Атты халықаралық Ғылыми тəжірибелік конференцияның ЕҢбектері
,7 47-51 0,3 14,3 5,85 -
жүктеу/скачать 8,24 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Summary
13,7
47-51 0,3
14,3 5,85
-6,5 присутст 2 Майбулак 0,826 12,8
48,0 0,5
12,89 4,1
присутст 3 Кызылкия 0,790 7,50
48,0 0,14
10,2 6,42
8,4 присутст 4 Коныс
0,830 2,57
46,0 0,24
14,14 10,5
12,4 присутст 5 Нуралы 0,825 0,824
47,6 0,25
15,86 5,94
16,8 присутст 6 Аксай 0,818 0,74
47,8
0,20 15,3
9,5 17,0
присутст 7 Акшабу-лак 0,820 3,54
45,8 0,23
14,38 8,44
17,7 присутст 8 Бектас
0,865 3,27
48,0 0,42
15,9 10-11
-26 о С присутст
Парафины, находящиеся в нефтях, первоначально представляли собой побочный продукт в процессах добычи, транспортировки и переработки, удорожая стоимость добычи и переработки нефти и к тому же создавая большие технические трудности для этих процессов [1,2,4,5] В настоящее время нефтяные парафины являются огромной ценностью, в отдельных случаях их рассматривают даже как основной продукт, а некоторые фракции сырой нефти специально подвергают депарафинизации для получения парафина, после чего депарафинированные продукты крекируют для производства ракетного и авиационного топлива. Парафин применяют в бумажной промышленности, при производстве свечей, для пропитки спичек, консервирования фруктов, в косметической промышленности, для производства копировальной бумаги, для смазки, в медицине, фотографии. Особый интерес представляют парафины как исходное сырье для химической переработки с получением хлорпроизводных, жирных кислот, смазочных масел, присадок для снижения температуры застывания масел (депрессаторов) и т. д. [1,2,4,5]. Содержание парафинов в сырых нефтях Казахстана изменяется в зависимости от их нефтематеринского происхождения в весьма широких пределах [6]. Большая часть парафина в сырых нефтях, особенно в мангистауских, выкипает в том же температурном интервале, что и масляные дистилляты. Поэтому разделить парафины и масла в процессе переработки нефти невозможно. Это очень сложный и длительный процесс, так как в масляных фракциях содержатся главным образом парафины нормального строения, а в 409
высококипящих фракциях и остаточных продуктах преобладают парафиновые углеводороды изостроения микрокристаллического характepa [1,2,4,5] . Литература 1 Омаралиев Т.О. Специальная технология производства топлива из нефти и газа - Алматы: Білім 2003-232с. 2 Омаралиев Т.О. Химия и технология переработки нефти и газа ч2. Деструктивные процессы. - Алматы: Білім 2001-278с. 3 Эрих В.Н., Расина А.Г. Химия и технология нефти и газа. - Л.: Химия. 1985. 407с. 4 rumblеr. ru 5 Gulрi А.D., Bоllurd U.Р. Новейшие достижения нефтехимии и нефтепереработки. - М.: Химия. 1998,- с. 254
ƏОЖ
379.003 БАЙЛАНЫС ҚҰРАЛДАРЫН БАҒДАРЛАМАМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Тлешова А.С. ТарГУ, Тараз, Қазақстан
Резюме
В статье рассматривается о программном обеспечении средств связи и коммутации, в основном операционные системы реального времени
Байланыс құралдарын бағдарламалық қамтамасыз етумен қоса коммутация жүйелері ең алдымен байланыс құралдарын басқаруға қолданылады. Байланыс құралдарын басқару басқару жүйесінің көмегімен іске асырылады. Бағдарламалық жүйе дегеніміз - байланыс құралдарының белгілі бір функциялары немесе функциялар жиындарын орындауға біріктірілген компонентерінің жиынтығы. «Жүйе» термині жеке бағдарламалық қосымшаларды, дəстүрлі мағынада бағдарламалық жүйелерді, ішкі
жүйелерді, бағдарламалық өнімдердің желісін, дайын бағдарламалық өнімдер жиынын, басқада басқаруға қатысы барларды қамтиды. Құрам (компонент) деген жүйедегі берілген компонентті функциялау үшін қажетті жүйенің бөлігін құрайтын жүйенің модульдік бөлігі. Белгілі бір белгілері бойынша, мысалы функционалды, компонентер ішкі жүйеге біріге алады. Қарастырылып отырған компонент бағдарламалық, яғни логикалық компонент. Жаңа байланыс құралдарымен басқару жүйесі белгілі бір шарттарды немесе сұраныстарды қанағаттандыратын мүмкіндігі бар бір немесе одан көп процестен тұратын аппараттық құрылымдарды, бағдарламаларды, құралдарды жəне адамдарды, интегралды кешен дегенді білдіреді. Байланыс құралдарына қарай бұл жерде электрлік сигналдарды көшіру немесе трафиктерді беру, байланыс қызметтерін көрсетумен байланысты сұраныс айтылады. Ал шарты болып белгілі нормалар мен заңдарға сəйкес сұраныстар сапасы жəне жүйеге қосылған максимальды рұқсат етілген пайдаланушыларға қызмет көрсетудің мөлшері болып табылады. Қазіргі байланыс құралдарына негізгі функциялармен автоматты басқару жəне бағдарламалық қамтамсыз ету құрылғысы тəн. Сондықтан да бағдарламалық қамтамсыз ету жобаға, конструкцияға, бүкіл жүйенің дамуына жəне жазылуына зор ықпалын тигізеді деп айтуға болады..
410
Байланыс жүйесінің басқару
құралдарын бағдарламалық қамтамасыз ету
архитектурасы бағдарламалық қамтамасыз ету жүйесінің ұйымдарына қатысты маңызды шешімдер жиыны, басқару жүйесін құруға қатысқан құрылымдық элементтер жиыны жəне олардың интерфейстері біртіндеп ішкі жүйеге айналған элементтер жиынынан тұрады. Құрылымдық элементтің мысалы ретінде бөлек ішкі жүйе, процесс, аппараттық қамтамасыз ету, дайын бағдарламалық өнім қарастырылады. Қазіргі байланыс құралдарын бағдарламалық қамтамасыз ету өте күрделі бағдарламалық кешен. Үлкен сыйымдылықты қазіргі байланыс құралы (20 мың порттан жəне одан көп) басқарушы кешеннің квазитаратылған функционалды архитектурасы бар. Бағдарламалық қамтамасыз ету жəне əр түрлі тағайындаудағы басқару құрылғысының байланысы 1 суретте көрсетілген. Яғни басқарудың үш дəрежесін, жəне бағдарламалық қамтамасыз етуді бөлудің үш дəрежесін айтуға болады. 1 суретте көрсетілгендей бағдарламалық жүйенің барлық 3 дəрежеде де кездесетін жалпы компоненті бар. Бұл компонентерді толығырақ қарастырайық. Байланыс құралдарын бағдарламалық қамтамысыз етуді басқарудың негізгі өзегі операциялық жүйе болып табылады. Операциялық жүйе (ОЖ) - автоматты басқарылатын белгілі бір ақпаратты өңдеу жүйесінің тиімділік дəрежесін қамтамасыз ететін жүйелік программалардың жиынтығы жəне пайдаланушыға қызмет көрсетудің белгілі бір жиынын беру. Операциялық жүйе, сонымен қатар микропроцессорда бастапқы жүктеу программасы жүйелік бағдарламалық қамтамасыз етуге жатады. Жүйелік бағдарламалық қамтамасыз ету – қолданбалы бағдарламамен жəне бағдарламасыз байланыс құралдарын функциялауды анықтайтын бағдарламалық қамтамасыз етуді айтамыз. Жүйелік бағдарламалық қамтамасыз ету көптеген МПр жадына машиналық код түрінде жүктелген ішкі бағдарламаларды түрлендіруде интерпретатор ретінде жұмыс жасайтын ішкі бағдарламаларды жəне аппараттық қамтамасыз етуді қажет ететін құрылғыларды көрсетеді. Kernel операциялық жүйесінің негізі жедел сақтау құрылғысында сақталатын барлық микропроцессорлақ басқару
құрылғыларын операциялық жүйені бағдарламалық қамтамасыз етуді ұсынады. Kernel операциялық жүйенің мынадай ең элементарлық функцияларының орындалуын қамтамасыз етеді: •
•
Негізгі жадты басқару (регистрлер, кэш-память, жедел сақтау құрылғысы); •
Буфер мен сыртқы құрылғылар үшін енгізу-шығару сұраныстарын басқару; •
Артықшылық есебінен үзуді басқару; •
Тосқауыл қою/рұқсат ету, жазу/оқу операциялары аумағында ОЖ-ның аумағын қорғау.
Сурет 1. Байланыс жабдықтарының басқару құрылғылары жəне оларды бағдарламамен қамтамассыз ету
Мəліметтер базасын басқару қазіргі байланыс құралдарында станциондық мəліметтерге, статистикалық мəліметтерге, абоненттер туралы мəліметтерге арналған МПр 411
негізіндегі басқару құралдарының көмегімен мəліметтер оңай табылу жəне өңделу үшін ұйымдастыру, жүйелеу сияқты көрсету формаларын қарастырады. Үлкен сыйымдылықты қазіргі байланыс құралдарының мəліметтер базасы реляционды жəне (бөлінген) болады . Байланыс құралдарының жұмыстылығын қалпына келтіру бағдарламасы барлық басқару құралдарының арасында бөлінген. Қалпына келтіру басқарудың бағдарламалық қастамасыз етуінің іске қосылуынан кейін байланыс құралдарын пайдаланудың штатты режиміне ауысуын қарастырады. Қалпына келтіру физикалық элемент бас тартқанда электр қоректендіру мүлдем жоғалып кеткен кезде керек болуы мүмкін. Қалпына келтіру процессінің аяқталғанынан жəне жөндеуден кейін штатты режимдегі бағдарламалық жəне аппараттық құралдарды қайта жүктеу инициализация деп аталады. Инициализацияның бірнеше этапы бар: 1-ші этапта инициализациялау штатты режимде жеке басқару құрылғыларын, байланыстыратын желі модульдерін, рұқсат беру желісінің модулін, бөлек перифериялық құрылғылардың жіберілуін немесе іске қосылуын жүзеге асырады. Бұл локалды инициализациялау деп аталады. 2-ші этапта инициализациялау штатты режимде топтық басқару құрылғыларын, сонымен қатар байланыстыру линияларының блоктарын, рұқсат беру линиясының блогын, сəйкес басқару құрылғыларын жəне перифериялық құрылғыларды 1-ші этапта нəтиже болмаған жағдайда жіберілуі жүзеге асады. 3-ші этапта инициализациялау штатты режимде орталық басқару құрылғыларын, оған сəйкес аппараттық жəне бағдарламалық қамтамасыз етуді жіберу жүзеге асырылады. Көптеген байланыс құралдары бағдарламалық жүйені басқаруды құрудың негізгі бағдарламалық басқару немесе қолданбалы бағдарламалық басқару концепцияларын ұстанады. Негізгі бағдарламалық басқару байланыс құралдарын функциалауды қамтамасыз ететін барлық керекті бағдарламалық компонентттер мен құрылымдық бірліктерді құрайды. Байланыс құралдарын басқаруды қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етудің 6 базалық компонентін көрсетеді: Коммутацоиндық бағдарлама - каналдар/тракттарды қосу жəне
ажырату процесстерін, сандық коммутациялық алаңда коммутация процесін, маршрутизация жəне кадрлар/пакеттер беру процессін, транзитті жəне текстік қосулылар, хаттарды басқарады. Сонымен қатар коммутация жəне берілу процессінде перифериялық құрылғылар мен жүйелік элементтерді оперативті басқару бағдарламасын құрайды. Техникалық эксплуатация (ТЭ) - бағдарламалары реттеу процесін, диагностикалар, тестілеу, құрылғыларды қалпына келтіру жəне ПО байланыс құралын автоматизациялауды, ПО жаңалау программаларын жəне патчтарды құрайды. ТЭ программасы құрылғының жəне бас тартуды жойғаннан кейінгі пайдалануда бағдарламалық қамтамасыз етуде де қолданылады. Əкімшілік бағдарламалар - сəйкес міндеттемелерді иемдену жəне пароль алу көмегімен байланыс құралдарын бағдарламалық басқару функцияларына пайдаланушылар рұқсат алуға
арналған бағдарламалық қамтамасыз ету
пайдаланушыларын идентификациялау жəне авторизациялау үшін арналған. Əкімшілік программалар трафик жөнінде статистикалық мəліметтер жинау тапсырмасын жіберу, жинақталған қосылулар жөнінде мəліметтер түсініктері,коммутация жүйесіндегі құрылғылардың жұмысы туралы мəліметтерді жіберу үшін қолданылады. Функционалдық мүмкіндіктер бағдарламалары байлыныс құралдарында коммутациялық программаларды функциялау процесінде қосымша мүмкіндік ретінде орындалатын əр түрлі функцияларды жүзеге асыру үшін арналған. Бұл SSP желісінде интеллектуалды қызметтерді коммутациялау үзбелерін құруға қатысты. Станциондық мəліметтер базасы бағдарламалық қамтамасыз ету құрамында, байланыс құралында аппаратураның құрамын жəне конфигурация жөніндегі мəліметтерді сақтау үшін арналған. Стациондық мəліметтер базасында орнатылған құрылғының (байланыстыратын арналарының модульдері, рұқсат алу арналарының модульдері, аумақтық-уақыттық коммутациялар модулі, ЖБҚ, ТБҚ, ОБҚ), сондай –ақ осы конфигурацияда орнатылған аппаратураның максималды рұқсат етілген саны көрсетіле алады. Станциондық мəліметтер базасында сонымен қатар статистикалық санауыштар 412
мəліметтерімен кестелер жəне трафик бойынша мəліметтерді сақтау жəне жазу үшін регистрлер бола алады. Абонент мəлімет базасы абоненттер туралы ақпаратты сақтау үшін қажет. Алайда абоненттер туралы ақпараттар легі, параметрлер тізімі жəне қол жетімді мінездемелер, қосымша жəне басты байланыс қызметтерін байланыс құралдарын өндіруші береді. Байланыс операторы мəліметтер базасының ақпаратты толығуын жүзеге асырады, əр абонентке ақпараттың келуін жүзеге асырады, мысалы абонент номері, номерді теру типі, порттың IP-адресі, номерді теру санына анализ жасау реті мен саны, абонент артықшылығы немесе абонент тобы т.б Мəліметтерді сақтау жəне өңдеу əдісі бойынша байланыс құралдарын басқаруды бағдарламалық қамтамасыз етуді шартты түрде сыртқы жəне ішкі деп бөлуге болады. Ішкі бағдарламалық қамтамасыз ету əр уақытта байланыс құралының жедел жадында болады немесе қатты дискідегі жинақтағышта сақталады. Сыртқы бағдарламалық қамтамасыз ету үнемі сыртқы сақтау құрылғыларында сақталады (магнитті лентадағы жинақтағыштарда, оптикалық жəне магнитті-оптикалық жинақтағышта), сонымен қатар жеке ЭВМде, басқа есептеу құрылғыларында, байланыс құралдарын басқару кешендеріне кіретіндерде сақталады. Ішкі бағдарламамен қамтамассыз ету (БҚ) ядроны (өзекті), операциялық жүйені, инициализациялау жəне қалпына келтіру бағдарламаларын, мəліметтер базасын жəне басқару бағдарламасын қамтиды. Айтылғандай ішкі бағдарламамен қамтамассыз етудің құрамы, құрылымы жəне ұйымдастыру əдісі басқарушы кешеннің құрылу əдісі мен құрылымымен, қолданылатын процессорлар типтерімен үздіксіз байланыста. Сыртқы бағдарламамен қамту бұл байланыс құралдарын штатты пайдалануда қолданылмайтын бағдарламалық қамтамасыз ету. Сыртқы бағдарламамен қамтамассыз ету байланыс құралдарындағы автоматталған жобалау бағдарламарын, сынақтық-жөндеу бағдарламалар, талқылау бағдарламаларын құрайды. Автоматты жобалау бағдарламалары машиналық код жəне жоғарғы деңгейлі бағдарламалау тілінде бағдарлама құруға арналған бағдарламалық қамтамасыз етуді кодтау жəне құру деңгейінде қолданылады. Талқылаушы бағдарламалар бағдарламамен қамтамассыз ету басқару құрастырған құрылғылардың істен шығуға беріктілігін, тұтастығын, тұрақтылығын жəне дұрыстығын тексеру жəне басқару үшін қолданылады. Талқылау байланыс құралдарының бағдарламалық эмуляторларында немесе құрылғының үлгісінде жүзеге асырылады. Құрылғының үлгісі ретінде сериялық өнеркəсіптік үлгі пайдаланылады. Бағдарламамен қамтамассыз етудің жеке модульдерінің автономдық талқылануы БҚ-дің жалпылама кешенді тексерілуінмен қатар болуы мүмкін. Сынақтық- жөндеу бағдарламалары пайдалану жəне жөндеу процесінде ақаулықты табуға жəне оқшаулауға арналған. Жоғарыда аталған мəселелерді қортындылай келе бағдарламалық қамтамасыз ету функциясының ерекшеліктерін барлық үш деңгейіне келесі тұжырымдама жасауға болады. 1-ші деңгейде аз қуатты МПр көмегімен жеке модульдерді басқару жүзеге асырылады. Əр МПр
ортақстанциялық көппроцессорлымKernel жеке төмен
функционалдауды қолдайды. Функцияны басқарудың бұл бөлігі мəліметтерді өңдеу алгоритмін іске асыру немесе жөнделген БҚ көмегімен арнайы МПр жасалады. Бұл дегеніміз 1 электр байланыстың барлық сигналдарын өңдеу нақты уақыттық масштабта жүзеге асады. 1 деңгейде басқару 2 деңгейде істеледі. Сондай-ақ 1 деңгейде жоғарыда айтылғандай бағдарламалық қамтамасыз ету мен құрылғыны қалпына келтіру жəне инициализациялау жасалады. 2 деңгейде пайдаланушыға қызмет көрсету процедурасының басталғаны, процедураның аяқталғаны жайлы шешім қабылданады, CDR құрылады,ақпараттық бөліктің анализі негізінде пакеттерді фильтрациялау жүзеге асады,сигнализация жүйесінің хаттарын өңдейді. 2 деңгейде басқару 3 дəрежемен істеледі. Жоғарыда айтылғандай 2 деңгейде осы дəрежедегі қалпына келтіру процессі жəне бағдарламалық қамтамасыз ету мен құрылғыларды инициализациялау іске асады. 3 деңгейдебарлық блоктар мен блоктар группасымен, сандық коммутациялық алаңмен, орта жəне жоғарғы қуатты МПр көмегімен перифериялық құрылғыларды ортақ
413
басқару жүзеге асады. Əр МПр ортақстанциялық көппроцессорлы Kernel жеке төмен функционалдауды қолдайды. Көптеген басқару функциялары мұнда жүктелетін БҚ мен бірге арнайы МПр көмегімен жасалады. 3 деңгейде шақыртуларды жəне пакеттер маршрутизациялау, жалпы жинақ, бағдарламалық қамтамасыз ету мен аппаратураның диагностикасын жəне тестілеу нəтижесін ақпараттық өңделуі іске асады. 3 деңгейде пайдаланушыға қызмет көрсету сценариі туралы шешім қабылданады, трафиктерді маршрутизациялау мəселелері шешіледі, басқарудың бағдарламалық қамтамасыз ету модернизациясы жəне жаңалау жүзеге асады, (адам-машина) диалогының жүйесі қолданады, 2 деңгеймен басқару жүреді. Басқару программаларының жəне мəліметтер базасының берілген ОБҚ жұмысына қатысты барлық компоненттер пайдаланылады, бірақ 2 деңгейде қолданылған компоненттер пайдаланылмайды.
Əдебиеттер 1.
Артемьев М.Ю. Самоделов В.П. Программное обеспечение управляющих систем электросвязи: М.: Высшая школа, 2005. 2.
http://faculty.ifmo.ru/electron, 2003. 3.
Угрюмов Е. П. Цифровая схемотехника. СПБ.: БХВ – Петербург,2004. 4.
Новожилов О. П. Основы цифровой техники. М.: Радио – Софт, 2004. 5.
Гусев В. Г., Гусев Ю. М. Электроника и микропроцессорная техника. М.: Высшая школа, 2005. 6.
Горячая линия – Телеком, 2003
ƏОЖ 379.013 « БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ МИКРОКОНТРОЛЛЕР» ПƏНІНЕН ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСТЫ ОРЫНДАУҒА АРНАЛҒАН ҚОНДЫРҒЫЛАРДА СИ ЖƏНЕ АССАМБЛЕР ТІЛДЕРІН ҚОЛДАНУ
Тлешова А.С., Қыдырбай Т. ТарГУ, Тараз, Қазақстан
Резюме
В статье рассматривается об использовании программы микроконтроллера AVR на языках СИ и ассамблер на лабораторным стенде по дисциплине «Микроконтроллеры в системах управления». Summary The article discusses about using the AVR microcontroller in C and assembler bench in the discipline "Microcontrollers control systems".
«Басқару жүйесіндегі микроконтроллер» пəнінен зертханалық жұмысты орындауға арналған қондырғылардың бірі вентильдік қозғалтқышпен микропроцессорлық басқару жүйесін қарастырамыз. «Вентильдік электржетегі» зертханалық кешені электрлік машина мен электржетегі, микропроцессорлық құрылғылар мен жүйелерді бағдарламалау мен архитектурасы бойынша пəнді оқытатын, əр түрлі мамандықтағы білімгерлерді оқыту үшін арналған. Стенд төмендегі бөлімдерді оқытуға мүмкіндік береді: - Си тілінде жəне ассемблер, Atmel фирмасы шығаратын, AVR ұяшығы микроконтроллерін бағдарламалау; - вентильдік қозғалтқыш жұмысы принципі;
414
- вентильді қозғалтқышпен басқару тəсілдері; - электржетектің басқару жүйесі элементі; - вентильді электржетектің микропроцессорлық басқару жүйесін құру принциптері; Стендтің ерекшелігі оның жинақтылығында. Стенд бірнеше моноблоктан тұрады, онда: - қорек көзі; - бағдарламаланған микроконтроллер; - микроконтроллерді оқу үшін арналған периферия (тумблер, кнопка, потенциометр, жарықдиод); - аналогты реттеуішті оқу үшін арналған периферия (тумблер, потенциометр, галеттік ажыратқыштар); - программатор AvrStudio бірге болады. Аналог STK-500; - вентильді қозғалтқыш; -электржетегі жұмысы параметрлер индикациясы жүйесі (токтың датчигі, кернеудің датчигі, жылдамдық датчигі). IBM типті дербес компьютер зертханалық стендті құрайтың бір тармағы болып табылады, ол микроконтроллерді бағдарламалау үшін пайдаланылады. Зертханалық стенд – элементтер келтірілген моноблоктан тұрады. Зертханалық стендтің сыртқы пішіні 1 суретте көрсетілген.
Сурет 1 - «Микроконтроллер» блогы, зертханалық стендтің сыртқы түрі AVR жиынтығы ATmega 8535 бағдарламаланған микроконтроллерді оқу үшін арналған. «Микроконтроллер» блогы құрамы: - L53-XXXX типті 8 жарық диоды, микроконтроллер PD0-PD7 типті портымен жалғанған жəне шығу режимінде портты биттің жағдайына сəйкесінше индикациясы үшін арналған. - ППБ 2Атипті потенциометр. Потенциометр микроконтроллері РАО портымен жалғанған жəне аналогтық сигналды беру үшін арналған. - 4 жеті сегментті жарық диодты индикатор жалпы схема бойынша жалғанған. - 3 операциялық күшейткіш, 2,5...5 Вкернеуде 0...12В кернеуі түрленеді, 0...2,5 Вкернеуде 2,5...5 Вкернеу. «Вентильді қозғалтқыш» блогы «Вентильді қозғалтқыш» блогы вентильді қозғалтқышты микропроцессорлық басқару тəсілін оқу үшін арналған жəне вентильді электржетегі басқару жүйесін құруға негізделген. 415
Жалпы айтқанда блок қолды жəне автоматты басқарумен орындалған. Автоматты режимде басқару мен іс-əрекет принципі жүргізіледі. Блоктың зерттелу қозғалтқышы ретінде вентильді қозғалтқыш FL28BL26 пайдаланылады. Блокта жүктемелі құрылғы ретінде қорек кернеуі 12 В болатын, тұрақты тогы RF-370CH-12570 қозғалтқыш пайдаланылады. «Вентильді қозғалтқыш» блогы екі жұмыс режимі болады: қолмен жəне автоматты. Қолды режимде басқару сигналы микроконтроллер блогына келіп түседі. Автоматты режимде қозғалтқышпен басқару ішкі микроконтроллермен жүзеге асырылады. Беткі панелі төмендегі элементтерден тұрады: - АН, AL, ВН, BL, СН, CL клемма «Микроконтроллер» модулінен басқарудың дискретті сигналын енгізу үшін арналған. - НА, НВ, НС клемма Холл датчигінен сигналды шығару үшін арналған; - Щн, Цасклемма жəне т.б. жылдамдық датчигі, токтың датчигі, кернеудің датчигіне сəйкес, сигналдың шығуы үшін арналған; - А, В, С жарықдиодтар айналмалы қозғалтқышта сəйкеснше кернеудің болуын индицирлейді; - НА, НВ, НС жарықдиодтар Холл датчигіне сəйкес кернеудің болуын индицирлейді; - тумблер «Авт /Руч» автоматты немесе қолды сəйкесінше модулдің жұмыс режиміне беріледі; - потенциометрмен «RP4» зерттелетін қозғалтқыштағы жүктеме беріледі; «Датчиктер» блогы «Датчиктер» блогы жетісегментті индикаторда электржетектің параметрлерін бейнелеу үшін арналған. «Токтың датчигі ТД» жетісегментті индикаторы айналмалы вентильді қозғалтқыш арасындағы токты индикациялау үшін арналған. «Кернеудің датчигі КД» жетісегментті индикаторы айналмалы вентильді қозғалтқыш арасындағы кернеуді индикациялау үшін арналған. «Жылдамдықтың датчигі ЖД» жетісегментті индикаторы айналмалы вентильді қозғалтқыш арасындағы жылдамдықты индикациялау үшін арналған. «Реттеуіш блогы» «Реттеуіш блогы» қарасты реттеуіш арқылы басқарудың аналогты жүйесін зерттеу үшін арналған, екі операциялық күшейткіштен DA1 жəне DA2 тұрады. Операциялық күшейткіште DA1 шектелген шығу нүктесі AQ блогымен ПИ- реттеуіші жүзеге асырылады. Осы реттеуіште қосылған кезде ажыратқыш SA3 көмегімен конденсаторда С1 П-реттеуіш зерттеледі, ажыратылған кезде ажыратқыш көмегімен SA2 резисторда R 3 И— реттеуіш зерттеледі, бір уақытта қосылған кезде С 1 жəне R 3 ПИ-
реттеуіш зерттеледі. Операциялық күшейткіш базасында DA2 реттеуіш қатысты реттеуіш жүйесінде токты реттеуші қызметін атқарады. «Реттеуіш блогы» төмендегі элементтерден тұрады: - сигналдың полярлығы өзгеру үшін SA1 ажыратқыш (ретті түрде тумблермен ток шектеуші резистор 680 ОМ қосылған, ол қысқа тұйықталудан қорғау үшін қажет); - диапазоны ±12 В болатын сигналдың шамасын реттеу үшін потенциометр RP1 қажет;
- R 3 жəне R 6 сəйкеснше резистор кедергісін өзгерту үшін SA2, SA4 көппозициялы ажыратқыш: ● «0» - үзілу жағдайы; ● «1» - 1 ОкОм жағдайы; ● «2» - 20к0м жағдайы; ● «3» - ЗОкОм жағдайы; ● «4» - 40к0м жағдайы; - С 1
2 конденсаторға сəйкес сыйымдылығы өзгеру үшін тумблер SA3 жəне SA5: ● «О» - закоротка жағдайы; 416
● «1» - 4,7мкФ жағдайы; ● «2» - 9,4мкФ жағдайы; - AQшектелген блокты реттеу үшін RP 2 потенциометр; Резисторлар R l , R 2 , R
4 , R
5 номиналы 10 кОм болады. Осы AVR микроконтроллерінде СИ жəне ассамблер тілдерін келесі бағдарламалауды қосып, оны жүргіземіз. Ең алдымен микроконтроллерде орындалатын файлды жазу қажет, содан соң оны симуляторда жұмысқа қабілеттілігін тексереміз. Ол үшін «AVR Studio» бағдарламасын пайдаланамыз, Atmel компаниясы өндірушісі болып табылады. Бұл бағдарлама микроконтроллер жұмысын, барлық
порттарды енгізу/шығару, есептеуіш/таймерді қалыптастырады. Бағдарламаны тексеру тəртібін қарастырамыз. Жұмыс үстелінде бағдарлама ұяшығын табамыз да, «Пуск» менюі (Программы → Atmel AVR Tools → AVR Studio) арқылы жүктейміз. Сол кезде экранда жаңа жобаны енгізу туралы бағдарламаның диалогтық терезесі ашылады :
Сурет 2. Орнатылған AVR STUDIO бағдарламасы
«AVR Studio» бағдарламасына орындалатын файылды жүктелгеннен көрсетілген түймелерді біртіндеп қосу арқылы келесі терезені аламыз.
Сурет 3. Эмуляторда алынған бағдарламаның жұмысқа қабілеттілігін тексеру. Ең алдымен схеманы жинау қажет: қажетті мəнді береді жəне қажетті индикацияның элементі нəтижесін шығарып – тумблер, кнопка, жарық диоды жəне т.б. клеммасымен жалғайды.
417
Содан соң бағдарламаның жұмысқа қабілеттілігін тексеру қажет. Ол үшін қажетті ішкі əсер ету жіберіледі, (қажетті тумблер қосылады, кнопка басылады жəне т.б.) жəне орындаушы құрылғылар мен индикация элементін реакциясы бақыланады. "ImageCraft С" бағдарламасы (ICCavr) СИ тілінде AVR микроконтроллермен жұмысы үшін арнайы жасалған. Ол СИ тіліндегі базалық мəндерді алуға көмектеседі жəне арнайы функциялар мен макростан тұрады, микроконтроллермен бірге жұмыс істейді. Бағдарламалау кезеңі нəтижесі "*.с" кеңейтілген қолданбалы бағдарлама болып табылады, компиляциядан кейін "*.hex" файлына түрленеді, онда микроконтроллер процессоры команда коды болады. Менюда ("BuildProject") кнопкасын басып, ол бағдарламаның листинг тексеруді орындайды, жобаның файлы компиляциясы, микроконтроллер командасы кодында орындалған файлды құру, кеңейтуді алады "*.hex" (бұл жағдайда «test.hex»). Орындалу туралы хабарлама, бағдарлама қателігі компиляция аймағында ұсынылады. Егер бағдарламада қателіктер болса, онды жоюға болады. Осы бағдарламаны қосу нəтижесінде біз диаграмма аламыз.
Егер жұмыста ретті мəліметтің ауытқуы байқалатын болса, онда бағдарламаға түзетулер енгізу қажет, қайтадан микроконтроллерге бағдарламаны жазу қажет. Егер де бағдарлама барлық берілген мəндерді орындайтын болса, онда сол кезде бұл жұмыс толық орындалады. IBM типті дербес компьютер зертханалық стендті құрайтың бір тармағы болып табылады, ол микроконтроллерді бағдарламалау үшін пайдаланылады. «Вентильді қозғалтқыш» блогы екі жұмыс режимі болады: қолмен жəне автоматты. Қолды режимде басқару сигналы микроконтроллер блогына келіп түседі. Автоматты режимде қозғалтқышпен басқару ішкі микроконтроллермен жүзеге асырылады. Регистр терезесі барлық құрылғылар ағашынан тұрады. Əр құрылғыға сəйкес «+» мəні болады. Құрылғыны аша отырып, ондағы регистрлерді көре аламыз: басқарушы регистрлер, мəліметтер регистрі жəне т.б. демек, мысалы А портын енгізу/шығару регистрі, PORTA мəліметтер регистрі, DDRA бағыты регистрі, PINA порты нəтижес. Тышқан арқылы биттің "0" немесе "1" мəнін беруге болады. Демек сыртқы сигналдар əсері жүргізіледі
Əдебиеттер 1.
Скаляр Б. Цифровая связь. Теоретические основы и практическое применение: 2-е изд. /Пер. с англ. − М.: Издательский дом «Вильямс», 2003. − 1104 с. 418
2. Прокис Дж. Цифровая связь. Радио и связь, 2000-797с. 3.
4.
Шварцман В.О., Емельянов Г.А. Теория передачи дискретной информации.- М.:Связь,1979.-424с. 5.Кудрявцев Е.М. GPSS World. Основы имитационного моделирования различных систем: научное издание Е.М. Кудрявцев.-М.:ДМК Пресс,2004.-317 с.
УДК жүктеу/скачать 8,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|