Пластик шөлмектердің пайдасы мен зияны

№3-мәтін  
 
Қазіргі  кезде  миллиондаған  шөлмек  өндіріліп,  лақтырылып  жатыр; 
кішкентай  қалалардың  өзінде  айына  20  тоннаға  жуық  пластик  шөлмектер 
лақтырылады екен; Қазақстанда қазіргі уақытта 100 млн тонна тұрмыстық және 
25 млрд. тонна өндірістік қалдықтар құралған. Жыл сайын 600 млн. тонна жаңа 
қоқыстар қосылып жатыр. Бұл қоқыстардың тек төрттен бір бөлігі ғана қайта 
өңдеуге жіберіледі екен.  
Қағаз жер астында – 1 айда шіриді екен, банан қабықшасы – 6 айда, жүн – 
1 жылда, ағаш – 13 жыл, консерв банкісі – 100 жыл, пластик шөлмек – 500-ден 
1000 жылға дейін, ал шыны шөлмектің шіруіне 1 миллион жыл керек екен.  
Біз пластик шөлмектердің ұзақ шіритіндігіне көз жеткізгіміз келді. Әрине, 
біз  500  жыл  күте  алмаймыз,  бірақ  бұл  ақпараттарды  химия  ғылымының 
арқасында тексереміз.  
Пластик  шөлмегінің  қиығын,  атлас  лентасын,  шардың  кесіндісін  және 
қағазды  біз  бөлек-бөлек  күкірт  қышқылына  және  натрий  гидроксидіне  салып, 
апта  бойы  нәтижелерін  бақыладық.  Тәжірибені  бастаған  соң  біз  атлас 
лентасының  күкірт  қышқылында  ірігенін  байқадық.  Бір  аптадан  соң  күкірт 
қышқылындағы  лентадан  ұсақ  түйірлер  қалыпты,  ал  қағазды  араластырып 
қарағанда  ұсақ  бөліктерге  шашылды.  Натрий  гидроксидінде  атлас  лентада, 
қағаз  да  күйіп,  ұнтаққа  айналды.  Ал  пластик  те,  резина  шар  да өзгерген  жоқ. 
Жасаған  тәжірибеміз  пластик  шөлмек  те,  резина  да  тіпті  химиялық 
реактивтердің әсеріне күйремегенін дәлелдейді. Демек, олар жерге түскенде, еш 
шірімей, тек қана жерді ластайтын болады.  
Пластик жерде шірімесе, мүмкін оларды өртеп жіберген қауіпсіз болар?  
Біз осы заттардың қиындыларын алып, кезекпен өртеп, бақыладық. Жұмыс 
жасанды әуестікте сығындының шкафында өтті. Өртеу кезінде қағаз тез жанып 
кетті, жүннен жақсы иіс сездік, ал пластикпен резинадан – өткір жағымсыз иіс 
пен қара түтінді байқадық. Пластикті өртегенде улы түтін шығып, ауаны ластап 
және  адам  денсаулығына  кері  әсер  етеді.  Пластик  шөлмектерді  өртеуге  де, 
лақтыруға  да  болмайтынына  көзіміз  жетті.  Осы  нәтижелерді  растау  үшін  біз 
мынандай тәжірибе жасадық. Өз ауламызға 2013 жылдың қыркүйек айында біз 
жерге  пластик  шөлмекті,  полиэтилен  дорбасын  және  қағазды  көміп  тастадық. 
Ал  2014  жылдың  наурыз  айында  біз  көмгенімізді  ашып,  пластик  шөлмекте, 
полиэтилен  дорба  да  дым  өзгермегенін  көрдік,  ал  газеттен  дым  қалмаған. 
Өзіміздің бұл тәжірибеміз тағы да пластиктің жерде шірімей, тек ластайтынын 
дәлелдейді.  Пластик  шөлмектер  жерді  ластап,  табиғатқа  зиянын  тигізеді. 
Экологияны жақсартудың бірден-бір жолы пластик қоқыстарын азайту [12].  
 
Тапсырмалар:  
1-3-
тапсырма. Қай сөйлем мәтіннің мазмұнына сай келеді?  
 
«Иә» немесе «жоқ»  
1. 
Пластик шөлмекті қолданғаннан кейін оны жою мүмкін.  
 
2. 
Пластикалық шөлмек химиялық реактивтердің күшімен шіриді.  
 
3. 
Өртеген жағдайда адам өміріне қаупі бар улы түтін шығарады.  
 
89 
 

4-
тапсырма. Қай сөйлем мәтіннің мазмұнына сай келеді?  
Пластик қоқыстарын қалай азайтуға болады? Бір ұсыныс жасаңыз.  
 
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар:  
1, 2, 3-
тапсырмалар бойынша:  
1. 
Мәтінді мұқият оқыңыз.  
2. 
Жауап бергенде жауаптарыңызды мәтінмен тексеріп отырыңыз.  
3. 
Әрбір сұрақты мұқият тағы бір рет оқып шығып, жауап беріңіз.  
4. 
Өз  ұсынысыңызды  жасарда  мына  кіріспе  сөзді  қолданыңыз: 
«Экологияны жақсартудың бірден-бір жолы пластик қоқыстарын азайту. Менің 
ойымша, ол үшін ...».  
Бағалау кестесі:  
Ең жоғарғы балл – 4.  
1. 
Жоқ.  
2. 
Жоқ.  
3. 
Иә.  
4. 
Бір ұсыныс жасаса, жауабы дұрыс деп есептеледі.  
Қымыздың пайдасына арналған 20 кеңес.  
 
4-
мәтін сұрақтарының сипаттамасы  
 
С
ұра
қт
ард
ы
ң н
өм
ірі
 
Сұрақтар типтері  
Мәнмәтін  
Құзыреттілік  
К
өп
 т
аң
дау
ды
 қ
аж
ет
 
ет
ет
ін
 сұ
рақ
тар
 
Қ
ы
сқ
а 
ж
ау
ап
ты
 қ
аж
ет
 
ет
ет
ін
 сұ
рақ
тар
 
Ө
зі
нд
ік
 
Ө
зі
нд
ік
 
К
өп
ші
лі
к 
М
ек
теп
 
К
әс
іби
 
А
қп
ар
ат
ты
 із
деу
 ж
ән
е 
таб
у 
Ө
зі
нд
ік
 
Тұ
ж
ыр
ым
да
у 
1 
 
+ 
 
 
+ 
 
 
 
+ 
 
2 
+ 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
3 
+ 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
4 
 
+ 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
5 
+ 
 
 
 
 
 
х 
 
 
+ 

жүктеу/скачать 4,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: