Мектептер саны (қалалық және ауылдық)

Одан басқа, жүргізілген зерттеудің репрезентативтілігі зерттеу нәтижесінің дәйектілігін қамтамасыз ететін, талаптарына сәйкес келітірілген:

• 
  бас жиынтықтың әр элементі таңдалған жиынтыққа түсу мүмкіндігі бірдей болды;
  
• 
  бас жиынтық біртекті болып табылады;
  
• 
  бас жиынтық құрылымы және оның ерекше белгілері туралы алдын-ала мәліметтері болды.
  

Мониторинг жүргізу барысында келесі әдістер қолданылды:

• 
  бірнеше мектеп негізінде мониторингтің технологиялық картасын апробациялау;
  
• 
  ХСЗ қатысуға дайындалу мәселелері мектеп жетекшілерімен, пән мұғалімдерімен дөңгелек столда талқыланды;
  
• 
  практик-мұғалімдермен бірге математика, биология, химия бойынша оқулық экспертизасы жасалды;
  
• 
  оқушылардан, студенттерден, мұғалімдерден, ата-аналарынан экспресс-сауалнама алынды;
  
• 
  статистикалық мәліметтерді жүйелендіру;
  
• 
  зерттелетін проблема бойынша теледидар бағдарламаларының мерзімділігін талдау;
  
• 
  жинақтау және қорытындылау.
  

Технологиялық карталарды таратуға дейін PISA, TIMSS халықаралық салыстырмалы зерттеулеріне қатысуға қазақстандық оқушыларын даярлау проблемаларын талқылау бойынша математика, химия, биология мұғалімдерімен дөңгелек стол жүргізілді. Талқылау нәтижесінде дөңгелек стөлге қатысушылар ҚР БҒМ ұсынылған, оқулықтардағы, оқу тапсырмаларының жүйесі TIMSS және PISA біздің оқушылардың сәтті тестіленуінің факторы болып табылатынына бірден келісті. Осыған орай, математика, биология, химия пәндері бойынша қолданылатын оқулықтарына толық және қосымша талдау жасау шешімі қабылданды.

Бұл ретте берілген талдау PISA және TIMSS типі бойынша оқу тапсырмаларының үлесін анықтауға, ғылыми жаратылыстану сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған. Сонымен, бастауы және негізгі орта мектептерінің оқушыларына «Білім», «Қолдану», «Ойлау» осы үш көрсеткіштері бойынша топтастырылды. ҚР БҒМ ұсынылған, биология бойынша оқулықты талдау барысында, бірінші топ бойынша оқу тапсырмаларының үлесі орта есеппен алтыншы сыныпта 41,2%, жетінші сыныпта 75%, сегізінші сыныпта 41%, ал екінші топта – 30%, 19% бен 30% және үшінші топ бойынша – 28%, 4,6% бен 28% (12-кесте).

7-суреттегі гистограмма алынған білімі практикада қолданылуы бекітілмеген, оқу материалдарында білімдік құрылымның басым маңыздылығы туралы куәлік етеді. Аса қауіпті жағдай оқушылардың пайымдау мен толғанушылық қабілеттерін дамытуға оқу материалының бағытымен туындап отыр. Бұл ретте көрсеткіштердің жағымсыз динамикасы бақылануда: сынып жоғары болған сайын, ғылыми жаратылыстану сауаттылығын дамытуға оқу тапсырмалардың үлесі төмендеуде.

Сонымен, 9-11 сыныпқа арналған биология бойынша оқулықтардың талдауы қазақстанның жоғары сынып оқушыларының ғылыми жаратылыстану сауаттылықтарын қалыптастыруға бағытталған интеграцияланған тапсырмаларды орындау мүмкіндіктері бар, «Контекст» блогында 3%-ға, «Құзыреттілік» блогында 24%-ға, «Ғылыми жаратылыстану білімі» блогында 34%-ға және «Ғылым туралы білім категориясы» блогында 38%-ға (9-шы сынып).

Екі жағдайда да, оқытудың білімдік парадигмасына бағытталған, оқу тапсырмалардың деңгейң басым.

Химия бойынша да оқу материал тура осындай жағдайда тұр.

Сонымен, 8-ші сыныпқа арналған химия бойынша оқулықтарда (авторлары Н. Нұрахметов, К. Сарманова, К. Джексембина, 2012 жылы баспадан шыққан, «Мектеп» баспасы) PISA типі бойынша тапсырмалар «Контекст» бөлімінде 5,1%, «Құзыреттілік» бөлімінде 34,9%, «Ғылыми жаратылыстану білімі» бөлімінде 37% және «Ғылым туралы білім категориясы» бөлімінде 23%.

9-шы және 10-шы сыныптардың жалпы-гуманитарлық бағыт, жаратылыстану-математикалық бағыттарға арналған химия оқулықтарда (авторлары Н.Н. Нурахметов, К.М. Джексембина, Н.А. Заграничная, год издания 2013 жылы баспадан шыққан, «Мектеп» баспасы) PISA типі бойынша тапсырмалар тек жеке тақыраптарда ғана қолданылады, метталдар мен металл емес қасиеттерін оқытуда, және олардың құрамы 4,4%.

Жалпы-гуманитарлық бағыты бойынша 11-ші сыныптың химия оқулығында (авторлары Н. Нұрахметов, К. Жексембина, Н. Заграничная, 2011 жылы баспадан шыққан, «Мектеп» баспасы) PISA типі бойынша тапсырмалар 9,4 %; 36,3%; 23,5% және 29,4% (жоғарыда көрсетілген бөлімдерге сәйкес) құрайды. Жаратылыстану-математикалық бағыты бойынша 11-ші сыныптың химия оқулығында (авторлары А. Темирбулатова, Н. Нұрахметов, Р. Жумадилова, С. Алимжанова, 2011 баспадан шыққан, «Мектеп» баспасы) PISA жалпы көрсеткіштеріне сәйкес тапсырманың 3%; 45,2%; 31% және 2% құрайды (11-сурет).

Көрсетілген гистограммадан ғылыми жаратылыстану сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған, химия оқулығындағы оқу тапсырмаларының жағдайы жұбанышты, биология оқулығының жағдайына қарағанда, себебі бірінші жағдайға қарағанда ғылыми жаратылыстану «Құзыреттілігін» қалыптастыруға бағытталған тапсырмалар үлесін анықтау («Ғылыми жаратылыстану білімі» тобындағы тапсырмаға қарағанда көбірек). Сонымен бірге, «Ғылым туралы білім категориясы» тобының тапсырмалары жұбанышты жағдайда, «Контекст» тобының тапсырмаларымен салыстырғанда көбіректігі оқу материалдарының қолданбалы түрінен айрықша іреглігін көрсетеді.

Мониторинг бөлімі: 1. РISА типі бойынша ғылыми жаратылыстану сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған тапсырмалар жүйесі.