Пән бағдарламасының (syllabus) титул беті
тақырып. Кемелдену жасы, қартаю кезеці және кәрілік психологиясы
жүктеу/скачать 439,5 Kb.
|
| 10 тақырып. Кемелдену жасы, қартаю кезеці және кәрілік психологиясы.
Жоспар Кемелденуге өтудің жалпы шарттары. Кемелдену кезеңінің әлеуметтік мәні. әлеуметтік белсенділіктің ерекшеліктері. Кемелдену жасының периодизациясы. "Акме" және акмеология ұғымы. Ересектердің даму заңдылыктары. Кемелдену жасының дагдарысы. Қоғамдық пайдалы еңбек жетекші іс- әрекет ретінде. Кәсіби және қогамдық іс әрекет. Ересектердің танымдық қызығулары. Ересек адамның жеке басы, әлеуметтік белсенділік. Құнды бағдаралану, дүниетаным мәндері. Адамның соңғы өмір уақытын – қартаю деп атаймыз ( 60-70 жас аралығы ). Б.Д.Бромлей қарттық кезеңнен басқа ( 55-70 жас аралығы ) солу-қажу, 70-тен жоғары кезеңді төмендеу деп атады. Э.Эриксон бойынша, өмірдің соңғы жылдарын кемелденудің соңы деп атаймыз. Өйткені, мұндай атау адам өмірінің аяқталу кезеңінің мазмұнына көбірек сай келетін секілді. Сондай-ақ, бұл кезеңді көптеген адамдарда “қартаю – қуаныш емес” деген түсінігіне сай келе бермейді. Жо.ғарыда айтып өткендей, кемелддік пен соңғы кемелдікті ажыратып тұратын – бұл зейнетке кету факторы болып табылады. Бұл көбіне кризистік кезеңді тудырады, яғни бұл зейнетке кету кризисі“ де п аталады. Ең алдымен, әдеттегі тұрмыс салты бұзалады, адам өзін керексіз, тастанды сезініп, ендігі кезекті қоғамдық өмірге қатысы жоқтығын түсінеді. Өзінің әлеуметтік статусының төмнедеуі, жылдар бойы жинақталғаг өмір ырғағының жоғалуы, әдетте, адамның жалпы физикалық және психологиялық жағдайының нашарлауына да әкелуі мүмкін, сондай-ақ кейбір жағдайларда өл імге де әкелуі мүмкін. “Зейнетке кету кризисі”, әдетте, немерелерінің өзіндік-жеке өмір сүруінің бастауымен тереңдей түседі, әсіресе, өзін жанұяға арнаған әйелдер үшін. Өмірдің соңғы кезеңдерінде биологиялық қартаю процісі тез жүреді. Физикалық күші таусыла бастайды, денсаулықтың жалпы жағдайы нашарлай бастайды, кейбір психикалық функциялардың деңгейі төмендей бастайды, ең алдымен еске сақтау процесі мен ас қорыту мүше лерінің қызметі бұзылады. Бұл регрессивті процестер адамдардың хронологиялық және биологиялық жасына сәйкес әр түрлі сәйкес пайда болып отыратын көптеген адамдарда паспорттық жас психологиялық жасқа негізделіп ке леді. Қазіргі кезде Қазақстанда әйелдер өмірінің ұзақтығы 80 жас болса, ал ерлер өмірінің ұзақтығы 60 жас болып табылады. Бірақ та, статистикалық мәліметтер бойынша, өлім жастық шақта немесе бөьек кезінде де келуі мүмкін. Зейнетке кету көбіне биологиялық қартаюмен сәйкес келе бермейді, және де материалдық жағдайының төмнедеуіне де алып келеді. Сондай-ақ, өмір серігінің өліміне байланысты, немесе туысқандарын жоғалтумен байланысты да кризис тереңдей түсуі мүмкін. Э.Эриксон бойынша, қарттық кезеңде “адамның көңіл бөлу фокусы” болашақ туралы уайымдары өткен тәжірибеге ауыстырылады. Одан кейін психологиялық өткен шақ ұлғайып, нақты мерзімдік перспектива қысқарады. Осыменен, психологиялық қартаю, қарттық сезімінің туындауы қалыптасады. Сондай-ақ Э.Эриксон, бұл жерде дамудың негізгі екі сызығын бөліп көрсетті. Егер де адам “өзгелер туралы уайымдап, олардың жағдайларын жасап, өзгелер үшін үлгі болған болса, онда бұл адамда өткен тәжірибесінен қалған жемістерді қайта жаңғырту туралы идеялар туындауы мүмкін. Мұндай адамда өзінің бүкіл өмір барысындағы тұлғалық дамуындағы бағалау өлшеміне байланысты “эго-интеграция” процесі пайда болуы мүмкін”. Э.Эриксонның ойынша, эго-интеграция психо-әлеуметтік кризиске қарағанда қарттық кезеңге маңызды фактор болып табылады. Егер де адамның дамуы прогресс ивті сипатта болатын болса, ол өзінің бүкіл даму жолына қанағаттанып, кәсіби қызмет саласымен қатар, неке мен жанұяда да үйлесімді қатынаста болуы мүмкін. Өзінің шеберлігінің жалғасын өзіннің ұл-қыздарын көргенде, немесе берген тәрбие, білімінің нәтижесіне қанағаттанатын болса, онда адам қарттық кезеңге көңілі толып, келер өлімнен қорықпайды. Тек осындай жағдайда ғана, Э.Эриксонның айтуынша, адам нағыз қарттыққа жете алады, сүрген өмірінің даналығын сезіне алады. жүктеу/скачать 439,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|