«полиметалл» АҚ Қызыл жобасының ЭӘӘБ
жүктеу/скачать 57,11 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4.9.30-кесте: Ақбастаубұлақ өзенінде белгіленген балықтардың популяциясы (шілде, 2013)
- Дальний карьері Сороковой карьері Қызылсу су қоймасы
- 2013 жылғы шілдеде өткізілген гидрофлора және гидрофауна зерттеулері бойынша Ақбастаубұлақ бұлағының аясында омыртқасыздардың тоғыз түрі анықталды.
- 4.9.31-кесте: Ақбастаубұлақ бұлағында белгіленген омыртқасыздардың популяциясы (шілде, 2013ж.)
- Дальний карьері Сороковой карьері Қызылсу су қоймасы Алаайғыр
- Қызылсу өзені
- Фотосурет 4.10.1: Қола Дәуірдің салт атты адамдары мен аңшыларының жартастағы суреттері
- Фотосурет 4.10.2: Қазіргі замаңғы жазулармен бәлкім Қола Дәуіріне дейінгі тура жартастағы суреттер 4.10.2
- Жарма ауданындағы археологиялық табылған заттар
- 4.10.3 Жобаның аумағындағы табылған заттар мен мәдени жағдай
- Фотосурет 4.10.3: Жобаның аумағындағы алдыңғы жерлеу орындарының орналасуы
- Фотосурет 4.10.4: Жобалық қалдықтар қоймасының аумағында зираттың алдыңғы орналасу жері
- Фотосурет 4.10.5: Қайта жерлеуге арналған жаңа мұсымлман кесенесі
- Фотосурет 4.10.7: Бақыршықтың – Әуезов кентінің негізін салушысының құрметіне мола тасы жаңа кесенеде 4.10.4
- Тарихи немесе мәдени құндылықтары бар қосымша объектілер
Ақбастаубұлақ бұлағы
Ақбастаубұлақ өзені Қызылсу өзенінің Шалабай ауылында қосылатын ағыны болып табылады және шамамен 12,1 км ұзақтығы бар. Бірнеше бөгеттер Ақбастаубұлақ өзенінің бойына, негізінен Әуезов және Шалабай елді мекендеріне жақын жатқан учаскелерге орнатылған, су алу ауылшаруашылық қажеттіктері үшін жүзеге асырылады (4.9.17-қосымшасының 7-суреті). Қазіргі уақытта Ақбастаубұлақ бұлағының жалғыз қорегі Қызылсу өзеніне құйылу барысында бұлақтардың ағыны (дәлірек айтқанда, қар еруіне байланысты су тасқындары) болып табылады, олар тиісінше су ағынының барлық ұзындығы үшін өкілді болып саналмайды, сонымен қатар, Ақбастаубұлақ бұлағының аясында су деңгейі туралы деректер жоқ. Бұл үшін бұдан әрі зерттеу қажет.
Бұрын сипатталғандай, 2013 жылғы шілдеде жүргізілген гидрофлора және гидрофаунаның зертетулері Ақбастаубұлақ өзенінде кәдімгі көкталма, күміс мөңке, талма балық және шабақ балық секілді түрлер кездесетінін көрсетті; сонымен қатар, 1995 жылы балықшылармен сауалнама нәтижесінде су ағымдарында қарабалық жас түрлері кездесетіні туралы расталмаған деректер бар (дегенмен, 2013 ж.сауалнама барысында расталмады). Қолдағы зерттеу деректері бұл түрлер өзеннің қай жерінде кездесетінін хабарламайды, өзеннің алуантүрлі сипаты, соның ішінде өзендегі бөгеттер мен ағымы жылдам учаскелер оны балықтардың әртүрлі түрлері үшін мекендеуге қолайлы орта етеді; мысалы, күміс мөңке липофильді түр болып табылады (көлдерде, тоған, балшықтарда, бассейндерде немесе ағымы баяу өзге су қоймаларында, сондай-ақ тұрып қалған суларда өмір сүруді ұнатады); ал обыкновенный гольян реофильді түр болып саналады (ағымды суда өмір сүргенді ұнатады) және екі түр де осы өзен үшін жалпы болып саналады.
Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 4.9 бөлім
Желтоқсан 2015 Ақырғы нұсқасы V1.0
181 бет
4.9.30-кесте: Ақбастаубұлақ өзенінде белгіленген балықтардың популяциясы (шілде, 2013) Ақбастаубұлақ өзенінде мекендейтін балықтардың бес түрі көрсетілген және 2013 жылғы зерттеу барысында өзге су объекттерінде олардың белгіленгенін көрсету арқылы үлкен аумаққа таралуын көрсетеді .
Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 4.9 бөлім
Желтоқсан 2015 Ақырғы нұсқасы V1.0
181 бет
4.9.30-кесте: Ақбастаубұлақ өзенінде белгіленген балықтардың популяциясы (шілде, 2013)
бұлағы Дальний карьері Сороковой карьері Қызылсу су қоймасы Алаайғыр өзені Алаайғыр бөгеті №2 карьер Безымянная өзені Қызылсу өзені Күміс мөңке Негізгі популяциясы
Кәдімгі көкталма
Талма балық
Шабақ балық
Қарабалық 1995 жылғы жергілікті балықшылармен сауалнама – тек қана жас түрлер
Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 4.9 бөлім
Желтоқсан 2015 Ақырғы нұсқасы V1.0
181 бет
Ақбастаубұлақ бұлағында белгіленген балық түрлерінің ешқайсысы аумақ аясындағы су ағыны үшін ерекше болып табылмайды. 2013 жылы зерттелген барлық су ағындарының ішінен Ақбастаубұлақ бұлағында күміс мөңке негізгі популяциясы белгіленеді.
Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 4.9 бөлім
Желтоқсан 2015 Ақырғы нұсқасы V1.0
181 бет
4.9.31-кесте: Ақбастаубұлақ бұлағында белгіленген омыртқасыздардың популяциясы (шілде, 2013ж.) көрсетілгендей ешбір түр бұлақ үшін ерекше болып саналмайды және кем дегенде осы жер аясында тағы бір су ағынында кездестіруге болады.
Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 4.9 бөлім
Желтоқсан 2015 Ақырғы нұсқасы V1.0
181 бет
4.9.31-кесте: Ақбастаубұлақ бұлағында белгіленген омыртқасыздардың популяциясы (шілде, 2013ж.)
бұлағы Дальний карьері Сороковой карьері Қызылсу су қоймасы Алаайғыр өзені Алаайғыр бөгеті №2 карьер Безымянная өзені Қызылсу өзені Сүлік (Erpobdella octoculata)
Су шаяны (Corixia linnaei)
Қандала (Notonecta glauca)
Су қандаласы (Velia affinis)
Бунақдене (Limnoporus rufoscutellatus)
Шыбын-шіркей (Gerris costae)
Безгек (Leuctra fusca)
Ручейник (Potamophylax rotundipennis)
Ручейник (Limnephilus decipiens )
Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 4.9 бөлім
Желтоқсан 2015 Ақырғы нұсқасы V1.0
181 бет
Қорытынды
Жоба аумағында шөпті көпжылдық өсімдіктер, сосын жартылай бұталы және шөпті біржылдық өсімдіктер басым. Осы аумақта анықталған өсімдіктердің көп түрлері экономикалық мағынаға ие, мысалы, тағамдық өнім немесе азықтық дақыл ретінде қолданылады, емдік қасиеттері бар немесе шикізат материалы ретінде қолданылады.
Кәсіпорын аумағы Калбинский жотасының және оның етегінің тарамдарында орналасқан. Ландшафт негізінен ойпатты құрғақ дала алқабымен көрсетілген, дегенмен кейбір учаскелер тауалды желденетін дала алқабында орналасқан. Жобаның аумағы Қалба жотасының шығыс және солтүстік етектерінде «Негізгі орнитологиялық аумақта» (IBA) орналасқан, бірақ БГП 816 гектары (орын алған өнеркәсіптік аумақтарды қоса) негізгі орнитологиялық аумақтың 657 000 гектарының тек 0,1% құрайды.
Сегіз сирек және эндемиялық өсімдіктер жобаның зерттеліп жатқан аумақ шеңберінде анықталды, бірақ, бұл түрлер осы аумақ үшін бірегей болып есептелмейді және барлық аумақ шектерінде кездеседі. Қазақстанның Қызыл Кітабындағы сирек кездесетін түрі ретінде жіктелетін Туллия барқыт түстi көбелегi, өнеркәсіптік жерден 1,5-нан 5,0 км-ге дейінгі арақашықтықта анықталды. Жобаның аумағында Қазақстанның Қызыл Кітабына енгізілген немесе ТҚХО Қызыл Тізіміне сәйкес қауіп төндіретін жағдайда деп белгіленген сүтқоректілер, балықтар немесе бауырымен жорғалаушылар анықталмады. Оған қарамастан, тоған жарқанаты «қауіп төндіретін жағдайға жақын» ретінде ТҚХО Қызыл Тізіміне енгізілген және табиғи ортаның бұзылуы орын алып отырған тұрғын аумақ пен техникалық нысандар шектерінде байқалды.
Зерттеліп жатқан аумақта жыртқыш құстардың он үш түрі байқалып, жекелеген дарақтары кездесті. Бүркіт қоныс аударатын түр болып табылады, халықаралық деңгейде таралған, бірақ Қазақстан Республикасында спорадикалық таралуына ие және Қазақстанның Қызыл Кітабына енгізілген. Жекелеген дарағы учаскенің үстінен2011 жылдың қазанында өте биік байқалды. Құстың бұл түрі учаскенің жанында ұяламайды және, бұл учаске оның аңшылық ететін учаскесінің маңызды емес бөлігін алып отыруы мүмкін. ТҚХО Қызыл Тізіміне (қауіп төндіретін жағдайға жақын) енгізілген құстардың жекелеген түрлері де байқалды, сөйтіп, мысалы, дала құладыны 2010 және 2011 жж. аңшылық ұшу биіктігінде байқалды. Дала құладыны сондай-ақ учаскенің жанында ұяламайды.
Қызыл жобасының ЭӘЫБ 4.10-тарау
Желтоқсан 2015 ж. V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 243
4.10 Археологиялық және мәдени мұра
Археологиялық және мәдени мұра туралы болмыстық деректер ақпаратты және 2013ж. "Полиметалл" ААҚ оған туған жерінің аумағында және оның айналасында тарихи және мәдени мұраға тәуелсіз талдау жүргізуді тапсырған, WAI және "Авалон" ААҚ компанияларымен – археологиялық зерттеулер бойынша мердігермен орындалған дала жұмыстарды талдау жолымен жиналды (4.10.1- қосымша).
Тұтас алғанда, жобаның аумағы және айналасындағы өнеркәсіптік және ауыл шаруашылық аумақтар 1950ж. өңдеу басталған сәттен бастап қызметтің өнеркәсіптік түрлерінің қатты ықпалына ұшырады. Сондықтан, археологиялық мүддені білдіретін басқа орындардың жобалық аумағының шегінде табу екіталай.
Облыс деңгейінде археологиялық табылған заттар және жағдай
Мәдениет министрлігінің ШҚО облыстық департаментінің көптеген куәліктері мен есептеріне келісімді, облыста археологтар үшін қызығушылық танытатын бірнеше орын бар және олардың кейбіреулерінде археологиялық қазындылар жүргізілді. Бар деректерге келісімді, бұл аумақ тас дәуірінен бастап және қола дәуірінің ішінде (12-3 мың жыл бұрын) ішінара мекенделді, бұл ретте археологиялық объектілердің үлкен бөлігі Ертіс өз. және оның негізгі тармақтарын қоса алып, ірі өзеннің қасында орналасқан.
Қола және қола дәуірге дейінгі жартастағы суреттерді жоба аумағынан жақын жерде бұндай сүреттерді табудың құжатталған жағдайлары болмаса да, Шығыс Қазақстан облысының ауылдық жерлерінде шашылып жатқан тастардың беттерінен табуға болады. Демек, Жоба жартастағы суреттердің жай-күйіне ықпал жасамайды деп саналады.
Тәуелсіз археологиялық сарапшылардың деректеріне келісімді, бұндай жартастағы суреттер өңірде кең таралған, неге десең олар осы аумақта мекендеген адамдармен жасалды, сондай- ақ жиі неғұрлым қолжетімді суреттер уақыт өте бұзылады. WAI жобаның аумағынан солтүстікке қарай 30 км жуық қашықтықта жүргізілген алдын ала зерттеулердің нәтижесінде Қола Дәуірімен даталанған (4-3 жуық мың жыл бұрын), салт атты адамдармен аттарды және тік мүйізді қойларды бейнелейтін жартастағы суреттер табылды (Фотосурет 4.10.1-фотосуреті). Бұдан да ежелгі суреттер аң аулау, сондай-ақ жарыстар (жабайы бұқалардың) оқиғаларында аң аулау объекті ретінде аттарды бейнелейді (Фотосурет 4.10.2-фотосуреті). Суреттердің стилі мен
сипатында негізделген болжамдардан басқа,
суреттердің жасын
бүліну қарқындылығының негізінде, қосымша зерттеулердің көмегімен белгілеуге болады.
Қазіргі уақытта ежелгі жартастағы суреттер мемлекетпен қорғалады, дегенмен, облыстың мәдениет министрі карталауды және Шығыс Қазақстан облысының шегінде табылған әр табылған затты қорғауды қоса алып, археологиялық зерттемелер мен зерттеулердің бес жылдық жоспарын әзірлейді. Жаңа заңдарда көне ескерткіштерді бүлдіргені үшін аса қатаң
Қызыл жобасының ЭӘЫБ 4.10-тарау
Желтоқсан 2015 ж. V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 244
жауапкершілік көзделді. Сол уақытта Мәдениет министрлігі 2015ж. тамызда облыс әкімімен және билік өкілдерімен кездесу үшін жетекші академиктер мен саясаткерлерді шақыруды қоса алып, халықаралық археологиялық мұра фестивалін жүргізуді жоспарлап отыр. Бұндай халықаралық оқиғада қатысу облыстың археологиялық мұрасы үшін, жеке алғанда, қазіргі уақытта күзетілмейтін объектілерді заң тұрғысынан қорғауды қамтамасыз ету есебі арқылы қолайлы болуы мүмкін.
Фотосурет 4.10.1: Қола Дәуірдің салт атты адамдары мен аңшыларының жартастағы суреттері
Қызыл жобасының ЭӘЫБ 4.10-тарау
Желтоқсан 2015 ж. V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 245
суреттер 4.10.2 Жарма ауданындағы археологиялық табылған заттар
"Авалон" ААҚ есебіне келісімді,Жарма ауданында тарихи және мәдени ескерткіштердің ең жоғары шоғырлануы Жарма, Кіруші, Тума, Қаражал кенттерінің, сондай-ақ Қаракөл көлінің маңында табылды. Бұдан басқа, соңғы жылдары қола дәуірінің бірнеше петроглифтері мен қалайы кендері, сондай-ақ ауданның солтүстік-батыс бөлігінде Делбегетей төбелерінде түркі тас мүсіндері табылды.
Бүгінгі таңда жүргізілген барлық зерттеулер тау бөлігінің шегінде Қазақстандық заңнамаға сәйкес тарихи және мәдени құндылықтары бар объектілері жоқ деп куәландырады. Дегенмен, Жобаның аумағында 2013ж. тамыз айында "Авалон" ААҚ, 2015ж. қаңтар-мамыр айларының аралығында "Полиметалл" және 2015ж. маусым-шілде айларының аралығында WAI дала археологиялық және мәдени зерттеулер орындалды.
"Авалон" ААҚ зерттеулерінің барысында Әуезов және Шалабай кенттерінің қасында жергілікті әкімдіктермен тарихи және мәдени құндылықтары бар ретінде белгіленген үш объекті табылды. Бұл объектілерге: 1) Бақыршық Қажы Мамай Ұлының ескерткіші - Қызыл кен орнын ашқан адам; 2) Шалабай кентінде 1963 жылы тұрғызылған, Ұлы Отан соғысына арналған
Қызыл жобасының ЭӘЫБ 4.10-тарау
Желтоқсан 2015 ж. V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 246
ескерткіш; және 3) Терістанбалы Ныман Қожагелдіұлы Жарылғаповтың құрметіне 2003 ж. тұрғызылған, Қызылсу өзенінің алқабындағы ескерткіш кіреді. Бастапқы зерттеу кезінде "Полиметалл" аумақта ауданы 50м 2 жуық, 19 ғасырдың аяғымен 20 ғасырдың басымен даталанатын және №4 карьердің қасында БТӨК кеңселерінен солтүстікке қарай шамамен 100 м орналасқан мұсылман зираты табылды(4.10.3 сурет). Бұл зираттардың арасында Бақыршық кен орындарын ашқан белгілі адам – Бақыршық Қажи Мамай Ұлы (1815- 1901жж). "Полиметалл" қызметкерлерінің айтуы бойынша, мола тастарының саны бойынша жорамалдаса, зиратта 8 адам жерленгеніне қарамастан, 15 мәйіт табылды, бұл ретте жеті қосымша адам бойынша құжаттама жоқ. Моладарды бастапқы тапқаннан кейін, "Полиметалл" әкімдікті қайта жерлеу қажеттілігі туралы ескертті. Содан кейін, облыс мәдениеті министрінің деңгейінде рәсімдер орындалды, олар молалардың мәдени құндылықтары жоқ деп растады. Сонымен қатар індет қауіпсіздігін растайтын хат алынды және туыстарының қайта жерлеу орны мен тәсіліне қатысты келісімдері алынды. Мәйіттерді эксгумациялау және оларды жерлеу үшін тәуелсіз мердігер жалданды. Сонымен қатар ауылдың ескі тұрғындарының, туыстарының және қоғам мүшелерінің қатысуымен еске алу салты өткізілді.
Қалдықтар қоймасының аумағында жерлеу
Екінші жерлеу орны Әуезов кентінен оңтүстік-шығысқа қарай жайылым жерлерде, ол қалдықтар қоймасы болатын аумақта орналасқан (Фотосурет 4.10.4). Эксгумациялау процессі бұл жағдайда "Полиметаллға" мәдениет бөлімінің лауазымды тұлғаларынан хат талап ету Қызыл жобасының ЭӘЫБ 4.10-тарау
Желтоқсан 2015 ж. V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 247
қажет болмаса да, бірінші жерлеу орнымен сияқты жүргізілді, неге десең бұл тіркелмеген және кездейсоқ табылған ескі жерлеу орны болды. "Полиметалл" деректері бойынша бұл молалар тіркелмеген және 1930-1950жж. бұл ауданда тұрған жергілікті халықтың өкілдерінің молалары болды. Соңғы адам 1950ж. жерленді. Кейінгі жылдары жер мемлекет меншігінде болды, ал содан кейін Жобаның мұқтаждықтары үшін сатып алынды. Эксгумациялау процессі жергілікті билікпен, жергілік халықтың өкілдерімен, туыстарымен және діни өкілдерімен талқылаудан кейін жүргізілді.
Екі жерлеу орындарынан эксгумацияланған қалдықтар 2014ж. тамыз-қазан айларының аралығында мұсылман зиратының қасында орналасқан Әуезов және Шалабай кенттеріне және екі кенттің де халқымен пайдаланылатын христиан зиратының қасындағы жаңа мұсылман кесенесіне апарылды (Фотосурет 4.10.5-фотосуреті, Фотосурет 4.10.6-фотосуреті, және Фотосурет 4.10.7-фотосуреті). Жер Шалабай ауданында орналасқан. Бақыршық Қажының мола тасы осы кесенеге апаралды.
4.10.1 сызбада келтірілген картада Әуезов және Шалабай кенттеріне қатысы бойынша бастапқы жерлеу орындары, сондай-ақ жаңа кесене көрсетілді.
Фотосурет 4.10.4: Жобалық қалдықтар қоймасының аумағында зираттың алдыңғы орналасу жері
Қызыл жобасының ЭӘЫБ 4.10-тарау
Желтоқсан 2015 ж. V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 248
Қызыл жобасының ЭӘЫБ 4.10-тарау
Желтоқсан 2015 ж. V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 249
тасы жаңа кесенеде
Тарихи немесе мәдени құндылықтары бар қосымша объектілер
Мүдделі тараптарға сұрақ қою және WAI орындалған аумақты зерттеу зерттеулердің нәтижелерімен және "Авалон" ААҚ есептерімен қатар Жобаның аумағында тарихи немесе мәдени құндылықтары бар қосымша объектілердің жоқтығы туралы айтады. 2013ж. "Авалон" ААҚ қазіргі уақытта мұсылмандар кесенесінде орналасқан Бақыршық Қажының моласын тарихи және мәдени маңызы бар ескерткіш ретінде мемлекет қорғауына алуды ұсынды деп атап өту керек. Ескерткіш қорғаусыз тұр, бірақ WAI аумағын зерттеу оның жаңа кесенеде орналасуының есебімен, қазіргі уақытта вандализм немесе қирату тәуекелі төмен екендігі туралы айтады.
Жергілікті тұрғындармен кеңес алысу
Әуезов, Солнечный және Шалабай кенттерінің жергілікті тұрғындарының айтуы бойынша, олар мұсылман және христиан зираттарындағы молаларға жүйелі (Фотосурет 4.10.8), әсіресе ата- аналар күні – Қазақстанда ата-аналарды еске алу күні сияқты, маңызды күндері барады. Кесененің орналасуы молаға баруға тілек білдіргендер және қазіргі екі зиратқа, жеке алғанда, жаңадан тұрғызылған жерлеу орнының қасында орналасқан мұсылман зиратына келушілер үшін ыңғайлы.
Қызыл жобасының ЭӘЫБ 4.10-тарау
Желтоқсан 2015 ж. V1.0 соңғы нұсқасы
Бет 250
жүктеу/скачать 57,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|