Пән туралы мәлімет: Атауы: «Әдебиет тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері» Кредит саны: «Әдебиет тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері»
жүктеу/скачать 1,17 Mb.
|
ÓÐ´ÐµÐ±Ð¸ÐµÑ ÑаÑÐ¸Ñ Ñн дÓÑÑÑлеÑдÑÒ£ ÑеоÑиÑлÑÒ Ð½ÐµÐ³ÑздеÑÑ, Ð.Ð.Шайекенов
- Бұл бет үшін навигация:
- Практикалық сабақ тақырыбы
- СӨЖ мазмұны
| 7 апта
Дәріс 7 Тақырыбы: Қ.Жұмашев және қазақ әдебиеті тарихын дәуірлеу мәселелері. Дәріс мазмұны: Әдебиет тарихы халық тарихымен тығыз байланысты, соның бейнелі көрінісі, сүрлеуі: ол қай кезде болсын халық тарихының ізімен жасалады. Демек, қазақ әдебиетінің ғылыми тарихы да қазақ әдебиетінің ғылыми тарихы да қазақ халқы азаматтық тарихының ізімен жасалуы тиіс. Қазақ халқының құрамына енген рулар ежелден, арғы заманнан осы күнгі Орта Азияны, Қазақстанды, Орталық Азияны, шығыс оңтүстік Сібірді, орта, төмен Еділді, Каспий жағалауларын мекендеген. Сол жерлерді ертеден мекендеген көптеген түрі, моңғол руларын, кейін әзірбайжан, түрікпен, қарақалпақ, өзбек, қырғыз, ұйғыр, ойрат, тува, хакас, башқұрт, татар халықтарының құрамына енген ру тайпалармен бірге, кейде қатар жасаған. Солардың біразымен кейде жауласып, қақтығысып, соғысып: кейде одақ құрып, қыз алысып, құда болып, әскери топ жасап, анда болып жүрген. Біздіңше, тегі ерте уақыттарда арғы, бергі тарихтарда аталатын скиф, ғұн, қаңлы, сақ, сармат, алан, карлук, қазар, оғыз, куман – бәрі де есте жоқ ерте замандардан орталық Азия мен Византия аралығын мекедеген түрік, моңғол рулары, солардың әр кездегі ру-ұлыстық, түрлі бірлестік, құдандалық аттары. Аталған жерлерді жайлаған түрік, моңғол ру-тайпаларының қай қайсысы да болмасын үнемі бір орында, өзі әуелі мекендеген жерінде отыра бермеген. Кейде өзара жауласып, соғысу салдарынан, кейде басқа жақтан келген ру-тайпалардың, халықтардың жорығы, көшіп-қонуы салдарынан бір жерден екінші жерге, бір өлкеден екінші өлкеге ауысып, мекендерін жиі ауыстырып отырған. Әсіресе, Александр Македонскийдің жорығы, ғұндардың босқыны, арабтардың жаулап алуы, моңғолдардың щабуылы, онан кейінгі түрлі жаугершіліктер әлі өлкелер мен ру-тайпаларды әр кезде жойқынға ұшыратып отырды, әрі әбден сапырылыстырып жіберді. Тек осыдан деп білу қажет, тарихи деректер бойынша, мысалы, қазақ халқы болып құрылған рулардың дені біздің жыл санауымыздан бұрынғы IV ғасырда Сырдарияның орта, жоғары бойын жайлаған, I ғасырда Ыссық қой төңірегін қоныстанған. Біздің жыл санауымыздың алғашқы ғасырларында Шу, Талас, Қаратау, Сарысу жағын алып жатқан; VII-VIII ғасырларда Орталық Азия мен шығыс-оңтүстік Сібірді жайлаған; X-XIV ғасырларда орта, төменгі Еділ бойын, Каспийдің шығыс, солтүстік, батыс жағалауларын мекендеген. Қазақ ауыз әдебиетінде: «Барар жерің Балқан тау, ол да біздің барған тау» деген сөз тіркесі бар. Бұл қазақ руларының бір заманда Балқан түбегіне дейін ығысып барғанын аңғартады. Яғни қазақ рулары басқа түрік, моңғол ру-тайпаларымен бірге ерте уақыттардан шығыс жағы Орталық Азия, батыс жағы Византия аралығын жайлаған, әр кезде сол араның әр жерінде болған. Осы күнге Қазақстан жерінде XV ғасырдан негізінде өз алдына халық, хандық болып құрылғаннан бастап жайғасқан. Практикалық сабақ тақырыбы: Қазақ әдебиеті тарихын дәуірлеу және Қ.Жұмашев. СОӨЖ мазмұны: XX ғ.20 жылдарындағы әдеби айтыстар. СӨЖ мазмұны: Қ.Жұмашев зерттеулері. Әдебиет: 1. Байтұрсынов А. “Әдебиет танытқыш”. Алматы, Атамұра. 2003. 2. Жұмалиев Қ. Әдебиет теориясы. “Мектеп” баспасы. А., 1969. 3. Ќабдолов З. Сөз өнері . Алматы. “Санат”, 2002. 4. Елеукенов Ш. Әдебиет жєне ұлт тағдыры. Санат. 2002. 5. Мақпыров С. Әдебиеттануға кіріспе ( хрестоматия) А., 1991. 6. Әдебиеттану терминдерінің сөздігі. А. 1996. (құр. Ахметов З.) 7. Литературный энциклопедический словарь. М., 1987. 8. Нұрғали Р. Сөз өнерінің эстетикасы. Шығармалар жинағы II том. А. 2007. 9. Хализев В. Теория литературы. М. 1999. 10. Тұрысбек Р. Ақиқат айнасы. Алматы. «Таймас» 2008. жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|