Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені қазіргі заманғЫ Қазақ тілі негіздері
жүктеу/скачать 0,55 Mb.
|
ÐÑÑÑемелÑк кеÑенÑ-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 сағат. 1-апта Дәріс тезисі
| 2.2 Дәріс сабақтарының тезистері
№ 1 дәріс тақырыбы: Тіл біліміне кіріспе. Тіл білімі және оның салалары. Басқа ғылымдармен байланысы. Тілдің қоғамдық мәні мен қызметі. Тіл және ойлау. Тіл және сөйлеу. Тілдің құрылымы, оның жүйесі. 1 сағат. 1-апта Дәріс тезисі: Лингвистика – тіл және оның даму заңдары туралы ғылым, әлем тілдерінің құрылысын, әлеуметтік функциясын және тарихи дамуын, адамзаттың табиғи тілін, оның жалпы заңдылықтарын, қолданылуын және адам қоғамын зерттейтін гуманитарлық ғылым. Бұл ғылымның негізгі мәліметтерін білу әрбір адамға, оқытушыларға, әсіресе тілді зерттеуші филолог мамандарға пайдалы, өйткені тілді әр түрлі мамандар (оқытушылар, үгітшілер, журналистер т.б.) өз мамандықтарына қажетті қаруы ретінде пайдаланады. Сонымен, тіл білімінің нысаны – тіл, адамзаттың сөйлеу тілі, дыбыстық тілі. Тіл адамдар арасындағы өзара түсінісу, пікір алысу құралы екені белгілі. Кез келген тіл адамдар үшін, қоғам үшін қызмет атқарады. Тілсіз қоғам, қоғамсыз тіл болмайды. Тіл – қоғамдағы адамдардың өз ара пікір алысу, бір-бірімен қарым-қатынас жасау құралы. Әрбір тілдің дыбыс жүйесі, сөздік құрамы және грамматикалық құрылысы болады. Бұлар тіл білімінің тиісті салаларында, мәселен, тілдің дыбыс жүйесін тіл білімінің фонетика саласы, сөздік құрамын лексикология саласы, грамматикалық құрылысын грамматика саласы қарастырады. Тіл білімі ғылымдардың әр түрлі салаларымен байланысты: тіл білімі мен әдебиеттану ғылымы филология ғылымдарының құрамына енеді. Білімнің бұл екі саласы бір-бірімен ертеден бері байланысты. Ақын-жазушының шығармашылығынс зерттеуде тілшілер олардың шығармаларының тілі мен стиліне назар аудармай тұра алмайды. Тіл білімінің стилистика деп аталатын саласы әдебиет тану ғылымымен өте-мөте тығыз байланысты. Кейінгі кезде лингвистикалық стилистика саласы пайда болды. Көркем туындының тілін лингвистикалық стилистика тұрғысынан талдау дегеніміз – тілдің жеке бөліктерін (көне сөздер, жергілікті сөздер, этнографизмдер (ұлттық тұрмыс-салтқа қатысты сөздер) т.б.) түгендеп атау емес, сол сөздердің қолданысы қандай мақсатты өтеп тұр, солар арқылы жазушы нені, қалай суреттеп тұр – осыларды таныту. Тіл білімінің тарих ғылымымен, оның ішінде, этнографиямен, археологиямен байланысы бар. Тіл тарихы ол тілді жасаушы, сол тілді қолданушы халықтың тарихымен байланысты. Олар бірін-бірі байытады, бірін-бірі толықтырады. Тіл – ұлттық мәдениеттің басты формасы. Тіл санамен, ойлаумен тікелей байланысты. Сана объективті шындықтың адамның жан дүниесінде бейнеленуі. Ойлау – осы бейнелену процесі және нәтижесі, адамның жоғары жүйке жүйесінің өзіндік қасиеті. Ойлаудың пайымдау, ақылға салу, ой қорытындысын жасау, баға беру сияқты қасиеттері бейнелі ойлау, техникалық ойлау және логикалық ойлау деген түрлерге жіктеледі. Бейнелі ойлау қабылдау жылдамдығы жағынан, ұғыммен түсінікті, ұғым мен бағалауды бірлікте қарастыруымен ерекшеленеді. Психологтар тілімен айтқанда, сөйлеу дегеніміз – әрекет. Әрекет – белгілі бір нәтижеге жету үшін бағытының, мақсатының бірлігі арқылы топтасқан процестердің жиынтығы. Адам сөйлеу үшін алдына белгілі мақсат қояды, сол мақсатқа жету үшін адам сөйлеу мүшелері арқылы әр түрлі артикуляциялық, акустикалық әрекеттер жасайды. Айырмашылығы сөйлеудегі әрекет тілдік тұлғалардың жанама қатысы арқылы іске асады. Сөйлеу тілдік материалдар арқылы жүзеге асады және тілдің заң-ережелеріне, нормаларына бағынады. Тіл мен сөйлеу бір-бірінен ажырамас табиғи бірлікте. Сөйлеу – тілдің тіршілік ету, өмір сүру формасы. Сөйлеу әрекеті сөйлеу, есту, ұғыну сияқты үш бөліктен тұрады. Сөйлеу дегеніміз – тілді қатынас процесінде өз ойын басқаларға білдіру, басқаның ойын білу мақсатында қолдану. жүктеу/скачать 0,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|