Темекінің зиянына арналған 9 кеңес

№7-мәтін  
 
1. 
Герман ғалымдарының зерттеуінше бір сигарет адам өмірін 12 минутқа 
кемітеді.  
2. 
Жыл  сайын  дүние  жүзінде  темекі  шегудің  салдарынан  4  млн.  адам 
қайтыс  болады  екен.  Бүгінде  жер  шарында  1,2  млрд.  адам  темекі  шегетін 
көрінеді.  
3. 
Темекіде  смола  заттарының  көп  мөлшері  болады.  Ол  заттар  шылым 
шеккенде  дене  мүшелеріне  жеңіл  түрде  өтіп  кетеді.  Егерде  адам  күніне  бір 
пачкі  сигарет  тартатын  болса  оның  өкпесіне  700  г  смола  түседі,  оның 
құрамында  100-ге  жуық  әртүрлі  канцерогендік  заттар  бары  анықталған.  Ол 
канцерогендік  заттардың  (қатерлі  ісік  тудыратын  заттар)  ішіндегі  ең  қауіптісі 
бензпирен болып есептеледі.  
4. 
Темекінің түтіні автомилдердің шығаратын зиянды заттарынан да 4-есе 
көп зиянды болады.  
5. 
20 сигар тарту арқылы, адам күніне бір сигареттің түтінінен 580-1100 
есе артық кір ауамен дем алғандай болады.  
6. 
Егерде адам 15 жасынан бастап темекі тартса оның өмір сүру жасы 8 
жылға  қысқарады.  15  жасында  темекі  тарта  бастаған  адамдар  5  есе  көп  өкпе 
қатерлі ісігінен қайтыс болады.  
7. 
Темекі  –  адам  денсаулығына  қауіптілігімен  қатар  өзіне  тәуелді  ететін 
өнім. Ашығында темекіні тастау адамның мықты ниетіне, ерік-күшіне, сабыр-
төзіміне көп байланысты.  
8. 
Тек бір тал темекі тартқан адамның бүйрегіндегі бездерден арденалин 
және  норадреналин  деп  аталатын  гармондардың  бұзылуы  басталады. 
Асқазанның  қышқыл  сұйықтығы  (запыран)  артады.  Адамның  тыныс  алуы 
тездейді. Жүрек соғу жиілеп, оның қалыптан артық жұмыс істеуіне алып келеді. 
Қан қысымы артады. Міне, мұның бәрі бір тал темекідегі никотиннің әсерінен 
болған  жайттар.  Мұның соңы адамды аса  қауіпті  асқынған  ауруға  душар  етуі 
әбден мүмкін.  
9. 
Шылымқорлар шетінен ұмытшақ болады. Олардың күш-қуаты азайып, 
шаршауы  көбейеді.  Әлсізденеді.  Әрекет  етуге  құлықсызданады.  Тәбеті 
тартпайды. Ұйқысы қашады [17].  
 
Тапсырмалар:  
1-
сұрақ.  
Бірінші,  екінші,  алтыншы  кеңестің  қайсысында  темекі  зиянынан  адам 
өмірінің  қысқаруы  туралы  нақты  айтылған?  Жауабыңызды  бір  сөйлеммен 
жазыңыз.  
 
2-
сұрақ.  
Мына  сурет  қай  кеңеске  сәйкес  келеді  (3.8-сурет)?  Кеңестің  нөмірін 
жазыңыз.  
99 
 

 
 
3.8-
сурет – 7-мәтіннің тапсырмасы  
 
3-
сұрақ.  
Мәтінге сәйкес келмейтін ақпаратты табыңыз.  
А) Темекі – адам денсаулығына қауіпті.  
В) Шылымқорлар ұмытшақ.  
С) Шылымқорлар ұйқышыл.  
 
4-
сұрақ.  
Қай  кеңесте  темекінің  зияны  туралы  кеңірек  айтылған?  Кеңестің  нөмірін 
жазыңыз.  
 
Тапсырмаларды орындауға арналған ұсыныстар  
 
1-
тапсырма  
1. Бірінші сұрақты мұқият оқыңыз.  
2. 1, 2, 6 кеңестерді зейін қойып оқыңыз.  
3. Ойды нақтылайтын тірек сөздерге назар аударыңыз.  
4. Жауабыңызды өз сөзіңізбен жазыңыз.  
 
2-
тапсырма  
1. 
Суретті мұқият қараңыз.  
2. 2-
сұрақты қайталап оқыңыз.  
3. 
Мәтінмен  суреттің  қандай  байланысы  бар  екені  және  суреттің  қандай 
жағдайды бейнелеп тұрғаны туралы ойланыңыз.  
4. 
Кеңестің нөмірін жазыңыз.  
 
3-
тапсырма  
1. 7, 
9, мәтінді аяғына дейін мұқият оқыңыз.  
2. 
Сұрақты және жауаптар нұсқасын тағы бір рет оқып шығыңыз.  
3. 
Дырыс жауапты жазыңыз.  
 
4-
тапсырма  
1. 
Төртіншісұрақты мұқият оқыңыз.  
100 
 

2. 
Мәтінен 8, 9 кеңесті тауып, тағы бір оқып шығыңыз.  
3. 
Кеңестің нөмірін жазыңыз.  
 
Бағалау кестесі:  
Ең жоғары балл – 4  
1. 6 – 
кеңес.  
2. 7 – 
кеңес.  
3. 
С.  
4. 9 – 
кеңес.  
 
 
 

жүктеу/скачать 4,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: