Пцк «Жалпы білім беру пәндері»

Операциялық жүйе (ОЖ) басқа (пайдаланушы) бағдарламалардың жүктелуін, іске қосылуын және орындалуын басқаруға, сондай-ақ компьютердің есептеу ресурстарын жоспарлауға және басқаруға арналған арнайы бағдарламалық құралдардың жиынтығы болып табылады.

Операциялық жүйенің табиғаты бойынша гетерогенді және деңгейі жағынан көп өлшемді бағдарламалар кешені екенін атап өткен жөн. Бұл бағдарламалар кешені өзінің құрамы бойынша динамикалық: одан белгілі бір бөліктерді алып тастауға және оған қосуға болады.

Аппараттық құралмен тікелей әрекеттесетін, сондықтан компьютерде тұрақты сақталуы керек бағдарлама бөлігі операциялық жүйенің өзегі болып табылады. Атап айтқанда, ядроның бөлігі болып табылатын бағдарламалық қамтамасыз ету компьютердің денсаулығын тексеруге және дисплейдің, пернетақтаның, магниттік жетектердің және т.б. жұмысына байланысты элементарлық (негізгі) операцияларды орындауға жауап береді.

Операциялық жүйе ешқандай бағдарламалау тілімен байланысы жоқ дербес ортаны құрайды. Кез келген қолданбалы бағдарлама операциялық жүйемен байланысты және тек ұқсас жүйе ортасы бар компьютерлерде ғана жұмыс істей алады (немесе түрлендіру мүмкіндігі - бағдарламаларды түрлендіру қамтамасыз етілуі керек).

Әлбетте, операциялық жүйе салыстырмалы түрде жылдам қол жеткізуге болатын сыртқы жад құрылғысында сақталуы керек. Мысалы, қатты дискіде немесе жүйелік диск деп аталатын арнайы иілгіш дискіде. Компьютерді қосқан кезде операциялық жүйе автоматты түрде дискіден жедел жадқа жүктеледі.

Соңғы кезге дейін дербес компьютерлер үшін осы кластың ең танымал өнімі болып табылатын MS DOS операциялық жүйесін Microsoft 1981 жылы жасады. Өткен ғасырдың соңына дейін оның 6.22 және 7.0 нұсқалары қолданылды (Windows 95 бөлігі ретінде). , сондай-ақ салыстырмалы түрде айтсақ, басқа әзірлеушілердің (DR DOS, PC DOS) дублерлер жүйелері. 1996-1999 жж MS DOS графикалық интерфейсі және кеңейтілген желілік мүмкіндіктері бар 32-биттік көп тапсырмалы және көп ағынды операциялық жүйе Windows 95/98 бөлігі ретінде таратылды.

Операциялық жүйе кеңейтілген машина ретінде: көптеген компьютерлерді машина тілі деңгейінде пайдалану қиын, әсіресе енгізу-шығару кезінде.

Мысалы, дискіден деректер блогын оқуды ұйымдастыру үшін бағдарламашы 16 түрлі пәрменді пайдалана алады, олардың әрқайсысы үшін дискідегі блок нөмірі, жолдағы сектор нөмірі және т.б. сияқты 13 параметр қажет. Операция орындалған кезде диск аяқталған кезде контроллер 23 мәнді қайтарады. , анық талдауды қажет ететін қателердің болуы мен түрлерін көрсетеді. Енгізу/шығаруды бағдарламалаудың нақты мәселелерінің курсына бармасаңыз да, бағдарламашылар арасында бұл операцияларды бағдарламалаумен тікелей айналысқысы келетіндер көп болмайтыны анық. Дискпен жұмыс істеу кезінде қолданушы бағдарламашы оны тек файлдардың жиынтығы ретінде көрсетуі керек, олардың әрқайсысының аты бар.

Бағдарламалаушыдан аппараттық құралдың барлық шындығын жасыратын және көрсетілген файлдарды оқу немесе жазу арқылы қарапайым, ыңғайлы қарау мүмкіндігін беретін бағдарлама, әрине, операциялық жүйе болып табылады. ОЖ бағдарламашыларды диск жетегінің аппараттық құралынан қорғайтыны және оны қарапайым файл интерфейсімен қамтамасыз ететіні сияқты, ОЖ үзілістерді өңдеу, таймер мен жедел жадты басқару және басқа да төмен деңгейдегі мәселелердің барлық жағымсыз нәрселерін шешеді. Әрбір жағдайда, операциялық жүйенің арқасында пайдаланушы енді жұмыс істей алатын дерексіз, ойдан шығарылған машинаны пайдалану нақтыға қарағанда әлдеқайда оңай және ыңғайлы осы дерексіз машинаның негізінде жатқан аппараттық құрал.

Осы тұрғыдан алғанда ОЖ қызметі пайдаланушыға нақты машинаны құрайтын аппараттық құралдармен тікелей жұмыс істеуге қарағанда бағдарламалау оңай және жұмыс істеу оңайырақ кейбір кеңейтілген немесе виртуалды машинамен қамтамасыз ету болып табылады.

Операциялық жүйе ресурстарды басқару жүйесі ретінде: Екінші көзқарасқа сәйкес ОЖ қызметі процессорларды, жадты, құрылғыларды және деректерді осы ресурстар үшін бәсекелес процестер арасында бөлу болып табылады. ОЖ есептеуіш машинаның барлық ресурстарын оның жұмысының максималды тиімділігін қамтамасыз ететіндей басқаруы керек. Тиімділік критерийі, мысалы, жүйенің өткізу қабілеті немесе реактивтілігі болуы мүмкін. Ресурстарды басқару ресурс түріне байланысты емес екі жалпы тапсырманы шешуді қамтиды:

• 
  ресурстарды жоспарлау – яғни кімге, қашан және бөлінетін ресурстарға – берілген ресурсты қандай мөлшерде бөлу керектігін анықтау;
  
• 
  ресурстың күйін қадағалау - яғни ресурс бос емес пе, ал бөлінетін ресурстар үшін - ресурстың қанша бөлігі бөлінген және не бос екені туралы жедел ақпаратты сақтау.