«полиметалл» АҚ Қызыл жобасының ЭӘӘБ
Кесте 5.9.6: Су ортасына қатысты әсер ету шамасы
жүктеу/скачать 57,11 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кесте 5.9.7: Су реурстарының рецепторларын анықтау үшін әсер ету маңыздылығының матрицасы Рецептор Рецепторд ың
- 5.9.4 Ықтимал әсер ету
Кесте 5.9.6: Су ортасына қатысты әсер ету шамасы Әсер ету шамасы Жетекшілік критерийлері Болмашы
Ресурстың фондық күйінде анықталатын қысқа мерзімді немесе сирек жиілікті минималды немесе бірнеше өзгерістері осындай тікелей бақылауды немесе басқаруды талап етпейді. Төмен
Мысалы, құрылыс басталғанға дейін және құрылыс кезінде жұмыстарды орындаған кезде ресурстың фондық күйінде анықталған өзгерістер су ортасын қорғау бойынша алдыңғы қатарлы стандартты өнеркәсіптік тәжірибе болмаған кезде фондық күйдің негізгі сипаттамаларын немесе қасиеттерін нашарлатуды жалғастырады. Бірқалыпты Ресеурстың фондық күйінің жоғалуы немесе өзгеруі, сондықтан құрылыс және пайдалану кезінде сапасы мен сипаттамалары ішінара өзгеретін болады. Таратуға дейінгі кезеңде жоба пайдаланылатын мерзім ішінде әсерлерді жұмсарту жөніндегі шараларды жұмсарту бойынша тұрақты стратегия қажет. Жоғары
Ресурстың фондық күйінің толық жоғалуы немесе өзгеруі, сондықтан құрастырғаннан кейінгі сипаттамалары мен қасиеттері түбегейлі түрде және қайтымсыз өзгереді. Әсер ету шамасын азайту үшін әсер етуді өтемділікпен бірге жұмсарту жөніндегі шаралардың егжей- тегжейлі стратегиясы қажет.
Ықтимал рецепторлар
Бес негізгі ықтимал рецепторлар анықталды: 1.
Беткі алюювиальдық су ағатын көкжиектегі жерасты сулары; 2.
Төменгі карбонды құзды су ағатын көкжиектені жерасты сулары; 3.
Қызылсу өзеніндегі беткі суларғ соның ішінде беткі сулардың су қоймасы; 4.
Жобаның аумағында орналасқан бұлақтардың беткі сулары. Негізгі бұлақтар - бұл Ақбастау бұлақ, Қызылту, Ала айғыр, сондай-ақ Майранбастау / Холодный ключ бұлақтары; 5.
Ала айғыр көлінің беткі сулары.
Беткі аллювиальдық су ағатын көкжиектегі жерасты сулары жақында болған өзен шөгінділерімен және құрамында пролбвиальдық құм мен қияршық тас бар шөгінділермен үйлесімделеді. Жерасты сулары шектелмеген және ағыстың бағыты – Қызылсу өзенінің жағына қарай. Бұл су ағатын көкжиектің сақтау үшін шектелген мүмкіндіктері бар және су беру үшін пайдаланылмайды, бірақ белгілі жыл мезгілдері кезінде Қызылсу өзеніндегі сабаны қамтамасыз етеді. Беткі аллювиальдық су ағатын көкжиектегі жерасты суларының
Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 5.9-тарау
2015 ж. желтоқсаны Кесімді нұсқа V1.0
354 бет
Төменгі карбонды құзды су ағатын көкжиектегі жерасты сулары блоктың төменгі блогынан 100 м дейін төмен созылған желдену аймағындағы сынықтар мен жарықтардың ортасында орналасқан. Жерасты сулары кейбір жерлерінде Павлодарлық сазды су тірегіштермен шектеледі және шектелмейтен жерлерде беткі аллювиальдық су ағатын көкжиекпен жоғары байланысу дәрежесі бар. Жергілікті мағынада жерасты сулары Әуезов кентін сумен қамту үшін беріледі, алайда бұл кенішті зерттегеннен кейін тоқтатылады және жерасты сулары бір ғана кенішті қамтитын болады. Осы су ағатын көкжиектің шегіндегі жерасты суларының сезімталдығы орташа.
Қызылсу өзені осы аумақтағы басты өзен болып есептеледі және қар еріген кезде, сондай-ақ жылдың белгілі ерзімдері ішінде жерасты суларының ығысуы есебінен суы толады. Қызылсу өзенінде орналасқан Қызылсу су қоймасы кеніштің жұмысы кезінде Әуезов кентін сумен қамту үшін пайдаланылатын болады. Қызылсу өзені Шалабай кенті арқылы өтеді. Бұл өзен осы кентті немесе ағыс бойынша төмен орналасқан кенттерді сумен қамту көзі болып табылатындығы белгісіз. Қызылсу су қоймасындағы беткі сулардың сезімталдығы орташа деп есептеледі.
Жобаның аумағында орналасқан бұлақтар әдетте солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай ағатын шағын бұлақтар болып табылады. Кеніштің инфрақұрылымының көп бөлігі Ақбастаубұлақ және Қызылту бұлақтарының су джиналатын бассейндерінің шегінде орналасқан. Мониторинг станцияларының желісі жобалау аумағының шегінде орнатылатын болады. Ағыс деректерін жинауға спорадиялық сипат тән, бірақ бұлақтардағы ағыс тамыз бен наурыз арасындағы кезеңде эфемерлік болып табылатындығы белгілі болды. Салдарынан бұлақтардағы беткі сулардың сезімталдығы болмашы деп есептеледі.
Құылымдардың ағысы бойынша төмендегі Ала айғыр бұлағында орналасқан Ала айғыр су қоймасын жергілікті тұрғындар балық аулау үшін және басқа демалыс түрлері үшін пайдаланады. Ала айғыр су қоймасындағы беткі судың сезімталдығы болмашы.
Маңызды әсер – бұл Кесте 5.9.7 көрсетілген маңыздылықтың кіріспе матрицасында сипатталғандай, рецептор мен шаманың сезімталдық өнімі.
маңыздылығының матрицасы Рецептор Рецепторд ың сезімталд ығы Өзгеру шамасы Болмашы Төмен Бірқалыпты Жоғары Беткі аллювиальдық су ағатын көкжиектегі жерасты сулары Болмашы Болмашы
Болмашы Болмашы
Бірқалыпты Төменгі карбонды құзды су ағатын көкжиектегі жерасты сулары Орташа Болмашы
Болмашы Бірқалыпты Бірқалыпты Қызылсу өзеніндегі беткі сулар, соның ішінде беткі Орташа
Болмашы Болмашы
Бірқалыпты Бірқалыпты Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 5.9-тарау
2015 ж. желтоқсаны Кесімді нұсқа V1.0
355 бет
сулардың су қоймасы Бұлақтардағы беткі сулар Болмашы
Болмашы Болмашы
Болмашы Бірқалыпты Ала айғыр көлінің беткі сулары
Болмашы Болмашы
Болмашы Болмашы
Бірқалыпты Ескертпе (түспен айрықшаланға н жоқ) Әсерді жұмсарту бойынша белсенді және ұзақ мерзімге созылатын шаралар талап етілмейді – жоба мен алдыңғы қатарлы үздік өнеркәсіптік тәжірибе арқылы алынды; (ақшыл сұр) Әсерлерді жұмсарту бойынша белсенді және ұзақ мерзімді шаралар талап етіледі. Айналадағы су ортасына деген маңыздылық деңгейін төмендетуге бағытталған шаралар. Жиектемелі басқару жоспары нақты әсермен байланысты белгісіздік деңгейін төмендету және/немесе жұмсарту шараларының стратегияларын анықтау үшін құрастырылды; (қошқыл сұр) Ресецпторлардың сезімталдығы салдарын және/немесе өтемділігін жұмсарту оларды болмашы ету үшін жеткіліксіз
Уақыт өзгерістері қысқа мерзімді (белгілі қызмет немесе жұмыс кезінде) және ұзақ мерзімді (жобаны пайдалану мерзімі ішінде және оны таратқаннан кейін сақталатын) болып арастырылды.
Негізгі және бірқалыпты деп есептелетін әсер ету матрицасының шегінде ЭӘӘБ-да (Кесте 5.9.7) маңызды бһдеп есептеледі. Ықтимал әсерлер (әсер етуді жұмсартқанға дейін және кейін) келесі мәтінде қалың қаріппен көрсетілді.
Су ресурстарына ықтимал әсерді бағалау төрт тарауға бөлінеді, атап айтсақ: 1.
Беткі сулардың мөлшері; 2.
Беткі сулардың сапасы. 3.
Жерасты суларының мөлшері; 4.
Жерасты суларының сапасы.
Беткі сулардың мөлшеріне ықтимал әсері Құрылыс кезең
Құрылыс барысында учаскеге қолжетімдік пен көлік құралдарын пайдалану ұлғайтылатын болады, бұл топырақтың қалыңдауына әкеп соғуы мүмкін. Осыған қосымша ретінде, аршу және өсімдіктерді жою сияқты жұмыстар беткі инфильтрацияның төмендеуіне және нөсерлер мен қар еріген кезде беткі ағындардың ұлғаюына әкеп соғуы мүмкін. Дегенмен, алынған қосымша
мерщім қолданыстағы су жинауға
пропорционалды түрде
шектелуі мүмкін. Салдарынан құрылыс кезеңінде беткі сулардың ағысына қандай да бір әсерлер болмауы ықтимал. Өзгерістер ә ерінің шамасы болмашы және қысқа мерзімді, сондықтан жалпы мағынасы болмашы. Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 5.9-тарау
2015 ж. желтоқсаны Кесімді нұсқа V1.0
356 бет
Учаскедегі құрылыс жұмыстары (соның ішінде ғимараттарды құлату, инфрақұрылымды салу, қалдық қоймасын қалыптастыру) осы учаскелердегі беткі қабаттың сипаттамаларын және ағын коэффициенттерін өзгертеді. Беткі ағын дауылдар кезінде болатыны және қардың еруіне жауап ретінде ұлғаятыны әбден ықтимал. Дегенмен, бұл серзімді айналадағы су жиналатын жыралар қамтуы мүмкін және жасалғаннан кейін дренаждық желіге лақтырылаын болады. Салдарынан құрылыс кезеңінде беткі сулардың ағысына қандай да бір әсерлер болмауы ықтимал. Өзгеру шамасы болмашы, сәйкесінше болмашы деген мағынаға ие болады.
Қызылсу өзені беткі сулардың анағұрлым сезімтал рецепторы болып есептеледі, себебі Әуезов кентін сумен қамтуға арналған беткі сулардың қайнар көзі болып табылады. Қызылсу су қоймасынан күнделікті су тұтыну шамамен 1 300м 3 /тәул. құрайды. Қызылсу өзені ағысының Остриковка кентінде шамамен 95%-ға ұлғаюы 3 197м 3 /тәул. (0,037м³/сек) құрайды. Осылайша, Қызылсу өзеніндегі ағыстардың болжалды қысқаруы қалдық қоймасын салу кезеңінде болжалды ағыстың жартысынан азын құрайды. Өзгеру шамасы төмен болады және әсердің болмашы маңыздылығына әкеп соғады.
Қалдық қоймасын және бос жыныстар қайырмасын салу үшін Ақбастау бұлақ, Қызылту бұлақтарының және Ала айғыр бұлағының кейбір ағыстарының бағыттарын өзгерту талап етіледі (5.9.1-сызба). Ағысқа өте жақын қашықтағы қызмет тығыздалудың ұлғаюяына және жағажайдың табиғи пішінінің өзгеруіне әкеп соғуы мүмкін, бірақ нәтижесінде өзгшертулер төмен болады1>. Қалдық қоймасының айналасындағы бұру жырасы су ортасына болмашы әсер ете.
Қалдық қоймасы бөгеттің екі ұстап тұратын борттарымен, ағыс бойынша екі бөгетпен және бір бұратын жырамен бірге жобаланды. Ағыс бойынша жоғары орналасқан №1 бөгет атауы жоқ бұлақты бұратын бөгет арқылы қалдық қоймасының шығыс жағының бойымен қайта бағыттау үшін салынады. Қалдық қоймасын айналып өтетін бұратын дыра бойынша ағатын беткі су нәтижесінде Ала айғыр бұлағына және содан кейін Қызылсу өзеніне ағады, ағыстағы өзгерістер төмен болады. Ағысты қайта бағыттау қоршаған су ортасына болмашы әсер етеді.
Бос жыныс қайырмасының учаскесі Ақбастау бұлақ және Қызыл ту бұлақтарымен қиылысады. Осы бұлақтардың қиылысуын басқарудың жобалық тәсілдемесі – бұл бос жыныстар қайырмасынан бастап солтүстіктегі жинақтаушы тоғандарымен байланысқан екі бөгеуші бөгетті (№1 және №2) салу. Жинақтаушы тоғандарда жиналатын су құбыржол арқылы Холодный ключ бұлағына бұратын арна арқылы өтетін болады. Арна Q P=3 % =2,96м³/сек ағысы үшін арналатын болады. Соынмен қатар, бұрма орлар мен дренаждық жыралар су ағысын бос жыныстар қайырмасы арқылы және айналасында басқару үшін жобаланатын болады. Ақбастау бұлақ және Қызыл ту бұлақтарының ағыстарын батысқа қарай Холодный ключ бұлағына бұру нәтижесінде Ақбастау бұлақтың бас жыныстар қайырмасының ағысымен төмен қарай ағысы төмендетіледі. 2015 жылы SRK жүргізген жерасты суларының ағысын үлгілеу
Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 5.9-тарау
2015 ж. желтоқсаны Кесімді нұсқа V1.0
357 бет
нәтижелері көрсеткендей, Ақбастау бұлақтың ағыстары жұмыс басталғанға дейін 1 530м 3 /тәул.
бастап өндіріс жүргізілген 5 және 10 жылдары сәйкесінше 632 және 465м 3 /тәул. төмендеді. Ағыстың осылай төмендеуі өзгерістердің жоғары мағынасына және сәйкесінше бірқалыпты мағынасына әкеп соғады.
Жаңа байыту фабрикасын, кеніш нысандарын және тиісті инфрақұрылымды салу Қызыл су өзену мен оның ағыстарының су жиналу айданының қысқаруына әкеп соғады. Осы аумақта ашық топырақ қатты жабыны бар ауданға және суды қамтып, оны қайта бағыттайтын тиісті дренаждық желіге ауыстырылатын болады. Қызыл су өзенінің су жинау ауланымен салыстырғанда байыту фабрикасының ауданы болмашы болып табылады. Осылайша, ауданның қысқаруы және Қызыл су өзенінің бассейніне құйылатын ағыстың қысқаруы шаманың болмашы өзгеруіне және салдарынан болмашы мағынасына әкеп соғады.
Жабыны қатты аумақтағы одан арғы жұмыс, бос жыныстардың жаңа қайырмасы және қалдық қоймасы беткі сулар мен ағыстар сипаттамаларының өзгеруі жалғасатынын білдіретін болады. Жоғарыда сипатталғандай, өзгеріс шамасы болмашы болады, және салдарынан маңыздылығы да болмашы болады.
Беткі сулар қайта бағытталған жерлерде учаскедегі үздіксіз жұмыс алдыңғы әсерді қолдайтын болады және маңыздылығы қалдық қоймасы болмашы болып және бос жыныстар қайырмасы үшін бірқалыпы болып қалады.
Ашық өндірген кезде жаңбыр суы мен еріген қар суы карберге құйылады. Нәтижесінде су карбердегі тұнджырғышта жиналады және кенішті немесе қалдық қоймасын сумен қамту мақсатында байыту фабрикасына қайта айдалатын болады. Карьердің ауданы Қызыл су өзенінің су жинауының шағын бөлігін ғана білдіреді. Сондықтан ашық тау жұмыстары кезінде беткі ағысқа қандай да бір әсер болуі екіталай. Өзгеру шамасы төмен және маңыздылығы болмашы болады.
Құрғату ауқымында карьерден айдалатын су беткі ағыстан және жерасты суларының ағыстарынан қалыптасады. SRK 2015 жылы жүргізген жерасты суларының ағыстарын үлгілеу нәтижесі көрсеткендей, жерасты сулары ағыстарының көбісі жақын орнгаласқан ағыстардан қалыптасады (Ақбастау бұлақ, Холодный ключ және атауы жоқ бұлақтар) Оның үлесі бес жыл өндіргеннен кейін 45% (1164 м 3 /тәул.) және он жыл өндіргеннен кейін 58% (1603 м 3 /тәул.)
құрайды. Беткі ағыстарға өткен жерасты суларының тиісті шығындары өзгерістердің жоғары шамасына, және осылайша айтарлықтай маңыздылыққа әкеп соғуы мүмкін.
SRK 2015 жылы жүргізген жерасты суларының ағысын үлгілеу нәтижесі көрсеткендей, 1-ші кезең үшін 10 жыл өндіру берілді. 2015 жылдан бастап 2039 жыл аралығында жүргізілетін 2-ші кезең үшін (жерасты өндірісі) жобалы құрғатуға қатысты деректер жоқ. Сәйкесінше әсерді Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 5.9-тарау
2015 ж. желтоқсаны Кесімді нұсқа V1.0
358 бет
мұқият бағалау мүмкін болмайды. Жерасты суларының шығуы салдарынан беткі суларға келтірілетін әсерді бағалау 2-ші кезеңде мүмкін болмайды.
Сандық үлгіле ашық тәсілмен өндірудің әсерін болжау үшін пайдаланылды (2016-2024 жж.). Ұзақ мерзімді құрғау мен жерасты кеніші кеңеюінің беткі сулар санына ықтимал салдарын түсіну үшін одан арғы жұмыстар қажет болады.
Ықтималдығы аз болатын қалдық қоймасының тоғаны істен шыққан жағдайда қалдық қоймасындағы қалдықтар мен су атауы жоқ бұлаққа (№3 бұлақ) ағуы мүмкін, ал ол Ала айғыр бұлағы мен Ала айғыр көліне ағады. Егер жарылса, ағыстар көп, бірақ қысқа мерзімді болады, себебі қалдық қоймасы босатылады, осылайша бұлақ пен көлдің морфологиясында өзгерістер туындатады. Ісер ету шамасы бірқалыптыдан бастап жоғарыға дейін, ал мағынасы бірқалыпты болады.
Қызыл су су қоймасын пайдалану да құрылыс кезеңінде көрсетілгендей, беткі сулардың қозғалысына әсер етеді. Өзгерістер шамасы бірқалыпты, ал маңыздылығы болмашы болады.
Байыту фабрикасынан басқа учаскенің аумағындағы канализациялық су қалдық қоймасына ағызбас бұрын жиналады және учаскедегі су тазарту жүйесіне беріледі. Әуезов кентінің тұрмыстық ағын сулары кенттің канализациялық жүйесіне берілетін болады. Қоршаған ортаға қалдық қоймасының ағын сулары ағызылмайды, сәйкесінше өзгерістер шамасы болмашы және маңыздылығы да болмашы болады.
Карьердің тұндырғышындағы су жиналып, қалдық қоймасына берілетін болады. Осындай үдерістер үшін пайдаланылатын су кеніштің әртүрлі құрғату жүйелерінен алынған. Қалдық қоймасының түбінде гидрооқшаулағыш қабат болады және су болмашы іркілуі мүмкін, алайда Қызыл су өзенінің су жинағышымен салыстырғанда бұл көлемдер барынша аз болады. Сондықтан өзгерістердің жалпы шамасы төмен, ал мағынасы болмашы деп есептеледі.
Бакырчик кеніші қазақстандық тарату шараларына сәйкес пайдаланудан шығарылатын болады, соның ішіне беткі құрылыстарды құлату, инженерлік инфрақұрылымды жою, қалдық қоймасын инкапсулдау, топырақты түзету және құнарлығын қалпына келтіру кіреді. Пайдаланудан шығару кезеңдік тәсілдеменің негізінде жүзеге асырылатын болады.
Топырақты түзету үдерісі учаскедегі жауын-шашын – ағын қатынасын өзгертеді. Құрылыс кезеңінде айтылып кеткендей, өзгерістер шамасы болмашы және сәйкесінше мағынасы да болмашы болады.
Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 5.9-тарау
2015 ж. желтоқсаны Кесімді нұсқа V1.0
359 бет
Беткі сулар қайта бағытталған жерлерде учаскедегі үздіксіз жұмыс алдыңғы әсерді қолдайтын болады және маңыздылығы қалдық қоймасы болмашы болып және бос жыныстар қайырмасы үшін бірқалыпы болып қалады.
Қазақстандық тарату шараларында баяндалғандай, пайдаланудан шығарғаннан кейін және құнарлығын қалпына келтіргеннен кейін жерге топырақтың құнарлы қабатын қайтарып, экологиялық қалпына келтіру қажет. Бұл карьердің орнында оқшауланған көлді қалыптастырудан тұрады. Қазіргі таңда тарату кезінде осы көл үшін әсер етуді бағалау үшін
Ықтимал әсерді бағалау көрсеткендей, беткі сулардың мөлшеріне деген әсердің маңыздылығы болмашы және бірқалыпты теріс болады. Кейбір салдары сәйкесінше маңызды ЭӘӘБ болып табылады, сондықтан салдарды жұмсарту бойынша белгілі шаралар талап етіледі.
Құрылыс және пайдалану кезінде дренаждық жыралар мен жаңбыр суыг бақылау жөніндегі шаралар қалдық қоймасының периметрі бойынша нөсер жаңбыр суын оқшауланған қалдық қоймасынан ағызуға арналған арнадан жоғары қарай жабдықталуы тиіс және таза судың арналарға дренаждалу мүмкіндігін береді, бұл табиғи морфологияны бастамалайды және ағын мен инфильтрация арасындағы тегңреміді ұстап тұруға мүмкіндік береді. Қалдық қоймасындағы су жинау аумағындағы әсерлерді жұмсарту бойынша шаралар жүргізу мүмкін емес.
Қолда бар деректер бойынша кеніштің барлық аумағы үздік қазақстандық тәжірибеге сәйкес жұмыс істейтін болады. Қалдық қоймасына мониторинг жүргізуден тұратын алдыңғы қатарлы тәжірибенің жұмыс рәсімдері ықтимал мәселелердің алдын алу үшін арналған, әсерлерді жұмсарту бөгетің бұзылуына жол бермеу мақсатында жүргізілетін болады.
су ағысындағы су деңгейін өлшеу мақсатында беткі суларға мониторинг 2015 жылдың маусым айынан бастап ай сайын кеніштегі 16 нүктеде жүргізілді. Су ағысындағы ағысқа мониторинг кейбір қорғаныс жыраларындағы, дренаждық жыралардағы, бұрма арналардағы және арнайы су ағыстарындағы бірқатар нүктелерде жүргізілуі тиіс. Тиісті құрылымдар осы мақсаттар үшін жабдықталуы тиіс. Құрылыс, пайдалану және тарату кезеңдерінде мониторинг жүргізілуі тиіс.
Беткі сулардың сапасына ықтимал әсер Құрылыс кезең
Учаскеде жүргізілетін әртүрлі жұмыстар, соның ішінде топырақтың құнарлы қабатын алып тастау, карьер еңістерін қайта кескіндеу, бос жыныстар қайырмасын кеңейту, ағындағы Қызыл жобасының ЭӘӘБ, 5.9-тарау
2015 ж. желтоқсаны Кесімді нұсқа V1.0
360 бет
сорғылардың жоғары мөлшерде болуына әкеп соғады. Учаскенің шегіндегі ағын табиғи дрнеаждық желінің жұмысы мақсатында жобаланатын болады. Қалдық қоймасының негізіндегі болмашы іркіліс ғана жерасты суларына өтуі мүмкін. Осылайша өзгеріс шамасы жүктеу/скачать 57,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|