7 тақырып. Бастауыш мектеп жасындагы баланың дамуы. Жоспар Бастауыш мектеп жасындагылардың дамуыныц жалпы шарты.
Оку іс әрекеті кіші мектептегілердің жетекші іс әрекеті ретінде. Оқу іс әрекетінік жалпы күрылымы, қалыптастыру заңдылықтары.
Мектептегі алгашкы теориялык ойлаудың калыптасуы (Д.Б.Әльконин, В.В.Давыдов).
Қазіргі заманғы тәрбие жүйесінде бастауыш мектеп шағы бала өмірінің жеті жастан он бір-он екі жасқа дейінгі кезеңді қамтиды. Бастауыш мектеп жасындағы пайда болу экономикалық жағынан дамыған елдерде жалпыға бірдей міндетті толық емес және толық орта білім беру жүйесінің шығуыммен байланысты. Баланың психологиялық дамуындағы оның рөлі балабақшадан бастап орта білім беру аяқталғанға дейін балаларға қоғамдық тәрбие берудің тарихи қалыптасқан жүйесіндегі бастауыш оқытудың мақсаттары мен мазмұнының өзгеруіне байланысты.
Жеті жастан он жасқа дейінгі кезеңге неғұрлым тән негізгі белгі мынада: бұл жаста мектеп жасына дейінгі бала мектеп оқушысына айналады. Бұл бала өз бойында мектеп жасына дейінгі балалық шақтың белгілерін оқушының ерекшеліктерімен ұштастыратын өтпелі кезең. Бұл белгілер оның мінез-құлқында, санасында күрделі, ал кейде қайшылықты үйлесім түрінде түрінде қатар жүреді. Кез-келген өтпелі күй сияқты бұл шақ көзі ашылмаған даму мүмкіндіктеріне бай, оларды дер кезінде байқап, қолдап отыру маңызды.Адамның көптеген психикалық қасиеттерінің негіздері тап осы бастауыш мектеп жасында қалыптасады және әдетке айналады.Сондықтан ғалымдардың назары қазіргі бастауыш клас оқушыларын дамытудың резервтерін анықтауға бағытталған. Бұл резервтерді пайдалану балаларды одан арғы оқу және еңбек қызметіне неғұрлым табысты дайындауға мүмкіндік береді.
Бастауыш сынып оқушыларының бұлшық еттері мен сіңірлері жылдам қатаяды, олардың көлемі ұлғаяды, жалпы бұлшық ет күші артады.Ірі бұлшық еттер майдаларынан ертерек жетіледі. Сондықтан да балалар салыстырмалы түрде алғанда күшті де кең кұлашты қимылдар жасауға көбірек қабілетті,алайда оларға дәлдікті талап ететін ұқсас қимылдарды орындау қиынрақ ссоғады. Саусақ сүйектерінің қатаюы тоғыз-он бір, ал білек сүйектерінің қатаюы он-он екі жасқа қарай аяқталады. Егер осы жайды ескерсек, онда бастауыш класс оқушысы неліктен әр кез жазбаша тапсырмаларды үлкен күш жұмсап орындайтыны түсінікті болды. Оның білегі тез талады да, ол тез және тым ұзақ жаза алмайды. Бастауыш сынып оқушыларына, әсіресе 1-2 сынып оқушыларына жазбаша тапсырмаларды аса көп беруге болмайды.Балаларда көп ұшырасатын графикалық жағынан нашар орындалатын тапсырманы көріп алу тілегі көпнесе нәтижені жақсартпайды. Бастауыш сынып оқушыларының бұлшық еттері шап-шаң өседі және ол қан мен жақсы қамтамасыз етіледі, сондықтан салыстырмалы түрде алғанда төзімді болады.
Баланың психикалық дамуының әрбір кезеңі оның іс-әрекетінің негізі, жетекші түрі мен сипаталады. Мысалы, мектеп жасына дейінгі балалық шақта ойын іс-әрекеті жетекші болады. Жеті жасар бала мектеп табалдырығынан аттасымен-ақ оқушы болады. Оның өмірінде ойын әлі маңызды орын алған мен осы уақыттан бастап ол біртіндеп басымдылық рөлін жоғалта бастайды. Бастауыш сынып оқушыларының жетекші іс-әрекеті оның мінез-құлық мотивтерін елеулі түрде өзгертіп, оның танымдық және адамгершілік күштерін дамытудың жаңа көздерін ашатын оқу болады. Әсіресе мектеп өмірінің жаңа жағдайларына алғаш енуін айқын аңғартады. Балалардың көпшілігі бұған психологиялық жағынан даярланған. Олар бұл жерде үймен немесе балабақшамен салыстырғанда, әдеттен тыс бірдеңелер кездестіруді күте отырып мектепке қуана барады.