Плэйфер шифры Орындаған: Ажаров Т. Плэйфер шифры (Playfair cipher) — XIX ғасырда пайда болған және алғаш рет 1854 жылы қолданылған полиалфавиттік шифр. Бұл шифрды британдық ғалым Чарльз Уитстон ойлап тапқанымен, оны насихаттаған оның досы лорд Лайон Плэйфер болғандықтан, шифр оның атымен аталып кеткен. Бұл шифр қарапайым орын ауыстыру шифрларына қарағанда қауіпсізірек болған және Бірінші дүниежүзілік соғыста қолданылған.
Плэйфер шифры Шифрлаудың қадамдары Шифрлаудың басында белгілі бір кілт сөз таңдалады. Мысалы, «ТАУАР» кілт сөзін алайық. Әрбір әріпті тек бір рет енгіземіз, қайталанатын әріптер жазылмайды.
Кілт сөзді торға жоғарғы сол жақтан бастап әрбір әріпті енгіземіз. Кілт сөз жазылып біткеннен кейін, бос орындар әліпбидегі қалған әріптермен толтырылады. Мысалы, егер біз қазақ әліпбиін қолдансақ, матрица 5x5 болады, ал артық әріптерді алып тастау қажет (мысалы, "Ң", "Ғ" және т.б.). Ағылшын тілінде "J" әрпі жоқ, оны әдетте "I" әрпі алмастырады.
Кілт сөзді таңдау Торды толтыру Шифрлаудың қадамдары Плэйфер шифры бойынша әріптер жұбы шифрланады
Мәтінді жұптарға бөлу Әріп жұбын шифрлау: Шифрланатын мәтін екі әріптен тұратын жұптарға бөлінеді. Мысалы, «САБАҚ» сөзін шифрлау үшін, оны былай бөлеміз: «СА», «БА», «ҚX» (соңғы әріп жұпталмағандықтан, бос орынға жасанды символ «X» қосылады).
Егер екі әріп бірдей болса (мысалы, «СС»), онда екінші әріп ретінде «X» немесе басқа бір арнайы символ қойылады.
Егер екі әріп бір қатарда болса, әр әріпті оңға қарай орын ауыстырамыз (соңғы әріп оңға орын ауысқанда, қатардың басындағы әріпке оралады).
Егер екі әріп бір бағанда орналасса, әр әріпті төменге орын ауыстырамыз (соңғы әріп төменге орын ауысқанда, бағанның басындағы әріпке оралады).
Егер әріптер әртүрлі қатар мен бағанда болса, онда әріптерді тіктөртбұрыштың басқа екі бұрышына алмастырамыз.
Мысал: Мәтін: «САБАҚ»
«СА» жұбы: «С» (4-қатар, 5-баған), «А» (1-қатар, 2-баған). Екеуі бір қатар мен бағанда емес, сондықтан тіктөртбұрыштың басқа бұрыштарына алмастырылады: «ТК».
«БА» жұбы: «Б» (2-қатар, 1-баған), «А» (1-қатар, 2-баған). Бұл жұп тіктөртбұрышты құрайды, сондықтан нәтижесі «ТВ». «ҚX» жұбы: Қосымша символ «X» қолданылғандықтан, оны стандартты процедура бойынша шифрлаймыз. Шифрланған мәтін: «ТКТВ...» Артықшылықтары мен Кемшіліктері Плэйфер шифры қарапайым орын ауыстыру шифрларынан қауіпсізірек. Оны талдау және бұзу қиын болғандықтан, ол тарихта нақты қолданылған. Қазіргі заманғы стандарттар бойынша бұл шифр әлсіз болып саналады, себебі заманауи компьютерлер оны тез бұза алады. Бірдей әріптерді шифрлау үшін қосымша символдар қолдану қажеттігі шифрдың күрделілігін арттырады. Setting Performance Goals Developing HR Training Programs Streamlining Team Communication Performance Expectations Of Employees & Superiors Setting Performance Standards
«БА» жұбы: «Б» (2-қатар, 1-баған), «А» (1-қатар, 2-баған). Бұл жұп тіктөртбұрышты құрайды, сондықтан нәтижесі «ТВ».
«ҚX» жұбы: Қосымша символ «X» қолданылғандықтан, оны стандартты процедура бойынша шифрлаймыз.
Шифрланған мәтін: «ТКТВ...»
Шифрланған мәтінді дешифрлау: Дешифрлау процесі шифрлаудың кері процесі арқылы жүргізіледі.
