Педагогика факультеті «Педагогика және психология» кафедрасы

1.Ғылым – бұл шынтықтың критериене жауап беретін шындық ақиқат жөніндегі жаңа білімдердің қорытындысы жөніндегі адамзат әрекетінің бір айласы тәжірибелік, қажеттілігін оның өкілдігін көрсетеді.Ғылым немесе ғылыми жұмыскер – «шындық-жалғандық» критертін басшылыққа алып жұмыс жасайтын професионал. Ғылыми жұмыстың нәтижесіне шынайылықты суреттеу процестер мен құбылыстарды жеке түрде түсіндіру құрылымдық кесте, графикалық формула жатады. Ғылыми ізденістік идеасына ақиқатты теорилық жасынан түсіндіру жөніндегі есептеледі. Ғылым білім жүйесі және адами әрекеттің нәтижесі ретінде толықтылығынан жеткіліктілігімен жүйелілігімен сипатталады. ІІІ күн екі түрлі ғылым жағдайын анықтаған: революциялық фаза және фаза «қалыпты ғылыми». Қалыпты ғылыми деп өткен тәжірибедегі ғылыми жетістіктерге сүйенетін зерттеуді айтамыз. Қалыпты ғылым түсінігімен «парадигиа» түсінігі байланысты. Парадигиа – бұл жалпы қабылданған ғылыми зерттеумен, заңдылық, теория, тәжірибесін қолданылулар, әдіс құралдар жатады. Бұл қазіргі күнде қолданылып отырған жалпы қоғамда қабылданған ғылыми әрекеттің стандарты. Парадигианың бар болуы ғылымның жетілгендігін көрсетеді. 2.Ғылыми психологияда парадигианың қалыптастыруы В.Вундтың және оның ғылыми мектебінде белгіленген. Бұл мектеп эксперименталды зерттеуге негізгі талаптар мен ғылыми психологияның дамуына тамыр жайды. Міне сол кезеңдерден бері қандай теория заң п.б. да әрбір ғалым сол талаптарға сүйенеді. Осы принцитерді негізінде диесертациялық зерттеулер жүргізіліп ғылыми есептер мақалалар және монографиялар жазылуда. Ғылыми әдіснаманың дамуына үлкен үлес қосқан. ХХ ғ. Ортасы мен аяғында К.Поггер, И.Лакатос, П.Фелерабенд, П.Холтан болды. Белгілі бір ғылыми болжам уақыт өте эксперименталды зерттеулер арқылы сенімнің қортындысына шынайы, ал қате наным – сенімдердің ішінде шынайылылығы да қатесі де болады. Кез-келген теория тек жорамал ғана және ол эксперимент арқылы теріске шығарылады. К.Поппер мынадай ереже қалыптастырды «біз білмейміз – біз тек қана жобалай аламыз» критикалық рационализм пазициясында эксперимент шындыққа жақын болжамдардың жалған екендігін білдіру. Критикалық рационализм логикасына сай қазіргі теория болжамды статистикалық тексерумен экспериментті жоспарлаудан шығады. Поппер ғылыми теорияның жалған екеннің білдіру принципін фальсифицарлық деп атады. Ғылыми зерттеудегі қалыпты процес мына тұрғыда құрылыды.

1. 
   Болжамды ұсыну
   
2. 
   Зерттеуді жоспарлау
   
3. 
   Зерттеуді жұргізу
   
4. 
   Интерпретация
   
5. 
   Болжамды жоққа шығару немесе шындыұұа шығару
   
6. 
   Бұрынғыны жоққа шығарудың негізінде – жалпы гипотизаны еңгізу.
   

6-гипопезя

Болжам – бұл теориядан шығатын әлі дәлелденбеген ғылыми ұсыныс. Әдіснамада теоретикалық блжам және экспериментальдық болжам болады. Біріншісі теорияның құрылымының негізі болып табылады. Теоретикалық болжамдар теориядағы ішкі қарама-қайшылық пен эксперементальды нәтижелердің қарама-қайшылығына ұсынылады. Болжамның екінші типі-эксперементальды зерттеулер

әдістерімен проблеманы шешу.

3.Готтсданкер эксперементалды болжамның мынадай вариантарын ұсынады:

-контргепотеза-эксперементальды болжам негізгі ұсынысқа альтернатив және автоматты түрде пайда болады.

-үшінші бәсекелестіктегі эксперементальды гипотеза тәуелсіз өзгермеліліктің жоқтығының әсерінен тәуелділікке ауысу: ол тек лабораториялық эксперементте текселіледі.

-нақты эксперементальды болжам –бірізді тәуелсіз өзгермелілік және тәуелді лабораториялықэксперимент арасындағы қатынас

-максимальды көлемі жайындағы эксперементальды болжам-тәуелсіз айнымалылықтың тәуелді айнымалылыққа маңыздылық деңгейі.

-эксперементалды болжам абсолютті пропорциональды қатынастағы тәуелді айнымалылықтың біртіндеп сандық өзгерілудегі саалыққа өзгерілу.

- экспериментальды бір қатынастағы болжам –бір тәуелді айнымалылық пен тәуелсіз айнымалылық қатынасының альдын ала ұсыну.

-комбинирвті эксперементальды болжам- екі тәуелсіз айнымалылықтың нақты комбинациясы.