Диагоналді – ғимараттың ұзын осі меридианы бұрышпен орналасады. Диагоналді ориентацияның түрі ғимаратқа гелиометриялды осі бойынша орналасады. Бұл ось, ғимараттың ұзын осі сағат тілі бойынша меридианнан алшақтаған шығысқа қаратылған. 19-22,50С. Бұл ориентацияның жарық және жылулық жағдайы 2 фасадқа да салыстырылады. Орта енділікте, жылы және ыстық климаттық белдеулерде қолданылады.
4.Иллюстрациялы материалдар: слайдтар-15
5.Әдебиет:
Мазаев В.Т., М.М. Гимадеев, А.А.Королев, Т.Г. Гилепнина, Коммуналыд гигиена Ү.2 код В.Т.Мазаева – 2 ші. Испр. И.дом.М: ГЭОТАР – медиа 2006-304 бет.
Коммуналды гигиена Неменко Б.А., У.И.Кенесариев Алматы Ғылыми басылым, 2003-463 бет.
Коммуналды гигиена Акулов К.И., Буштуева К.А., М. Медицина 1986-608 бет.
Жалпы гигиена под ред. А.М.Большакова, В.Г. Маймагулова 1986-608бет.
6. Қорытынды сұрақтары: 1) Аудандық жоспарлау дегеніміз не?
2) Территорияны аудандық жоспарлаудың гигиеналық маңызы қандай?
3) Территорияны аудандық жоспарлаудың экономикалық маңызы қандай?
4) Территорияны аудандық жоспарлаудың жобалық құжаттары деген не?
5) Елді мекендер территориясын функционалдық аймақтарын атаңыз.
6) Қала құраушы факторларды атап беріңіз.
№12 1.Тақырыбы.Қаланың селитебті аумағын ұйымдастыру. Тұрғын аудандар және ықшам аудандар. Қоғамдық орталықтар. 2.Мақсаты: Студенттерді қала территориясын, тұрғын аудандар мен микроаудандарды селитебті ұйымдастырумен, қоғамдық орталықтарды орналастырудың гигиеналық талаптарымен таныстыру.
3.Дәріс тезистері: Селитебті территория – тұрғындық қорды, қоғамдық ғимараттар мен бірлестіктерді, ҒЗО және кешендерін, көшелерді, аумақтарды, саябақтар мен бақшаларды орналастыруға арналған. Бұл аудандарда коммуналды және өндірістік объектілерді, санитарлық қорғаныс аймағын кажетсінбейтін объектілерді аймақтарға рұқсат етіледі. Аумақ құрылысында қазіргі уақытта 2 негізгі элемент бар: микроаудан және тұрғын аудан.
Микроаудан – тұрғын құрылысының ауданы 10-нан 60га дейін, бірақ 80 га-артық емес, магистральді қызмет көрсету радиусы күнделікті өмірде 500м аспауы тиіс. ДДУ /МДБМ – 300м, мектеп – 750м (бастауыш сыныптары үшін – 500м). Микроаудандардың шекарасы – магистральді және тұрғын көшелері болып саналады.
Тұрғын аудан – құрылыс элементінің ауданы 80нен 250га-ға дейін, қызмет көрсету раиусы – 1500м аспауы тиіс. Кіші қалаларда тұрғын аудандардың бәрі – селитебті территория болып саналады. Үлкен қалалардағы бірнеше микроаудандар тұрғын аудандар түзеді. Микроауданнан айырмашылығы онда көптеген мәдени-тұрмыстық қызмет көрсетулермен қамтамасыз етілуі тиіс.
Жоспарлардың негізгі гигиеналық көрсеткіштері: Тығыз тұрғындық құрылыстың бруттосы – бос емес тұрғындардың құрылыстың жалпы микроауданның ауданына пайыздық үлестегі территориялық қатынасы.
Тығыз тұрғындық қордың бруттосы - 1 га территориядағы тұрғын ауданның шаршы метрдегі саны. Тұрғын аудандарға қарағанда микроаудандарында бұл көрсеткіш жоғары, этаж саны және аумақ бойынша. Тұрғындық қордың максималді тығыздығы 1га- 2400-ден 7600м2 тең.
Тұрғындардың тығыздық бруттосы – 1 га территориядағы тұрғындардың саны. Қалада бұл көрсеткіш – 220 адам/га, микроаудандарда – 45 адам/га, сейсмикалық ауданда – 300 адам/га.
Сараптама жүргізгенде құрылыс жүйесіне көңіл бөлген жөн.
Мынадай түрлері бар:
А) периметральді құрылыс – ғимараттың көше арты бойынша 4 жағы бойынша орналасады (жабылған дұрыс үшбұрыш) жалпы және деке болуы мүмкін. Кемшілігі – нашар желдетілу, инсоляцияның нашарлауы.
Б) қатарлық құрылыс – кварталдағы ғимараттар бір-біріне параллель орналасады. Ерікті бағытталған ось.
В) топтық құрылыс – кварталдағы және микроаудандардағы бірнеше үйдің болуы.
Г) комбинирленген құрылыс – әр түрлі жүйе элементтерінің болуы. Қаладағы тұрғын аудандардың көрсеткіштері жергілікті климаттық географиялық жағдайға байланысты. Мысалы: шеткі Солтүстік үшін жаппай немесе жартылай тұстық периметральді құрылыс.
Жоспарлау мен тұрғын аудандардың қолайлы жағдайларына қойылатын гигиеналық талаптар. Мыналар қарастырылады:
Микроклиматтың қолайлы жағдайын инсоляция мен жылытудан қорғауды, аграциямен территориялармен тұрғын және қоғамдық ғимараттардағы ауа қозғалысының жылдамдығын төмендетуді жасау;
Территорияның вертикальді жоспарлануы мен инженерлік дайындықты;
Сумен қамтамасыз ету;
Тұрмыстық қалдықтардан санитарлық тазарту.
Тұрғын ғимараттарға жарықтың әсері бойынша инсоляция мен
ориентацияға қойылатын талаптар: барлық тұрғын ғимараттар оңтүстік румбаға қарай ориентацияланады, ол қосымшалары – солтүстікке қарай. Ориентация оңтүстікке болса жылытуға әкелетін болса, сондағана шектеу болуы мүмкін. Барлық ориентацияның артықшылығы мен кемшіліктері болады. Кемшіліктер әр ауданда әр түрлі.
Санитарлық заңға сәйкес тыйым салынған, инсоляциясы секторы 310-500 барлық белдеулерге 200-2900 рұқсат етілмейді, секторы 290-700 ориентация 2 бөлмелі және көп бөлмелі пәтерлерге тән.
ІІІ-ІV климаттық белдеудегі ғимараттармен территорияларды жылудан қорғау, бос құрылыс күннен қорғау үшін қолдану тиіс.
Мемлекеттік құрылыс нормалары «Қала құраушы» (жоспарлау мен құрылыс). Қалалық және ауылды мекендердің құрылысы мен жоспарлауда мынадай ориентациялар мен орналасуылар анықталған (балалар мектепке дейінгі мекемесі, мектеп, мектеп-интернат, денсаулық сақтау мекемелері) 22 наурызбен 22 қыркүйек аралығында 580 Оңтүстіктен Солтүстік енділіктік ұзындығы 2,5 сағ/тәул. қамтамасыз етеді.
Мектепке дейінгі мекемелердің жалпы білім беретін мектеп, мектеп-интернат, денсаулық сақтау мекемелерінің ғимараттардың ориентациясы мен орналасуы үздіксіз, үш сағаттық инсоляцияны қамтамасыз етеді.
Бір бөлмелі, 1-2 бөлмелі пәтерлерде, 2-4, 4-5-6 бөлмелі пәтерлерде, жатын бөлмелерде - 60% бөлмеде инсоляция қалыпты түрде жүргізілуі тиіс. Барлық бөлмелер инсоляцияланатын, тұрғын құрылыс және жаңа құрылыс қара құраушы жағдайы меридиональді ғимараттардың ориентациясы 0,5 сағ ғимаратты инсоляциялауға рұқсат беріледі.
Тұрғын ғимараттарды инсоляцияның үздіксіз жалғасуы және көрші ғимараттармен араласпауы тиіс. Сондықтан ғимараттар ара қашықтықтығы 2-2,5 м болуы тиіс.
Инсоляция нормасын сақтауды тиісті ориентация және жоспарлау, пәтерлерді жоспарлау, пәтерлермен терезелердің ориентациясы сақталуы тиіс.
Инсоляция жағдайы белгілі әдістермен Денсаулық Сақтау Министрлігі бекітеді. Инсоляция нормативтегі СНмЕ-де «Тұрғын ғимараттар», «Қоғамдық ғимараттар мен бірлестіктер», «Қала құраушы. Қала және ауыл тұрғын ғимараттарын жоспарлау мен құрылыс», «Тұрғын және ғимарат, ғимараттың территориялары мен санитарлық нормалар мен тұрғын және қоғамдық ғимараттарда инсоляциялау». Әр түрлі аудандар жарық қлиматтық ерекшелігі мен территориялар құрылысымен нормаланады.