-ыдыраудың толық теориясын 1934 жылы ит альян физигі Энрико Ферми
берген. Нейтриноның өзінің тіркейтін приборлары арқылы табуға болмайды. Өйткені
нейтрино
электромагниттік, гравитациялық және күшті әсерлесулерге қатыспайды.
Нейтриноның өте аз иондалатын қабілеті бар. 500км жолында нейтрино ауаны тек бір рет
қана иондайды. Нейтрионаның үлкен өтімділік қасиеті бар. Энергиясы 1МэВ
нейтринноны ұстау үшін 10
18
м қорғасын қажет. Нейтрино туралы гипотеза
экспенримент арқылы тексерілген. Нейтриноның алып шығатын энергиясы
Е
=Е
max
-E
e,
Е
max
=E
алғ
-Е
туын
Сондықтан нейтрино II, III-і қайшылықтарды түсіндіреді. Ал
I-і қайшылықты Ферми
былай түсіндірген: ядроның ішінде нуклондардың бір-біріне айналу процессі өтеді.
-ыдыраудың үш түрі бар:
1.
-
- ыдырау, ядродан электнон шығады.
2.
+
- ыдырау, ядродан позитрон шығады.
3. Электронды жұтып алу.
1.
-
- ыдырау
0
0
0
1
1
~
A
Z
A
Z
Y
X
Осындай құбылыс егерде нейтрон оң зарядталған протонға айналса байқалады:
0
0
0
1
1
1
1
0
~
e
p
n
-
- ыдырау мысалы торийдің протоактинийге айналуы:
0
0
0
1
234
91
234
90
~
e
Pa
Th
Осындай реакция 1950 жылы ядролық реакторларда пайдаланған.
2.
+
- ыдырау
0
0
0
1
1
A
Z
A
Z
Y
X
Мынадай реакция протонның нейтронға айналуда байқалады:
0
0
0
1
1
0
1
1
e
n
p
+
- ыдырауда заряд және спин сақталу заңы орындалады, энергия сақталу заңы
орындалмайды. Сондықтан ыдырау тек байланған протондар болса орындалады, яғни
байланыс энергиясы азаятын ядроларда. Мысалы:
0
0
0
1
13
6
13
7
e
C
N
3. Электронды жұту процесі немесе электрондық қармау. Бұл
процесті алғаш рет
1937ж. Альварес қарастырды. Ядроға ең жақын орналасқан К-қабықшасы осыдан К-
қармау аты шығады. К-қармау кезінде бір электрон жойылады, ядрода протон нейтронға
айналады, нейтриноны шығарып. Сондықтан бұл әлсіз әсерлесуге жатады. Бұл
процестің
ығысу ережесі.
0
0
1
0
1
A
Z
A
Z
Y
e
X
0
0
1
0
0
1
1
1
n
e
p
К-қармау процесінде спин, энергия сақталу заңы орындалады. Электронның
ваканттық орны басқа жоғарыда жатқан қабықшадан толтырылады. Бұл кезде рентген
сәулелену болады.
0
0
40
18
0
1
40
19
Ar
e
К
-ыдырау кезінде негізгі рөлді әлсіз әсерлесу атқарады. Нейтриноның ерекше қасиеті — ол
затпен тек әлсіз әсерлеесу арқылы
ғана әрекеттеседі, сондықтан оны тіркеу өте қиын.
Достарыңызбен бөлісу: