
– кейінгі, белгілі бір нертабысты немесе ашылымны туынды сері;
– конвергенция немесе бірнеше нертабысты бірнеше серлеріні бірігуі.
52
I Блім. леуметтануа кіріспе
ол инновация а жауап атып, оларды адамзатты леуметтік, мдени,
т.б. салаларында абылдау а жне мегеруге міндетті.
Достарыңызбен бөлісу: |