Психолингвистика пәні бойынша
жүктеу/скачать 0,96 Mb. Pdf көрінісі
|
| қалып қойған сияқты және оның баламен тілдесуде ӛзінің сӛйлеуін оңайлатады.
(127) Қазір мамасы Воваға қызанақ береді. (128) Қазір мен саған қызанақ беремін. Лексика жӛнінде айтқанда, ересектер балалрмен тілдесу барысында мағынасы қарапайым сӛздерді қолданатынын ескертейік. Бұлар кӛру (байқаудың орнына), жеу
Сондай-ақ, ересектер балалармен сӛйлескенде алыс қашықтықтағы зат, құбылыстар немесе дерексіз проблемалар (олар үшін) жайында (129) емес, жақын жерде орналасқан заттар жӛнінде (130) айтады. (129) Тағы банкі аралық несиенің шектік мӛлшері ӛсіп кетті. (130) Мына кӛбелек гүлге қонды. Ересектер балалармен сӛйлескенде кішірейткіш-еркелету (уменшительные- ласкательные) суффикстерінде тұратын сӛздерді қолданады (131). Мұндай сӛздер ағылшын тілінде де бар (132-134). Ол сӛздерде эмоциональды мәнге ие болып, лингвисттер субъективті-бағалаушылар қатарына жатқызады. Бала екі жастан тӛрт 38
жасына шейін ӛзінің ойнаған ойындарында және тілінде қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды жалқылайды (персонифицирует). Ол затты ӛзіне жақын тұтып, оған жақсы, қайырымды қатынаста болады. Ересектерде баланың даму деңгейіне сай осындай сӛздерді қолдану арқылы кӛмектеседі. (131) грибок, стульчик, машинка, кошечка
Әдеби тілдегі
сӛздер Аудармасы «Ата-аналар» тіліндегі ссӛздер Аудармасы (132)
(133)
лошадь лошадка (134)
котенок котеночек
Ата-аналар тілінің тағы келесі бір ерекшелігі ересектер балалармен баяу сӛйлеседі, үзіліс кӛп жасайды және ӛз даусының жиілігін жоғарлатады. Сондай-ақ олар кӛлемі үлкен сӛйлемдерде күшті логикалық екпін жасайды. Мұндай интонацияда сӛйлеу айтылған мәліметтің маңызыдылығын кӛрсету үшін және ересек адам нені маңызды деп есептейтініне баланың кӛңілін аудару үшін. Бұл жерде айтылған ойды бала ұғынуы осы дауысты жоғары кӛтеріп сӛйлеудің кӛмегі арқылы жүзеге асады, ол сӛздердің орын тәртібі арқылы түсінілмейді, ӛйткені бала әлі бұны игере қойған жоқ. Зерттеушілердің байымдауынша, ер кісілер (әкелер, аталар және ер тәрбиелеушілер) әйелдерге қарағанда (ана, әже және әйел тәрбиешілер) баламен сӛйлесуде балаша (в детской манере) ӛзін-ӛзі ұстамайды. Егер балаға бір тақырып ұсынылса, оны әңгімелесу барысында әкелеріне қарағанда шешелері қолдау кӛрсетеді. Балада коммуникативтік білімдік дағды (навыки) қалыптастыруда ата-аналардың қызметінің ерекшеліктері сараланады. Айталық, аналар - балаға максимум комфортты тілдік қарым- қатынасты қамтамасыз ететін мұқият (внимательный) және түсінетін коммуникаторлар. Оның есесіне, әкелер балаларды бейтаныс ересек адамадармен тілдесуге жақсырақ дайындайды. Осылайша ата-аналар бірін-бірі толықтырып отырады және бір мезгілде ӛздері байқамай, баланы тілге және сӛйлеу әркетіне үйретеді Ата-аналар тілі баланың когнитивті және тілдік дамуында үлкен емес, бірақ маңызды роль атқарады.
жүктеу/скачать 0,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|