«полиметалл» АҚ Қызыл жобасының ЭӘӘБ

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

түрлердің  семіздік  көрсеткіштері  қанағаттанарлық  деңгейде,  өзге  де  индекстер  секілді 

(Ошибка! Неизвестный аргумент ключа.-кесте). 

 

4.9.20-кесте: Су қоймасындағы ақтабанның морфофизиологиялық 

көрсеткіштері айтуға болады. 

Index 

Females 

Females 

GSI 

19.28 

4.57 

HSI 

1.49 

1.32 

CSI 

0.11 

0.12 

QF 

2.18 

2.12 

Qc 

1.99 

1.95 

 

Тоғандағы  ақтабан  қорегінде  бентикалық  ағзалар  мен  детрит  тіркелді  .  Ақтабан  Қызылсу  су 

қоймасында  тұрақты  топтамамен  ұсынылған.  Оның  саны  туралы  айту  күрделі,  дегенмен  бұл 

түр  тоғанда  кішкене  кәісптік  жинақталу  жасайды.  Ауланған  түрлерде  онтогенетикалық 

ауытқулар мен бұзылулар белгіленген жоқ. 

 

2013 жылғы зерттеу барысында қарабалық (Tinca tinca L., 1758) Қызылсу су қоймасы үшін ғана 

белгіленді 

(4.9.17-қосымшасының 

19-суреті). 

Дегенмен, 

балықшыларды 

сұрастыру 

нәтижесінде  қыстайтын,  детритке  оралған  жас  түрлер  Ақбастаубұлақ  бұлағының  бір 

тоғандарының шығуында ауланатыны анықталды.  

 

Аулауда  қарабалық  жыныс  мүешсі  жетілген  ірі  түр  болып  ұсынылды.  Жыныстар  қатынасы 

еркектер  басым  жағына  1:3  болды.  Зерттеу  жүргізілгенде,  шілденің  соңы  қарабалық  үшін 

уылдырық шашу кезеңі болып саналады, ұрғашылары белсенді қоректенуді бастамаған болуы 

мүмкін. Популяциядағы жыныстар қатынасы бірдейге жақын .. 

 

Қызылсу  су  қоймасындағы  қарабалық  семіздігінің  көрсеткіштері  жақсы  деңгейде  (4.9.21). 

Ұрғашыларда  GSI  жоғарғы  көрсеткіштері  уылдырық  шашу  кезеңінен  кейін  барлық  уылдырық 

шығарылмағанына 

байланысты. 

Оның 

қалдықтары 

май 

резорбциясынан 

өтті. 

Морфофизиологиялық бегілерде жыныстық ерекшеліктер белгіленбеген. 

 

4.9.21-кесте: Қызылсу су қоймасындағы қарабалықтың 

морфофизиологиялық көрсеткіштері 

Көрсеткіш 

Ұрғашы 

Еркектер 

GSI 

29,25 

2,47 

HSI 

1,54 

1,53 

CSI 

0,11 

0,11 

QF 

3.02 

3,01 

Qc 

2,75 

2,77 

 

Қарабалық  су  қоймасында  жеткілікті  кәсіптік  жинақталуды  жасайды  және  ол  аулау  үшін 

қолданылуы мүмкін. Дамуының қандай да бір ауытқулары белгіленген жоқ. 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

Шабақ  балық  (Gobio  gobio  L.,  1758)  тек  қана  Ақбастаубұлақ  бұлағының  және  Майранбастау 

өзенінің  жүйесінде  анықталған  (Холодный  ключ  бұлағын  қоса)  (4.9.17-қосымшасының  20-

суреті). Оның Алаайғыр бұлағының жоғарғы жағына кіруіне бөгет кедергі келтіреді. Алаайғыр 

бұлағында төмен бөгеттің жоқ болуын түсіндіру қиын.  Барлық көрсеткіштер бойынша ол оған 

Қызылсу өзенінен кіруі тиіс. Аса нақты зерттеулер барысында бұл расталуы мүмкін. 

 

Сібір  щиповкасы  (Cobitis  melanoleuca  Richardson,  1925)  Алаайғыр  бұлағының  жүйесіне 

орныққан  (4.9.17-қосымшаның  21-суреті).  Алаайғыр  бөгетінде  кездеспейді,  сонымен  қатар 

жыртқыш  түрлердің  қорегінде  жоқ.  Тек  қана  ағынды  мекен  етеді,  ол  әлсіз  ағын  суларды 

мекендеуі мүмкін өзгелерден осы популяцияны ерекшелейді. 

 

Талма-балық  (Barbatula  toni  Dybowski,  1869)  –  реофильді  түр,  Алаайғыр,  Атаусыз  және 

Ақбастаубұлақ  бұлақтарының  айтарлықтай  ағынында  Байқалған  (4.9.17-қосымшасының  22-

суреті).  Соңғы  тексерістер  барысындағы  оның  таксономикалық  мәртебесі  толығымен 

анықталған  жоқ,  бірақ  барлық  көрініс  бойынша  бұл  түрлер  жүзіп  келеді  және    Қызылсу 

өзенінде бар.  

 

Лақа (Lota lota L., 1758) – салқынсулы оксифильді түр.  Сауалнама деректері бойынша Қызылсу 

су  қоймасында  мекендейді.  Сынамаларды  және  оның  экологиялық  ерекшеліктерін  іріктеу 

маусымы сәйкес келмеуіне байланысты ауланған жоқ.  

 

Шортан  (Esox  lucius  L.,  1758)  зерттелген  ауданда  Қызылсу  су  қоймасында  және  Алаайғыр 

бөгетінде  мекендейді  (4.9.17-қосымшаның    23-суреті  ).  Сонымен  қатар,  ол  Алаайғыр  бұлағы 

бойынша  жоғары  және  төмен  таралады,  сол  жерге  Қызылсу  б.  шортан  кіреді.  Ауланған 

балықтарда  тоғыз  жасқа  (8+)  дейінгі  түрлер  анықталған  (Ошибка!  Неизвестный  аргумент 

ключа.).    Шортанда  алабұғаға  қарама  қарсы  өсу  қарқынының  кейбір  ұлғаюына  қатысты 

тенденция  бар.  Бұл  құрбан  санының  жоғарлауына  себепші  болуы  мүмкін  (жекелеп  алғанда 

алабұғаға  қатысты).  Қызылсу  су  қоймасында  Қызылсуда  еркектер  ұрғашыларға  қарағанда 

жылдамырақ өседі. Алаайғыр бөгетінде жыныстардың өсу қарқыны шамамен бірдей. 

 

4.9.22-кесте: Су қоймасындағы шортан өсімінің керісінше есептеу. Алаайғыр бөгетінен 

торта популяциялары  

Тоған  

Генерациясы 

Сызықтық өсімі (см) 

 

Алаайғыр 

бөгеті 

2004 

16,3 

22,9 

27,2 

33,8 

38,1 

41,4 

44,7 

47,9 

2005 

18,5 

25,9 

30,8 

34,5 

39,4 

43,1 

45,6 

 

2006 

18,6 

26,5 

31,4 

35,0 

38,1 

41,3 

 

 

2007 

19,2 

25,2 

31,4 

34,7 

38,3 

 

 

 

2008 

19,0 

26,1 

32,1 

35,6 

 

 

 

 

2009 

19,3 

24,3 

28,7 

 

 

 

 

 

Ұрғашы 

18,8 

25,4 

30,8 

34,7 

38,3 

41,8 

45,1 

47,9 

Еркектер 

19,0 

24,7 

30,2 

34,7 

38,5 

 

 

 

 

Қызылсу 

су 

2007 

17,4 

22,8 

27,4 

32,2 

37,7 

 

 

 

2008 

17,6 

24,0 

29,9 

33,9 

 

 

 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

қоймасы 

2009 

18,3 

24,9 

29,8 

 

 

 

 

 

2010 

13,9 

21,4 

 

 

 

 

 

 

Ұрғашы 

17,7 

22,7 

27,5 

30,8 

36,4 

 

 

 

Еркектер 

17,2 

24,2 

29,8 

34,3 

39,0 

 

 

 

 

Жалпы,  зерттелген  тоғандардағы  шортан  қолдағы  деректер  бойынша  Қазақстанның  басқа 

тоғандарындағыларға  қарағанда  бірнеше  баяу  өседі.  Морфофизиологиялық  параметрлерді 

зерттеу  барысында  шортан  кардиосоматикалық  индексі  (CSI)  бойынша  белгілігі  мөлшерлік 

өзгергіштігіне ие екені анықталды (4.9.23-кесте).  Тұтас ет салмағы (ішкілерінсіз дене салмағы) 

350  г  дейінгі  жас  түрлер  аса  ірілеріне  қарағанда  жүректің  үлкен  индексіне  ие.  Бұл  майда 

түрлердің  тек  қана  аңшылыққа  шығуға,  сонымен  қатар,  өздері  жыртқыштардан  (аса  ірі 

шортандардан) қашуға мәжбүр болу себебінен көп  қозғалуымен байланысты болуы мүмкін. 

 

4.9.23-кесте: Су қоймасындағы шортанның кардиосоматикалық индексінің (CSI) 

өзгергіштігі. Алаайғыр бөгетінен торта популяциялары  

Тұтас ет салмағы 

Алаайғыр бөгеті 

Қызылсу су қоймасы 

≤ 350 г 

0,14 ±0,004 

0,15 ±0,019 

> 350 г 

0,11 ±0,005 

0,08 ±0,002 

Итого: 

0,12 ±0,005 

0,09 ±0,032 

 

Алаайғыр  пл.  шортанның  CSI  көрсеткіші    басқа  су  қоймаларындағыларға  қарағанда  бірнеше 

жоғары  су  қоймасы  үшін.  Осы  жағдайда  бұл  құбылыс  су  қоймасының  ластануы  әсеріне 

байланысты  болуы  мүмкін.  Қызылсу  пайдалы  қазбаларды  өндіру  орындарынан  алыс 

орналасқан. Осымен гепатосоматикалық индекстің жоғарлауы байланысты (4.9.24).

 Дегенмен 

бұл зерттелген жоқ және дәлелденген жоқ.

 

4.9.24-кесте: Су қоймаларындағы шортан бауырының индексі (HSI). Алаайғыр бөгетінен 

торта популяциялары  

Тоған 

Жалпы 

Ұрғашы 

Еркектер 

 Алайгыр бөг. 

1,38 ±0,29 

1,41 ±0,31 

1,33 ±0,26 

Қызылсу су қоймасы  

0,98 ±0,26 

1,01 ±0,25 

0,95 ±0,28 

 

Зерттелген су қоймаларындағы шортан азығында оның мекендеу орындарына сипатты түрлер 

бар. Осылай Алаайғыр бөгетінде азықтық кесекте торта және алабұға шамамен бірдей үлесте 

белгіленді.  Қызылсу  су  қоймасында  Қызылсуда  бұл  бөлшектерге  қарабалық  қосылады.  

Зерттелген тоғандардағы түрлердің семіздігі жақсы деңгейде (4.9.26 -кесте). 

 

4.9.25-кесте: Су қоймасындағы шортанның семіздігі Алаайғыр бөгетінен торта популяциялары  

Тоған 

Q

F

 

Q

c

 

Жалпы 

Ұрғашы 

Еркектер 

Жалпы 

Ұрғашы 

Еркектер 

Алаайғыр бөг.  

1,02 ±0,11 

1,05 ±0,08 

0,98 ±0,14 

0,92 ±0,07 

0,94 ±0,03 

0,89 ±0,10 

 Қызылсу 

су 

қоймасы 

1,00 ±0,05 

1,02 ±0,06 

0,99 ±0,04 

0,95 ±0,05 

0,95 ±0,06 

0,94 ±0,04 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

Алабұға  (Perca  fluviatilis  L.,  1758)  Дальний,  Сороковой  карьерінде,  Алаайғыр  бөгетінде, 

Алаайғыр  өзенінің  орта  және  төмен  ағысында,  сондай-ақ  Қызылсу  өзенінде  және  су 

қоймасында белгіленген.  (22 -фотосуреті 4.9.17-қосымшалар) 

 

Зерттелген  су  қоймаларында  11-жылдық  жасқа  дейінгі түрлер  белгіленген. Өсімнің  керісінше 

есептеуі  2003  жылдан  2009  жылға  дейін  оның  қарқынының  кезеңдеп  төмендеуін  көрсетті 

(4.9.26). 

 

4.9.26-кесте: Зерттелген су қоймаларынан алабұға өсімінің керісінше есептеуі  

Тоған 

Генерациясы 

Сызықтық өсімі, жылдар бойынша қараңыз. 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

Қызылсу 

су 

қоймасы 

 

2003 

7,4 

11,1 

12,6 

14,1 

17,1 

20,0 

22,3 

24,5 

25,2 

28,2 

2005 

7,1 

10,0 

12,3 

15,6 

17,5 

19,3 

21,2 

23,4 

- 

- 

2006 

6,8 

9,5 

12,0 

14,1 

16,3 

18,0 

20,0 

- 

- 

- 

2008 

6,6 

9,4 

12,5 

14,5 

16,1 

- 

- 

- 

- 

- 

2009 

6,6 

8,9 

11,4 

13,2 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

Алаайғыр бөгеті 

 

2006 

6,6 

8,9 

12,2 

14,5 

16,5 

18,5 

21,1 

- 

- 

- 

2008 

6,0 

8,5 

10,7 

12,7 

14,6 

- 

- 

- 

- 

- 

2009 

6,3 

8,8 

11,0 

13,0 

- 

- 

- 

- 

2006 

2006 

Алаайғыр 

бұлағы 

2011 

6,0 

8,8 

2006 

2006 

2006 

2006 

2006 

2006 

2006 

2006 

Дальний карьері 

2005 

6,8 

10,2 

14,2 

16,9 

19,0 

21,0 

23,0 

25,0 

2006 

2006 

2006 

6,2 

9,5 

12,5 

15,0 

17,4 

20,0 

22,2 

2006 

2006 

2006 

2007 

6,2 

10,4 

12,4 

15,2 

17,9 

20,0 

2006 

2006 

2006 

2006 

2008 

5,4 

8,3 

13,1 

15,4 

17,3 

2006 

2006 

2006 

2006 

2006 

Сороковой 

карьері 

2007 

6,8 

10,5 

13,2 

15,9 

18,6 

20,3 

- 

- 

- 

- 

 

Негізі,  барлық  топтамалар  сызықтық  өсімнің  жақсы  қарқындарын,  тіпті  олиготрофтық 

тоғандарында көрсетеді.  Бұл қоректену түрінен туындағын. Тоғандардың олиготрофтығы түр 

онтогенезінің  бастапқы  кезеңдерінде  ғана  шектелген  фактор  болып  табылады.  Базалық  саны 

дәл  осы  кезеңде  құралады.  Сондықтан,  карьерлердің  тоғандарында  алабұға  саны  аз  тұқым, 

бірақ азық қорлары – балық пен бентикалық омыртқасыздар жеткілікті тұрақты топтама болып 

ұсынылған . 

 

Өсу  қарқынының  төмендеуі  тоғандарда  түр  санының  ұлғаюымен  түсіндіріледі  және 

ұрпақтардың өнімділігіне байланысты

.

 

 

Морфофизиологиялық  индикация  тек  қана  түрдің  мекендеу  ортасының  жағдайларын  жалпы 

түрде  көрсетеді.  Бауыр  индексінің  көрсеткіштері  ең  алдымен  диетарлық  тәуелділігіне  ие.  

Өздерін  жыртқыштар  және  бентофагтар  ретінде  көрсететін  популяциялар  факультативтік 

зоопланктофагтарға  қарағанда  HSI  үлкен  мағыналарына  ие(Ошибка!  Неизвестный  аргумент 

ключа.). 

 

4.9.27-кесте: Алабұғаларда морфофизиологиялық индекстің өзгергіштігі  

Тоған 

HSI 

CSI 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

Жалпы 

Ұрғашы 

Еркектер 

Жалпы 

Ұрғашы 

Еркектер 

Қызылсу 

су 

қоймасы  

1,23 ±0,09 

1,34 ±0,11 

0,98 ±,10 

0,12 ±0,005 

0,12 ±0,01 

0,12 ±0,11 

Алаайғыр бөг.  

0,77 ±0,04 

0,78 ±0,05 

0,71 ±0,01 

0,11 ±0,01 

0,: 11 ±0,01 

0,13 ±0,02 

Алаайғыр бұл.  

1,21 ±0,06 

1,25 ±0,05 

0,97 

0,15 ±0,01 

0,14 ±0,005 

0,18 

 Дальний кар. 

1,07 ±0,14 

1,00 ±0,17 

1,32 ±0,14 

0,13 ±0,004 

0,12 ±0,01 

0,14 ±0,01 

 

Осылай Қызылсу су қоймасындағы алабұғалардың  азығында инелік құрттары және балық (2+ 

жоғары жастағы торта) бар, Дальний кар. Сол инелік пен балық (1+ жоғары алабұға және 0+-1+ 

мөңке). 

 

Алаайғыр  бөгетінде  бұл  түр  зоопланктонмен  және  балықпен  (0+  жастағы  торта)  қоректенеді. 

Осылай,  алғашқы  екі  тоғандағы  алабұғалар  тіршілік  түріне  және  оның  ұзақтылығына 

байланысты  өз  ағзаларында  поллютанттар  көп  priori  азықты  жейді.  Сороковой  карьеріндегі 

алабұға азығына шаянды жеп, орташа көрсеткіш HSI=1,32 болғаны әділ.  

 

Түрлердің  диетасы.  Алаайғыр  оның  тіршілік  ету  ұзақ  болмауцына  байланысты  негізінен  аз 

«ластанған» азықтан тұрады. 

 

Алаайғыр  бұлағынан  іріктеу  жеке  тұр,  бірақ  бұл  жағдайда  төменжасты  топтарда  (2+)  HSI 

индексінің  табиғи  артуы  көрінеді.  Олардың  қорегінде  нектобентос  (гаммаридтер),  сонымен 

қатар, бентос (безгек) және зоопланктон басым. 

 

Сонымен бірге,  морфофизиологиялық көрсеткіштердің генерациялық өзгергіштігінің ықпалын 

алып тастауға болмайды (4.9.28-кесте). 

 

 

 

 

 

4.9.28-кесте: 

3 зерттелген популяциялардан алабұғаның морфофизиологиялық индекстерінің жас 

өзгергіштігі 

 

Тоған 

Жасы 

4+ 

5+ 

6+ 

7+ 

8+ 

10+ 

HSI 

Қызылсу 

су 

қоймасы  

1,18 ±1,07 

0,84 ±0,01 

- 

1,45 ±0,18 

1,37 

1,04 

Алаайғыр бөг.  

0,82 ±0,17 

0,73 ±0,08 

- 

0,84 ±0,14 

- 

- 

 Дальний кар. 

- 

0,69 ±0,14 

0,80 

1,25 ±0,36 

0,99 

- 

CSI 

Қызылсу 

су 

қоймасы  

0,10 ±0,01 

0,14 ±0,01 

- 

0,12 ±0,01 

0,13 

0,11 

Алаайғыр бөг.  

0,12 ±0,01 

0,12 ±0,02 

- 

0,10 ±0,01 

- 

- 

 Дальний кар. 

- 

0,13 ±0,01 

0,12 

0,13 ±0,01 

0,11 

- 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

Зерттелген  іріктеулер  ішкі  органдардың  өзіндік  ерекше  салмақтық  қатынасына  ие.  Олар 

мекендеу ортасына ғана емес,  сонымен қатар іріктеудің жас және  жыныс құрылымына және 

өзге  факторларға  себепші  болуы  мүмкін.  Зерттелген  тоғандардағы  алабұғаның  семіздігі 

қанағаттандырылған деңгейде (4.9.29-кесте). 

 

4.9.29-кесте: Зерттелген тоғандардағы алабұғаның семіздігі  

Тоған 

Q

F

 

Q

c

 

Жалпы 

Ұрғашы 

Еркектер 

Жалпы 

Ұрғашы 

Еркектер 

Қызылсу су қоймасы  

2,15 ±0,05 

2,22 ±0,06 

1,96 ±0,06 

1,98 ±0,04 

2,05 ±0,04 

1,83 ±0,06 

Алаайғыр бөг.  

2,02 ±0,04 

2,00 ±0,05 

2,09 ±0,10 

1,90 ±0,04 

1,90 ±0,05 

1,93 ±0,11 

руч.  

2,16 ±0,06 

2,19 ±0,06 

2,03 

1,99 ±0,04 

2,02 ±0,04 

1,86 

Дальний 

кар.су 

қоймасы  

2,25 ±0,07 

2,26 ±0,09 

2,23 ±0,002 

2,07 ±0,06 

2,08 ±0,07 

2,02 ±0,04 

 

Сонымен, екі аңды бағалай отырып, зерттелген су қоймаларындаға алабұға және шортан кіші 

су қоймаларындағы түрлер үшін жеткілікті жақсы көрсеткіштерге ие екенін айтуға болады. Бір 

қатар  жағдайларда,  морфофизиологиялық  көрсеткіштерді  құрастыруға  ластану  әсерін  тигізуі 

мүмкін, бірақ үлкен рөлді мөлшерлік-жас өзгерістері енгізеді.  

 

Су қоймадан осы түрлердің топтамалары. Алаайғыр бөгетінен торта популяциялары Алаайғыр 

кәсіпте,  басқа  тоғандардан  түрлерді  спорттық-әуесқойлық  балық  аулау  үшін  қолдануға 

болады. 

 

Жобаны дамыту өңірдің экожүйесінде дисбалансқа және басымдығы өзгеруіне әкелу тәуекелі 

бар,  ол  өңірдің  ерекшелігін  жоғалтуға  әкеледі.  Сондықтан  өңірдің  биологиялық 

алуантүрлілігіне (су өсімдік әлемі мен жануарлар әлемі) мониторинг жүргізу ұсынылады. 

 

Мекендеу  ортасының  кейбір  маңызды  көрсеткіштері  бойынша  реакциялардың  тар 

нормаларына ие түрлерінің жағдайына бағалау жүргізу керек. Бұл объекттер орта білікті маман 

үшін көзге түсетін және жақсы анықталалатын болуы керек. 

 

Мұндай  объекттерге  мыналарды  жатқызуға  болады:  ручейниктер,  көкталма,  шабақ  балық, 

талма  балық  бір  жағынан  және  қосқанатты  жәндіктердің,  қарабалық      құрттары  екінші 

жағынан  (оксифильдік  жағынан,  су  ағынына  және  эфтрофикация  тұрақтылығына  қатысы 

бойынша). 

 

Бұл  объекттер  үшін  ең  алдымен  өңір  су  қоймаларында  олардың  таралу  үлкендігіне 

мониторинг жүргізу керек, ол мекендеу ортасының қарқындау қарапайым индикаторы болып 

табылады.  Бұдан  басқа,  қарапайым  және  қолжетімді  объекттердің  балықтары  үшін  түрлі 

абберативтік  нысандардың  туындауын  ескеру  керек,  ол  ағза  дамуының  бұзылу  индикаторы 

болып  табылады.  Бұл  жағдайда  негізгі  көрсеткіштер  осы  бұзылымдардың  түрі  мен  туындау 

жиілігі болады. 

 

Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 

4.9 бөлім 

 

 

ZT52-0156/MM1021 

Желтоқсан 2015 

Ақырғы нұсқасы V1.0 

 

181 бет 

 

Осы  көрсеткіштердің  қарқынын  бағалай  отырып,  тоғандардың  эвтрофикация  немесе 

олиготрофикация тенденцияларын, сыртқы антропогенді факторлардың және популяция және 

экожүйелердің қарқынынкөтеретін көптеген өзге себептерді бақылауға болады.  

 

жүктеу/скачать 57,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: