ПӘнді оқУҒа арналғАН

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Биология және экология кафедрасы

050607-Биология мамандығы студенттеріне арналған

Адам биологиясы пәні бойынша

ПӘНДІ ОҚУҒА АРНАЛҒАН

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Кафедра мәжілісінде ұсынылды  «___»  _______200_ж. , № __ хаттамасы

Кафедра меңгерушісі           _____________    Ш.М.Жумадина

Павлодар 

Әдістемелік нұсқау

Нысан 

ПМУ ҰС 7.18.2/05

Дәрістік сабақтардың мазмұны

Тақырып  1  Адам  биологиясы  пәні, міндеттері  және зерттеу

әдістері

Анатомиялық   және     оның   биологиялық   ғылымдар   жүйесіндегі

орнын   анықтау.   Пәннің   міндеттері,   зерттеу   әдістері.   Біртұтас

организмнің және оны құрайтын элементтердің арақатынасы. 

Тақырып  2 Тірек-қимыл аппараты

Қаңқаның   жалпы   сиппатамасы.   Сүйектің   жүйесі.   Сүйектердің

байланысуы.   Дене   қаңқасы.   Көкірек   клеткасының   құрылысы.   Бастың

қаңқасы. Қол-аяқ сүйектердің қаңқасы. Қаңқаның бұлшық еттері. Дене

бұлшық   еттері.   Бастың   және   мойынның   бұлшық   еттері.   Қол-аяқ

бұлшық еттері.

Тақырып  3  Ас қорыту жүйесі

Ас қорыту  жүйесіне жалпы түсінік. Ас қорыту органдырының: ауыз

қуысының, тістің, тілдің, сілекей бездердің,  жұтқыншақтың, өнештің,

асқазанның,   ішектердің,   бауырдың,   қарынасты   бездердің   құрылысы

мен маңызы.

Тақырып  4 Тыныс алу жүйесі

Тыныс   алу   жүйесіне   жалпы   түсінік.   Тыныс   алу   органдарының

құрылысы   мен   жұмысы,   өкпенің   және   плевраның   маңызы   мен

құрылысы. Средостений туралы түсінік.

Тақырып 5 Несеп-жыныс жүйесі

Зәр   шығару   органдардың:   бүйректің,   несепағардың,

несепканалының,   қуықтың   құрылысы   .Аталық   және   аналық   жыныс

органдардың құрылысы.

Тақырып 6  Эндокриндік жүйе

Ішкі   секрециялық   бездер   туралы   жалпы   түсінік.   Нейрогенді,

бронхиогенді,   хромофинді   бездер   топтарының,   қарын   безінің

эндокринді бөлігінің, жыныс бездердің құрылысы мен қызметтері.

Тақырып 7 Қан-тамыр және лимфа жүйелері

Ангиологияға жалпы шолу. Қан тамырларының қабырға құрылысы.

Капиллярдың,   салатамырлардың,   көктамырлардың   құрылыстардың

ерекшеліктері.     Жүректің   құрылысы.     Салатамыр   жүйесі.   Көктамыр

жүйесі.

Лимфа жүйесі туралы түсінік. Лимфа тамырлары мен бездері.

Тақырып  8  Жүйке жүйесіне жалпы сипаттама

Нерв   жүйесінің   дамуы   және   оның   маңызы.   Жүйке   жүйесінің

қызметі. Ми мен  жұлынның ішкі, сыртқы құрылыстары және олардың

маңызы. Нерв жүйесінің вегетативті және перифериялық  бөліктері.

Тақырып  9 Анализоторлар 

Сезім   мүшелері.  Көру   аппараты   Есту,   тепе-тендік,   иіс   сезу,   дәм

сезу органдары Терінің қабаттары. Эпидермис, дерма, гиподерма. Тері

және сүт бездері. Тырнақтың, шаштың құрылысы.

Әдебиет

          Негізгі:

1. Керімбеков Е. Адам биологиясы Алматы, Рауан, 1992.

2. Сатпаева Х. К., т. б.Адам физиологиясы А.:Білім, 1995.

3.  Рақышев А. Адам анатомиясы, Алматы, Білім, 1994.

4. Сапин М.Р., Билич Г.Л. Биология человека.-М: Высшая школа, 1989г.

5. Курепина М.Н. , Воккен Г.Г. Анатомия человека.-М.; Просвещение,

1979г.

           Қосымша :

1. Гремяцкий М.А. Биология  человека. Просвещение,1950.

2. Иваницкий И.И. Анатомия человека.-М: ФиЗ, 1978г.

3. Шахунянц Р.М. Возрастные изменения костной системы человека.-

М.:Просвещение, 1968.

4.     Дайырбекова М.М. Адам анатомисынын практикумы, Алматы. Ана-

тілі, 1992.

5.    Синельников Р.Д. Атлас анатомии.-М.:Медицина, 1981.

6.         Липченко   В.Я.,   Самусев   Р.П.   Атлас   анатомии   человека.   М.

Медицина, 1977.

Тәжірибелік сабақ мазмұны

Тақырып 1  Адам анатомиясы пәні, міндеттері және зерттеу

әдістері

Анатомия пәнінің даму тарихы. Адамның табиғаттағы орны. Адам

мен   жануарлар   арасындағы   ұқсастық   пен   айырмашылық.  Ұлпалар,

мүшелер жүйесі және аппарат туралы ұғым.  Ұлпалар туралы жалпы

түсінік. Эпителий, дәнекер, бұлшық ет және жүйке ұлпалары.

Тақырып  2 Тірек-қимыл аппараты

Сүйектердің,   бұлшық   еттердің   және   шеміршек   пен   буындардың

дамуы. Байланыс түрлері. Адам қаңқасының құрылысы.

 Тақырып  3  Ас қорыту жүйесі

И.П. Павловтың еңбектері. Ас қорыту бездерінің ерекшеліктері. Ас

қорыту мүшелерінің топографиясы. 

Тақырып  4 Тыныс алу жүйесі

Тыныс   алу   мүшелерінің   топографиясы   және   құрылысындағы

ерекшелікитер. Дыбыс аппараты. Өкпенің құрылыстық бірлігі- ацинус.

Жасаңды тыныс алдыру.

Тақырып 5 Несеп-жыныс жүйесі

Несеп-жыныс   мүшелерінің   топографиясы.   Нефрон   құрылысы.

Несеп   жиналуы.   Аталық   және   аналық   жыныс   органдарының

анатомиялық ерекшеліктері мен қызметі.

Тақырып 6  Эндокриндік жүйе

Гуморальдік   реттелу.   Гормон   туралы   жалпы   түсінік.   Гипофиздің

аралық мимен байланысын көрсету.

Тақырып 7 Қан-тамыр және лимфа жүйелері

Қан тамыр құрлысының ерекшелігі. Жүректің автономдық жұмысы.

Ұрықтағы қан айналудың ерекшелігі.

Тақырып  8  Жүйке жүйесіне жалпы сипаттама

Ми мен жұлынның дамуы. Шеткі және вегетативті жүйке жүйесінің

құрылысы. ЖЖә туралы жалпы түсінік.

Тақырып  9 Анализоторлар 

Анализаторлардың үш бөлімінің құрылысы. Сезім мүшелерінің негізгі 

құрылысы.

Әдебиет

          Негізгі:

6. Керімбеков Е. Адам анатомиясы, Алматы, Рауан, 1992.

7. Сатпаева Х. К., т. б.Адам физиологиясы А.:Білім, 1995.

8.  Рақышев А. Адам анатомиясы, Алматы, Білім, 1994.

9. Сапин   М.Р.,   Билич   Г.Л.   Анатомия   человека.-М:   Высшая   школа,

1989г.

10. Курепина М.Н. , Воккен Г.Г. Анатомия человека.-М.; Просвещение,

1979г.

           Қосымша :

4. Гремяцкий М.А. Анатомия человека. Просвещение,1950.

5. Иваницкий И.И. Анатомия человека.-М: ФиЗ, 1978г.

6. Шахунянц Р.М. Возрастные изменения костной системы человека.-

М.:Просвещение, 1968.

4.     Дайырбекова М.М. Адам анатомисынын практикумы, Алматы. Ана-

тілі, 1992.

5.    Синельников Р.Д. Атлас анатомии.-М.:Медицина, 1981.

6.         Липченко   В.Я.,   Самусев   Р.П.   Атлас   анатомии   человека.   М.

Медицина, 1977.

Зертханалық сабақ мазмұны

Тақырып 1  Адам  анатомиясы пәні, міндеттері және зерттеу

әдістері

Ұлпалардың микропрепараттарымен танысу. 

Тақырып  2 Тірек-қимыл аппараты

Сүйектердің   құрылысы.   Сүйектің   түрлері.   Адамның   қаңқасының

құрылысы.   Қимылсыз   және   қимылды   байланыстар.   Омыртқа

жотасының   бөліктері.   Омыртқалар   құрылысы.   Көкірек   клеткасының

құрылысы. Қол-аяқ сүйектердің құрылысы.

Тақырып  3  Ас қорыту жүйесі

Ас   қорыту   органдарының   қүрылысы.   Ауыз   қуысы,   тіл,   тістің

дентин, эмаль, цемент заттары, тіс қуысындағы пульпа, органдардың

ферменттері, олардың физиологиялық маңызы.

Тақырып  4 Тыныс алу жүйесі

Тыныс   алу   жүйесіне   жататын   органдардың:   көмекей,   кеңірдек,

бронхылар   мен   өкпелердің/   құрылысы.   Көмекей   шеміршектерің

орналасуы   және   құрылысы.   Дыбыс   аппараты.   Өкпенің   құрылыстық

бірлігі- ацинус.  

Тақырып 5 Несеп-жыныс жүйесі

Несеп-жыныс   жүйесі.   Несеп-жыныс   органдардың   топографиясы.

Бүйрек   құрылысы.   Нефрон   құрылысы.   Несеп   жиналуы.   Несепағар,

қуық,   қуық   каналының   құрылысы.   Аталық   және   аналық   жыныс

органдарының анатомиялық ерекшеліктері мен қызметі.

Тақырып 6  Эндокриндік жүйе

Эндокриндік   бездердің   топографиясы:   қалқанша,   қарынасты

бездер, гипофиз, эпифиз, бүйрекүсті безі және жыныс бездер . Әрбір

секрециялық   бездердің   бөлетін   гормондары,   олардың   организмге

тигізетін әсері.

Тақырып 7 Қан-тамыр және лимфа жүйелері

Жүректің   құрылысы   Тамырлар   қабырғаларының   құрылысы.

Салатамыр   және   көктамыр   жүйелері.Үлкен   және   кіші   қан   айналу

шеңберлерінің   артериялары.   Қан   айналу   жолы.   Лимфа   жүйесінің

құрылысы,  бездері.

Тақырып  8  Жүйке жүйесіне жалпы сипаттама

Жүйке   жүйесінің   жалпы   құрылысы   мен   қызметі.   Нейрондарды

жіктеу.   Мидың   және   жұлынның   жалпы   құрылыстары.   Мидың   және

жұлынның   бөлімдері,   нервтері.   Рефлекторлық   доға.   Перифериялық

және вегетативтік жүйке жүйелері.

Тақырып  9 Анализоторлар 

Сезім органдары. Көру анализаторларының құрлысы. Есту, тепе-

теңдік сақтау, иіс және дәм  органдарының құрылысы. Терінің 

құрылысы

Әдебиет

          Негізгі:

11. Керімбеков Е. Адам анатомиясы, Алматы, Рауан, 1992.

12. Сатпаева Х. К., т. б.Адам физиологиясы А.:Білім, 1995.

13.  Рақышев А. Адам анатомиясы, Алматы, Білім, 1994.

14. Сапин   М.Р.,   Билич   Г.Л.   Анатомия   человека.-М:   Высшая   школа,

1989г.

15. Курепина М.Н. , Воккен Г.Г. Анатомия человека.-М.; Просвещение,

1979г.

           Қосымша :

7. Гремяцкий М.А. Анатомия человека. Просвещение,1950.

8. Иваницкий И.И. Анатомия человека.-М: ФиЗ, 1978г.

9. Шахунянц Р.М. Возрастные изменения костной системы человека.-

М.:Просвещение, 1968.

4.     Дайырбекова М.М. Адам анатомисынын практикумы, Алматы. Ана-

тілі, 1992.

5.    Синельников Р.Д. Атлас анатомии.-М.:Медицина, 1981.

6.         Липченко   В.Я.,   Самусев   Р.П.   Атлас   анатомии   человека.   М.

Медицина, 1977.