Преподавание в школе, колледже и вуз-е

i

 

jfiy s u k a   дружбы   м ар оіоі

д; V4>  \ \ Щ   2 0 1 (1  ЖМЛ 

#  •

Ж Ъ З Ы Я Л  Л І Я Л &   Л С Ж Л Я Л

Р

оскошное  празднование  Дня  столицы  в 

этом  году  стало  таковым  во  многом  благо­

даря  грандиозным  музыкальным  событиям. 

Великолепный  подбор  приглашенных  ар­

тистов,  масштабность  и  зрелищность  концертных  про­

грамм  могли  лицезреть  жители  и  гости  молодой  столи­

цы.  Предлагаем  вниманию  читателей  обзор  наиболее 

ярких  концертов  и  мероприятий.

Министерство  культуры  Республики  Казахстан  вот 

уже  в  5  раз  организовывает  для  ценителей  высоко­

го  искусства  Международный  музыкальный  фестиваль 

«Опералия».  В  этом  году  «0пералия-201 О»  прошла  в 

рамках  празднования  Дня  столицы.  Фестиваль,  начиная 

с  первого,  сразу  же завоевал  своих  поклонников  и  стал 

большим  событием  в  культурной  жизни  страны.

Благодаря  «Опералии»  жители  и  гости  Астаны  име­

ли  возможность  услышать  звучание  всемирно  извест­

ного  оркестра  Мариинского  театра  под  руководством 

Валерия  Гергиева,  голоса  именитых  оперных  певцов Ла 

Скала,  Метрополитен-опера,  насладиться  искусством 

испанских  танцовщиков  театра  Фломенко  под  руко­

водством  знаменитого  Антонио  Гадеса,  солистов  балета 

Большого театра  России  и  многих  других.

С  каждым  годом  фестиваль  «Опералия»  крепнет, 

набирает  обороты.  Самыми  грандиозными  событиями 

фестиваля  стали,  безусловно,  два  Гала-концерта.

Один  из  них,  «Звезды  мировой  оперы»,  состоялся

1  июля  во  Дворце  Мира  и  Согласия,  его  программа 

в  полной  мере  оправдала  свое  название.  Чего  стоило 

только  выступление  "Тенора  21  века"  Хосе  Кура  (Арген­

тина),  непревзойденной  Барбары  Фриттоли  (Италия). 

Дирижировал  действом  наш  соотечественник  Алан 

Бурибаев.  В  концерте  также  блестяще  выступали  соли­

сты  оперы  Национального  театра  оперы  и  балета  им. 

К.  Байсеитовой  ТМусабаев,  А.Ниязова,  А.Желтыргузов, 

С.Байгожин,  С.Ахметова

Второй  Гала-концерт  «Звезды  мирового  балета» 

прошел  4  июля  на  сцене  центрального  концертного 

зала  «Казахстан».  Программа  его  была  полна  открытий 

и  сюрпризов,  наряду  с  прославленными  представите­

лями  российского  балета 

Николаем  Цискаридзе,  Га­

линой  Степаненко  Павелом  Дмитриченко,  казахстанцы 

открыли  для  себя  имена  новых  исполнителей  и  нацио­

нальные  балетные  школы.  Это  были  китайские  артисты 

балета,  лауреаты  международных  конкурсов  Цау  Шуцы 

и  Джанг  Ши,  артисты  Берлинской  Штатсоперы  Элиза 

Кабрера  и  Михаил  Канискин,  артисты  балета  из  Тур­

ции  Озге  Башаран  и  Бахри  Гюрджан.

Особенную  гордость  вызвало  выступление  примы- 

балерины  Цюрихского  театра  оперы  Алии  Таныкбае- 

вой,  которая  представила  на  суд  зрителей  па-де-де  из 

балета  «Корсар»,  исполненный  вместе  с  артистом  На­

ционального  театра  оперы  и  балета  им.  К.Байсеитовой 

Сержаном  Кауковым.

1 

июля  на  сцене  Конгресс-холла  состоялось  высту­

пление  народной  артистки  Казахстана  Айман  Мусаход- 

жаевой.  Скрипачка  подарила  ценителям  классической 

музыки 

необычный  шоу-концерт,  сочетающий  в  себе 

элементы  классической,  национальной  и  джазовой  му­

зыки.

На  одной  сцене  с  именитой  артисткой  в  этот  вечер 

выступили  государственный  камерный  оркестр  «Акаде­

мия  солистов»  г.Астаны,  Евразийский  симфонический 

оркестр  Казахского  национального  университета  ис­

кусств  под  дирижированием  профессора  Московской 

консерватории  Максима  Федотова,  джазовый  оркестр 

Биг-бенд  и  гранд-ансамбль  скрипачей  КазНУИ,  а  также 

самые  маленькие  скрипачи  -   продолжатели  славных 

традиций.

Для  столичной  Академии  музыки  этот  год  стал  зна­

ковым:  преобразование 

в  Казахский  национальный 

университет  искусств,  триумфальное  европейское  тур­

не  в  рамках  культурной  программы  Казахстана  в  ОБСЕ, 

торжественная  сдача  в  эксплуатацию  Дворца  «Шабыт», 

специально  построенного  и  подаренного  университету 

искусств  в  преддверии  Дня  столицы.  «Никогда  прежде 

у  нас  в  Казахстане  не  было  такого  учреждения,  кото­

рое  одновременно  открыло  бы  все  виды  искусства.  Это 

очень  радостное  событие.  Это  храм,  дворец  искусства, 

который  позволяет  всем  нашим  талантам  приехать 

сюда,  получить  высокое,  достойное  образование.  Мы 

привлекаем  широко  известные  кадры  -  народных  ар­

тистов,  заслуженных  деятелей  республики,  для  того, 

чтобы  они  стояли  у  истоков  наших  профессий»,  -   про­

комментировала  журналистам  знамеательное  событие 

ректор  университета  А.Мусаходжаева.

На  День  города  свой  единственный  концерт  дал 

Андреа  Бочелли,  певец,  соединивший  в  своем  твор­

честве  изысканность  оперного  исполнения  и  легкость 

поп-музыки.  Покорил  Астану  своим  талантом  Денис 

Мацуев,  один  из  успешнейших  пианистов-виртуозов 

современности.  Яркое  впечатление  оставило  совмест­

ное  выступление лучшего  баритона  мира Дмитрия  Хво­

ростовского  и  знаменитого  «эстрадника»  Игоря  Крутого 

со  своей  новой  концертной  программой  «Дежа  Вю». 

Великолепное  смешение  классической  и  эстрадной  му­

зыки  с  поэзией  Лилии  Виноградовой  на  итальянском, 

французском  и  английском  языках  создали  неповтори­

мый  шарм.

Небо  над  Астаной  в  эти  дни  не  переставало  све­

титься  лучами  «мега-звезд».  Роскошные  исполнители, 

уникальные  концертные  программы  вызвали  интерес 

у  всех  неравнодушных  к  музыке  и  создали  атмосферу 

настоящего  исключительного  праздника.

(По  материалам  казахстанской  прессы)

mm

 !

ж

к

Ұлы  ақы н,  ағартуш ы, 

ком позитор, 

ф илософ ты ң  туғанына 

165  жыл

бай  (Ибраһим)  Қунанбаев  -   үяы  ақын, 

ойшыл,  қазақтың  жаңа  жазба  әдебиеті- 

нің  және  әдеби  тілінің  негізін  қалаушы, 

аудармашы,  композитор.

Абай  1845  жылы  ескіше  10  тамыз,  жаңаша  23  та- 

мызда  Шыңғысгау  баурайындағы  Сырт-Қасқабулак, 

деген 

жерде 

(ШК,0, 

Абай 

ауданы) 

Қунанбай 

Өскенбайулының  отбасында  дүниеге  келді.  Ақынның 

арғы  тегі  Орта  жүз  -   Арғын  Тобықты  ішіндегі  Олжай 

батырдан  басталады.  Атасы  Өскенбай,  арғы  атасы 

Ырғызбай  би-билеушілер  болған.  Абай  бала  кезінде 

анасы  Ұлжан  мен  әжесі  Зеренің  мол  қазынадай  ацыз- 

ертегілерін,  ескі  ақындарды  тындап  өскен.

Сауатын  ауыл  молдасынан  ашып,  185 5-1859  жып- 

дары  Семейдегі  Ахмет  Риза  медресесінде  білім  алған. 

Осы  қаладағы  «Приходская  школада»  үш  ай  орысша 

оқиды.  Медреседе  оқып  жүріп,  өлең  жаза  бастай- 

ды.  13  жастағы  бала  әке  ықпалымен  әкімшілік  билік 

жүмыстарына араласаып,  қазак, даласындағы әлеуметтік 

өмір  қайшылықтарын  жан-жақты  тани  түседі.  Жиырма 

бір  жасында  Кішік  -  Тобықты  болысына,  1875-78  жыл- 

дар аралығында  Қоңыр  -   Көкше  еліне  болыстыққа  сай- 

ланады,  жиыны  12  жыл  болыс  және  6  жыл  би  болған. 

Бұл  жылдары  өз  қолындағы  билікті  пайдаланып,  әділдік 

таразысын  тең  үстауға  күш  салады.  Келе-келе  біртіндеп 

ел билеу ісінен  к,ол үзе бастайды,  өз білімін жетілдірумен 

айналысып,  шығармашылыққа  бет  бүрады.  Адамзат 

мәдениетінің  уш  түрлі  арнасы  Абай  шығармашылығына

рухани  азық  болды.  Шығармаларының  басты  рухани 

негізі,  нәр  алар  үлттық  топырағы  -   қазак,  әдебиеті.  Ол 

кене  дәуір,  түркілік  әдебиет  және  өзінен  бүрынғы  ел 

аузында  жатталып  қалған  ақын  -   жыраулар  поэзиясын 

мейілінше  мол  игерген.

Абай  нәр  тартқан  бүлақтардың  бірі  -   Шығыстың  ру­

хани  қазыналары.  Ш ығыстың  үлы  ақындары  Ф ирдоу­

си,  Низами,  Хафиз,  Жәми,  Сағди,  Науаи,  Сайхали  және 

басқа  алыптардың  поэзиясы  аясында  тәрбиеленіп,  өмір 

бойы  солардың  дәстурінен  қол  үзген  емес.  Шығыс  ой- 

шылдары  мен  ақындарының  идеяларын  игеру Абайдың 

көзқарасының  қалыптасуына  эсер  етті.

Үшінші  арна  -   орыс  мәдениеті,  осы  арқылы  жеткіз- 

ген  Батыс  елдері  мәдениеті.

Абайдың  бүл  жаңа  өріске  шығуына  ақынның  өз 

талпынысы,  ез  ізденісіне  қоса  Омбы  кадет  корпусы, 

кейін  Мәскеудегі  III  Александр  атындағы  училищеде 

оқыған  інісі  Халиолланың  және  Семей  жеріне  кел- 

ген  саяси  қуғындалған  демократтар:  Е.П.Михаэлис, 

.И. Долгополов, 

С,С,Гросс, 

А.А.Леонтьев, 

А.Л.Блек, 

П.Д.Лобановский,  Н.Я.Коншиндардын,  да  игі  ықпалы 

болған.  Орыс  интеллигенция  өкілдері  Семейде  ста­

тистика  комитеті,  бастауыш  білім  беру  қамқорлық 

қоғамын  қүруға  бастамашы  болған.  Е.П.Михаэлистің 

үсынысымен 

1886 

жылы 

статистика 

комитетінің 

толық  мүшесі  болып  сайланғән.  Ал,  бастауыш  білім 

беру 

қамқорлық 

қоғамы 

мүшелерінің 

қатарында 

Абаймен  қоса  балалары  Ақылбай  және  Мағауия  да

болған.  1883  жылы  статистикалык,  комитет  жанынан 

кітапхана  және  музей  уйымдастырылады.  Ол  көп  жыл- 

дары  осы  кітапхананың  туракды  оқырманы  болған. 

Қазақ  халқының  экономикалық  тіршілігін,  мәдениетін, 

тұрмысын, 

әдет-салтын, 

қолөнерін 

бейнелейтін 

бүйымдармен  жабдықтау  мақсатында  Абай  алпы- 

стан  астам  жәдігерлер  жинап,  музейге  өткізген.  Ақын 

тапсырған  жәдігерлер  оның  Семей  қаласындағы  және 

Жидебайдағы  муражай  -   үйі  экспозицияларынан  орын 

алған.

Абай  қазақтыңжаңа  реалистік әдебиетін  -  мағынасы 

терең,  тілі  орамды,  өрнегі  шебер,  кестесі  көркем 

әдебиетін  жасады.  Абай  ақын  халықтың  тағдыры  мен 

қасіретін  терең  түсініп,  оның  жоғын  жоқтаушы  болуға 

тиіс  деп  санады. 

Қазак,  поэзиясының  мазмундық 

ауқымын, 

так,ырыбын 

кеңейтіп, 

әдебиетте 

жаңа 

жанрлық  түрлер  туғызған.  Абай  лирикасы  жанрлык, 

жағынан  көп  салалы,  көп  қырлы.  Ақын  лирикалық  ту- 

ындыларында  қоғамды қ  турмыс,  заман,  өмір,  өлім, 

кәрілік,  әділдік,  жауыздық,  достық,  қастық  жонінде, 

адамның  қасиеті,  қоғамдык,  міндеті,  әнер,  білім,  ғылым 

жөнінде  сөйлейді,  байыпты  ақыл,  кеңес  береді,  әкім- 

улықтардың  жемқорлык,,  мансапқумарлық,  озбырлык,, 

зулымдык,  іс-әрекетгерін,  ой-пиғылдарын  әшкерелейді. 

Абай  поэзиясының  тамаша  шеберлікпен  жазылған  бір 

саласы  -   табиғат  лирикасы.  Ақын  табиғат  көріністерін 

оңаша,  жеке  дара,  тек  өзін  ғана  алып  суреттемейді. 

Үнемі  қоғам  өміріне,  адам  тұрмысына,  адамның  іс- 

әрекетіне,  көңіл-күйіне  байланысты  сөз  етеді.

Әлихан  Бекейханов  Абайдың  табиғат  лирикасы 

жөнінде: «...жылдыңтөртмезгілдерінеарналған (көктем, 

жаз,  күз,  қыс)  тамаша  жырлары  оны  Еуропаның  атақты 

ақындарының  қатарына  қосар  еді...»,  -   деп  бағалаған.

1880  жылдан  бастагі  Абай  орыс  әдебиетін,  ол 

арқылы  Еуропа  әдебиетінің  үлгілерін  аударған.  Ең 

бірінші  аудармасы  -   И.Ф.Ш иллердің  «Кең  жайлау  -  

жалғыз  бесік  жас  балаға»  атты  өлеңі.  Ең  соңғысы  -  

Лермонтовтың  «Вадим»  әңгімесінің  желісімен  жазған 

поэмасы.  А.С.Пушкиннің  «Евгений  Онегин»  романынан 

үзінділерін,  М.ІО.Лермонтов,  А.А.Дельвиг,  И.А.Бунин, 

И.А.Крылов, 

Я.П.Полонскийдің 

шығармаларын 

қазак,  тіліне  аударған. 

Лермонтов 

арқылы 

неміс 

ақындарының  ішінде  И.Ф.Шиллерге  қоса  И.В.Гетенің 

«Қараңғы  тунде  тау  қалғып»,  ағылшын  ақыны  Д.Г  Бай- 

ронның  «Еврей  сазы»,  А.М ицкевичтің  «Тұтқындағы 

поляк  жандаралының  сөзі»  өлендерін  аударып,  Еуро­

па  әдебиеті  улгісімен  қазақ  халқын  бірінші  рет  таны- 

стырды.  Аудармаларында  түпнұсқадағы  негізгі  ой  мен 

үнді  қазақ  халқының  тусінігіне  сай  көркем  шеберлікпен 

жеткізе  білді.

Абай  музыка  саласында  да  мол  мүра  қалдырып,  му­

зыка  өнерін дамытты.  Заманымыздың заңғар жазушысы 

М.Әуезов:  -   «Абай  өз  өлеңіндегі  музыка  қазынасына, 

тіпті  барлық  басқа  өнер  мұраның  бәрінен  де  артықша 

биік орын  берген»,  -  дегендей, ақын  шығарған әндердің 

кепшілігі  оның  өзі  тудырған  жаңа  түрлі  өлең  үлгілеріне 

арналған. 

Тағы 

біраздары 

аудармаларына 

арнап 

шығарған  мелодиялары.  Оның  әндері  қазақ  музыкасы- 

на  жаңа  сарын,  жаңа  эуен  әкелді.  «Абай  өзі  шығарған 

кейбір түрі  жаңа,  мазмұны  озгедей  өлеңдеріне  арнап  ән 

шығарған.  Біз  білген  мөлшерде,  мундай  әндердің әзірге 

саны  -   он  алты»,  -   деп  М.Әуезов  анықтап  бергендей, 

оның  төмендегідей  әндері  халыққа  кеңінен  таныс.  Атап 

айтсақ:  «Тәңір  қосқан  жар  едің  сен»,  «Амал  ж о қ  -  

қайттым  білдірмей»,  «Сегіз  аяқ»,  «Кезімнің  қарасы», 

«Қор  болды  жаным»,  «Бойы  бүлғаң»,  «Ішім  өлген, 

сыртым  сау»,  «Айттым  сәлем,  Қаламқас»,  «Біреуден 

біреу  артылса»,  «Кеңіл  к,ұсы  к,уйк,ылжыр  шартарапқа», 

«Өлсем,  орным  қара  жер  сыз  болмай  ма»,  «Сен  мені  не 

етесің»,  «Ата-анаға  көз  қуаныш»,  «Сурғылт  туман  дым 

бүркіп»,  «Сүйсіне  алмадым,  сүймедім»,  «Мен  көрдім 

узын  қайың  қулағанын»,  т.б.

Абай  «Масғүт»,  «Ескендір»,  «Әзім  әңгімесі»  поэма- 

ларын  жазған.  Олардың үшеуі  де  Ш ығыс халқына  ортақ 

сюжетке  қүрылған.

Ақынның  философиялық,  әлеуметтік  және  дінге 

көзқарастары  терең  білінген  еңбегі  -   қара  сөздері.  Қара 

сөздері  -   ақынның  сөз  онеріндегі  коркемдік  қуатын, 

философиядағы  дүниетанымын  даралап 

көрсететін 

классикалық  стильде  жазылған  прозалық  шығармасы. 

Абайдың 

теңірегіне 

білімді 

шәкірттері 

Шәкәрім, 

Көкбай,  Муқа,  Ақылбай,  Кәкітай,  Мағауия  сияқты  жас 

ақындар  топталады.  Абай  дәстүрін  жалғастырушы  ақын 

шәкірттері  әдебиетте  үлкен  мектеп  қалыптастырады. 

Өмірінің  соңында  үлдары  Әбдірахман  мен  Мағауияның 

қазалары  Абайға  қатты  соққы   болды.  Абай  1904  жылы 

ескіше  23  маусым,  жаңаша  б  шілдеде  Балашақпақ  де­

ген  жерде  дүниеден  өтті.  Ақын  Жидебайда  ез  қыстауы 

қасында  жерленген.  1995  жылы  Абайдыц  1Б0  жылдық 

мерейтойы  қарсаңында  ақын  зираты  басына  «Абай  -  

Шәкәрім»  мавзолей  кешені  турғызылды.  Абайдың  көзі 

тірісінде  екі  өлеңі:  «Жаз»,  «Болыс  болдым,  мінеки» 

1889  жылы  «Дала  уалаяты»  газетінде  жарық  көрген. 

Абай  шығармаларын  алғаш  баспаға  жинап  берген  не- 

мере  інісі  Кәкітай  Ысқақов  пен  үлы  Турағүл.  Солардың 

еңбегінің  арқасында  1909  жылы  Санкт-Петербургте 

Ілияс  Бораганскийдің  баспаханасынан  ақынның түңғыш 

жинағы  жария  болды.

1995  жылы  Абайдың  150  жылдық  мерейтойы 

ЮНЕСКО  шеңберінде  аталды.  Бүл  мереке  тәуелсіз 

Қазақстанды  және  оның  бас  ақыны  Абайды  әлемге  та- 

нытты.

в

тшт

. v Y r i i m  

» o s o  ШІМЛ 

»  •

ïhi б ш і   крлықгяган...

«Қ

іші

< ішьНнщ  корімі»

ліаиглп  композитор Шэіііні 

Қалцмқовтың  іугаиыім 

Ш   т л л

I l   әмші 

Кдлдаяқов 

1930 

жылдың

11 

I  ^

 ^

 

тамызында  Оңтүстік  Казақстан 

’ 

И  

Ц   облысының 

Отырар 

ауданындағы 

Шәуілдір  ауылында  дүниеге  келген. 

Шығармашылык,  жүмыепен  1950  жылдан  бастап  айна- 

лысты.

1956-1962  жылдары  Алматы  консерваториясын- 

да  В.В.  Великановтың  класында  оқыды.  Шәмшінің 

түиып  турған  сыршылдығымен,  шынайылығымен  және 

сезімге  терең  бойлауымен  ерекшеленетін  алғашк,ы 

әндерінің  өзі  сазгердің  атын  елге  жайып,  халықтың 

сүйікті  перзентіне  айналдырды.  Қырық  жылдан  астам 

шығармашылық  қызметінде 

Шәмші 

300-ге  жуык, 

туынды  жазды.  Олардың  дені  -   ән  жанры.  Оның 

шығармашылығында  махаббат  тақырыбы  негізгі  орын 

алды.  Ән  өнерінің  інжу-маржаны  болып  табылатын 

«Әнім  сен  едің»,  «Қаракөз»,  «Қайықта»,  «Қайдасың», 

«Ақ  мандайлым»,  «Ак,  суңқарым»,  «Сыр  сулуы»,  «Арыс 

жағасында»,  «Бақыт  қүшағында»,  «Қуаныш  вальсі», 

тағы да  басқа  сыршыл  әндері  осы  тақырыпқа  арналған. 

Бұл  әндерді  жүртшылык,  барлык,  жерлерде,  сгуденттік, 

оібасылык, кештерде,  жүмыс  орнында,  демалыс  кезінде 

әуелете  шырқайтын.  Оның  «Менің  Қазақстаным»,  «Ана 

туралы  жыр»,  «Ақ  бантик»,  «Ақ  ерке  -   А қ  Жайык», 

«Ерке  жан»,  «Кешікпей  келем  деп  ең»,  «Сүйген  болсаң 

сағынарсың»,  «Сағынышым  менің»,  «Отырар  тойы», 

т.б.  жүздеген  әндері  халықтың  мәңгі  жадында.

Шәмші  өзінің  қайталанбас  бояуы  қанық талантымен 

қазақ  халқының  қазіргі  ән  өнерін  биік  белеске  көтерді. 

Оның  ғажайып  шығармашылығы  -   үлтгық  мәдениеттің 

тамаша көрінісінің бірі. Танымал ондер жазудағы тамаша 

табысы  үшін  композитор  1965  жылы  Қазақстан  Жастар 

одағы  сыйлығын  алды.  1991  жылы  оған  «Қазақсган 

Республикасының  Халық  әртісі»  атағын  берді.  Бүл  атақ 

Шәмшіге  29  желтоқсанда  берілді.  Ол  ауруханаға  1991 

жылы  16  қарашада  түсіп,  1992  жылдың  29  ақпанында 

мәңгілікке  көз  жумды.

Шәмші  осылайша  «Қазақстанның  Халык,  әртісі» 

деген  қурметті  атак,ты  небәрі  алпыс-ақ  күн  аурухана- 

да  алып  журді.  Сөйтіп,  62-ге  қараған  шағында  узаққа 

созылған  ауыр  науқастан  «Қазак,  вальсінің  королі» 

атанған  көрнекті  композиторымыз  дүниеден  өтті.  Бірақ, 

оның  әндері  мәдениетіміздің  «Алтын  қорынан»  мәңгі 

орын  алып  кетті.

Шәмші  езінің  қүдайдай  сыйлап,  жәнындай  жақсы 

керген  әкесі  қайтыс  болғанда  бейітінің  басына  үлкен 

кесене  салдырды.  Ал,  өзін  ақ  сутімен  асыраған  анасы- 

на  арнап  әннің  ең  асылын  жазды.  Ол  -   «Ана  туралы 

ж ы р » .

Әннің  дүниеге  келу  тарихы  томендегідей.  Жәмшид

-  Шәмші  атанып,  оның  композиторлық  атағы  шар- 

тара пты  шарлап  кеткенде,  ғазиз  анасы  айықпайтын 

дертке  үшырайды.  Өзінің  о  дүниелік  екенін  сезген  аяу- 

лы  анасы  Алматыдағы  Шәмшіні  шақыртады.  «Балам,

-   дейді  анасы  көзіне  жас  алып,  -   бұл  өмірден  жас 

кеттім  демеймін.  Маған  келіннің  қызығын  көруді,  не- 

мере  сүюді  бұйыртпапты.  Тағдыр  солай  да,  қайтейін. 

Жалғыз  тілеуім  --  сен  аман  бол.  Бұл  өмірде  әнің  узаққа 

кетсін.  Бақьіл  бол»,  -   деп  қоштасыпты.  Ойлап  қараса, 

анасы  оған  әлемнің  жарығын  сыйлапты,  даланың  әсем 

гүлін  жинапты,  самсаған  құстардың  қанатын  беріп,  мол 

дүниенің  жанатын  үсыныпты.  Сонда  Шәмші  жылап 

турып:  «Ана,  қарыздармын  саған,  сенің  басыңа  мав­

золей  орнату  менің  қолымнан  келмес,  бірақ  мәңгі  есте 

сақтайтын  ан  арнаймын»,  -   десен  екен.  Сөйтіп,  1957 

жылы  уәдесін  орындап,  «Ана  туралы  жыр»  әнін дуниеге 

әкелді.

Осылайша,  Ғ.  Қайырбековтың  өлеңіне  жазылған 

«Ана  туралы  жыр»  әні  тек  өз  анасына  ғана  емес,  бүкіл 

әлемдегі  ана  атаулыға  әннен  орнатылған  ескерткіш 

болды.

Енді  «Менің  Қазақстаным»  әнінің  шығу  тарихына 

тоқталайық.

Ақмоланың  Целиноград  аталып,  сол  жақтағы  бес

\  >>  ! ’s I I  2 0 1 0  >і«м. I 

*  •

облысты  бір  өлке  етіп,  Ресейге  бермекші  болып,  оны 

бөлшектегелі  жатқанда  қаланың  асқақтығын  жыр- 

лайтын  Әнуран  қажет  екенін  сезген  Шәмші  Жумекен 

Нәжімеденовтың  өлеңіне  «Менің  Қазақстаным»  әнін 

жазды.  -   Бул  елімнің -   Әнұраны  болады,  -   деп  Шәмші 

біліп  айтқан  екен.

1986  жылы  17  желтоқсанда  бостандықты  аңсаған 

қазақ  жастары  Алматыдағы  Республика  алаңында 

«Елім-ай»  әнімен  бірге  «Менің  Қазақстаным»  деп 

шырқады.  Қазақтың  арманы  орындалып,  Қазақстан 

тәуелсіз  мемлекет  атанды.  Қазак,  елінің  300  жылға 

созылған  бостандықты  аңсауына  Шәмші  әнініц осылай- 

ша  септігі  тиді.

Ал,  енді  «Жәмшид  қалай  Шәмші  болды?,  «Қазақ 

вальсінің  королі»  деп  қалай  атанды?  деген  сураққа 

тоқталалык,.

Арыс 

әзенінің 

Сырдарияға 

қуятын 

жердегі 

қойнауында  «Сарыкөл»  деген  шағын  көл  бар.  Осы 

көлдің  бойына  1 927  жылы  Қалдаяқ  деген  кедей  кешіп 

келіп,  мекендепті.  Шын  аты  -   Әнәпия  екен.  Оның 

балтырындағы үлкен  қалды көрген жеңгелері «Қалдаяк» 

деп атап  кетіпті.  Сол  қамыс  күркеде  1930  жылы  ул  бала 

дүниеге  келіпті.  «О,  Қалдаяқ,  үлды  болдың»  деген  ха- 

барды  естіп  келген  әкеге  жыртық  шүберекке  оралған 

нәрестені  қолына  устата  қояды.  Бала  шар  етіп  жылайды. 

Басқа  баладай  емес,  әуезді  үн  шығарған  балаға  қарап 

әкесі:  «Мен  сені  қиссадағы  Жәмшид  гіатшаның  атымен 

атаймын,  бірақ  даусың  патшанікіне  емес,  әншінікіне 

уқсайды  екен»,  -   депті.  Сонда  қүрдасы  Қудайберген: 

«Оу,  Қалдаяқ,  балаң  адамдардың  емес,  әннің  патшасы 

болса,  тақияңа  тар  келмес»,  -   депті.  Жамшид  атанған 

сол  баланың  отыз  жыл  өткен  сон,,  Шәмші  Қалдаяқов 

болып  ер  жетіп,  «Вальстің  королі»  атанатынын  сол  жер- 

де  түрғандар  білді  ме  екен?

Ән  жазумен  қатар  Шәмші  қалжыңкой  адам  болған 

екен.  Композитордың  қазақи-қуақы  қалжындарынан 

үзінді  келтірейік.

жүктеу/скачать 4,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: