Презентациясы: «Ескерткіштер» Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру
жүктеу/скачать 1,6 Mb.
|
| «Мәдени Мұра» бағдарламасының аясындағы Қазақстанның тарихи және мәдени ескерткіштері
Тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралыҚазақстан Республикасының заңы 1992 жылғы 2 шілде N 1489-ХІІ Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді — ҚР-ның 2007 жылғы 21 шілдедегі №307 Заңымен. «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы 2004 жылдан бастап Қазақстан Республикасында Мемлекеттік «Мәдени мұра» бағдарламасы іс жүзіне асырылуда. Бағдарламаның мақсаты – елдің тарихи-мәдени мұрасын зерттеу, қалпына келтіру және сақтау, тарихи-мәдени дәстүрлерді жаңғырту, Қазақстанның мәдени мұрасын шет елдерде насихаттау. Бағдарлама аясында ҚР Ұлттық кітапханасының мамандары 2005-2007 жж. Батыс Европа кітапханалары мен мұрағаттарында құнды жазба деректерді іздестіріп табу және олардың көшірмелерін алу мақсатымен ғылыми ізденіс жұмыстарын жүргізді. Деректерді іздестіру мынадай бағыттарда жүргізілді: - қазақ кітаптары, қолжазбалар, Орталық Азия және Қазақстан жөніндегі аса ірі библиографиялық көрсеткіштер мен каталогтар; - тарихи еңбектердің түпнұсқасы, мұрағат құжаттары; - Қазақстанның шет елдердегі қазіргі тарихнамасы, ғылыми конференциялардың материалдары, XIX және XX ғасырдың бас кезінде ғылыми журналдарда жарияланған мақалалар; - саяхатшылардың жазбалары, карталар, гравюралар және көне экспонаттар. Қазіргі Қазақстан территориясы екі ежелгі мәдениеттің тоғысқан жерінде орналасқан – көшпенді және отырықшыл. Олар көптеген ғасырлар бойы қатар өмір сүріп келген, үздік материалды және рухани жетістіктермен бөліскен. Бұл жерде көп халықтар, ежелгі өркениеттер мәдени ескерткіштері пайда болған. Бағдарламаны жүзеге асыра бастаған кезден – бастап тарих пен мәдениеттің 78 ескерткішінде реставрациялық жұмыстар бітірілген Түркістандағы Қожа Ахмет Яссауидің кесенесін ЮНЕСКО әлемдік ескерткіш деп таныды Қазақстандағы 25 мың тіркелген ескерткіштер арасында алғашқы адамдардың тұрақтары, мыңдаға жылдар бойғы тарихы бар қалалар бар. Осы мыңдаға археологиялық куәліктер арасында ежелгі, ортағасырлық, шығыс сәулет өнерінің құнды қазынасы жатыр. Қызылорда облысындағы б.з.д. IV-II ғғ Баланды-II ескерткіші - кірпіштен жасалған әлемдегі алғашқы күмбездердің бірі. Маңғыстау ескерткіші - өзіндік, автономды сәулет стилінің әлемде қайталанбас дамуы. Жамбыл облысындағы Айша-Бибі кесенесі – Қазақстан территориясында VII-VIII ғасырларда құрылыс технологиясының даму деңгейінің зор екендігін көрсететін тағы бір әлемде қайталанбас сәулет туындысы. 2004 жылы Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев бастамасымен негізгі приоритеті тарих пен мәдениет ескерткіштерін қалпына келтіру, реставрациялау, консервациялау және мұражайландыру болып табылатын «Мәдени мұра» Мемлекеттік бағдарлама жасалып, қабылданды. «Мәдени мұра» Мемлекеттік бағдарлама қабылданғалы бері қазірге дейін Айша-Бибі кесенесі, Арыстанбаб, Абат-Байтақ, Есімхан, Қара Сопы, Мақұл Там, Ысқақ Ата, Джабраил Ата, Караман Ата қорымдарында, Петропавл қаласындағы «Резиденция Абылай хана» кешені сияқты 78 тарих пен мәдениет ескерткіштерінде реставрациялық жұмыстар аяқталды, біздің түп-тұқияндарымыз туралы көптеген мәлімет беретін ғылымды мыңдаған артефактылармен байытқан 26 ғылыми-қолданбалы, 40 археологиялық зерттеу жүргізілген. Соңғы үш жылда «жоқтан» екі мұражай-қорық - Алматы облысындағы Есік және Шығыс Қазақстан облысындағы Берел - мұражай-қорық жасалған. Тәуелсіз Қазақстан тарихында алғаш рет еліміздегі ескерткіштердің масштабты инвентаризациясы өткізілді және республикалық (218 объектов) және жергілікті (11 277 объектов) маңызы бар тарих пен мәдениет ескерткіштерінің Тізімі қабылданды. Мемлекет «Мәдени мұра» бағдарламасын жүзеге асыру аясында шет елдердегі ескерткіштерді қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуде. Дамаск қаласындағы Сұлтан Әз-Захир Бейбарс кесенесі, Каир қаласындағы Сұлтан Бейбарс мешіті реставрациясы, Дамаскідегі әл-Фараби тарихи-мәдени орталық-кесенесінің құрылысы сәтті аяқталды. Түркістан 1910 жылы И.А. Кастанье ежелгі ескерткіштерінің толық зерттелмеу себептерін былай түсіндіреді: «Орта Азияның ежелгі оңтүстік жартысын қазбалық жұмыстардың нәтижесінде ескерткіштердің (самаркандта мешіттері және басқа) солтүстік бөлігін жауып, сол уақытта ежелгілік және көпқырлығымен көп көңілді аларлық» - деген тұжырым жасаған болатын. Оңтүстік Қазақстан облыстарының ішінде Түркістан ерекше танымал болып келеді. Оның ежелгі атауы Шавғар. Жазулардағы мәлімет бойынша Түркестанның жанында Отрардан Сырдарияға дейін бір өту жолында орналасқан болатын. Қазіргі мекені Түркестан, Шавғар Түркестан қаласынан оңтүстіктен 8 шақырым жерде орналасқан. Шой-төбе қалашығымен тең. XII - XIII ғ.ғ. Шавғар сауда-мәдени маңызын жойған болатын. Қала маңызын жойып, Яссы-Түркістан орталығына орналасқан болатын. Ортағасырдағы басқа қалалар сияқты құрылып жойылған. Яссы-Қазақ хандығының резиденциясына айналған Яссы-Түркістан сауда жолының бойында орналасқан. XII ғасырда Ахмед Яссауи кесенесі қалашықтың территориясында XIV-XV ғғ. Тоқтамыс ханымен жойылып және ұрланған қаланы қайта құрды. Қытайға, Шығыс Сібірге және Орталық Азияға, Еуропалық Ресейге өтетін сауда жолдарының қиылысында XII ғасырда құрылған Қазақстанның ежелгі қалаларының бірі. Бадам және Сайрам-су өзендерінің бойында, таулы өңірлі жерінде орналасқан. 1425 жылы алғашқы «Шымкент» қоныстанған жерінің атауы Шараф ад-дин Али Йе(а)зди «Зафар-наме» («Жеңіс кітабы») шығармасында кездеседі. Тимурдың келуімен 1366 жылға оқиғалардың сипаттамаларында Сайрам қаласының жанындағы қоныс Шымкент жазылған. VII - XIX ғасырдағы мәдени орталықтарының алдын ала күні анықталуының негізінде өткен дәуірлердің материалды мәдени заттардың табылуымен қалашықтың уақытын анықтауға болады. Қалашықтың тарихи маңызы қазіргі қалалық құрылыстың орталығында тарихи маңызы сақталып, қалалық білім беру негізі ретінде сипатталады. жүктеу/скачать 1,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|