Адамның еркіндігі туралы мәселеде Спинозаның рационализмі
Бенедикт (Барух) Спиноза (1632-1677) Спиноза: «…адам ерікті емес, өйткені ол табиғаттың бөлігі және оған себеп ретінде сыртқы аффектілер ықпал етеді. Адам анық емес идеялар мен қабыл-дауларды анық түріне айналды-ру арқылы, ал, аффектілерді Құдайға рационалды махаббат-пен ауыстыру арқылы өзін-өзі босата алады. Бостандық - танылған қажеттілік»
Иммануил Кант еркіндік туралы
Кант «рух еркіндігі» ұғымның негізгі аспектілерін атап көрсетті: ерікті ақыл-парасат, ар-ұждан еркіндігі, сыни ойлау еркіндігі Кант негативті (неден бостандық?) және позитивті (не үшін бостандық?) еркіндікті ажыратады. Оның пікірінше, позитивті еркіндіктің ғана шын құндылығы бар. Этикада позитивті еркіндік ізгі ерік түрінде көрінеді. Әдептілік заңына бағынып тұрған ерік «заңға сәйкес» және «өзі-өзіне заң шығарушы» болып шығады. Иммануил Кант (1724-1804) «Ағартушылық деген не сұраққа жауап»
К.Маркс еркіндік мәселесін қажет-тілікті және заңдылықтарды танып білумен, оны игерумен байланыста түсіндіреді: «Еркіндік - бұл санамен ұққан қажеттілік» Ф.Энгельс өзінің “Анти-Дюринг” атты еңбегінде: «еркіндік әлдебір нәрседен тәуелсіз болудың нышаны емес, керісінше, ол адамның табиғи күштерге, қоғамдық қарым-қатынастарға және өз болмысына үстемдігі», - дейді. Фридрих Энгельс (1820-1895) Карл Маркс (1818-1883)
Хайдеггер ілімінде еркіндік пен ақиқаттың байланысы
Хайдеггер: «болмыстың негізгі күй- жайы - болмау мүмкіндіктен қорқы-ныш. Бұл қорқыныш адамды шындықтың барлық шарттарынан босатады да, сонымен, оған еркіндіктің кейбір деңгейіне жетуге жол ашады, яғни өз жеке басының құнды тіршілігі ретінде өзін таңдауға
