Психология pdf

автомобильдің фигуралары) қате , көбіне барынша кеміс етіп салынған бейнелерін ала
отырып, авторлар осы суреттер балалардың барынша қате түсінігінің дәл жаңғыртылуы ,
яғни бейнелдеу бейнеленуімен теңестірілді деп дәлелдеген.
Балалардың заттарды бейнелеуіндегі тұрақты процесті
байқай отырып, П. Штернгр ілесе, балалар салған суреттер
бойынша олардың түсінігінің дүниедегі бзр заттарды бейнелеудің барынша ұсақ салынған,
схемаға құрылған және осыған тән «символикалық» белгілерінен бастап, заттардың шын
суреттеріне дейінгі даму сатыларын анықтайды, яғни бала дұрыс түсінікке өсіп жетілетіндей.
Заттарды бейнелеудегі әрбір жаңа кезенің тууы және
олардың өмір сүру мерзімі баланың жас шамасына сәйкес анықталады, яғни биологиялық
фактордың әрекетіне байланысты. Үйрету баланы бйнелей білудің жоғары сатысына
көтере алмайды.
Бірақ көптеген мектеп жасына дейінгі балалар педагогтары мен төменгі класс
оқытушыларының сурет пәнінің мұғалімдерінің, сондай-ақ арнайы психологиялық 
зерттеулердің (Е.И.Ковальская, Н.П.Сакулина, О.И.Галкина, Е.И. Игнатьев, Н.А. Корниченко,
В.С. Мухина, И.П.Глинская т.б. ) нәтижелері кейбір бүржуазиялық психологтар қолдап,
даматып, отырған бала түсінігі туралы кереғар ілімді абтыл түрде жоққа шығарды. Тіпті 4-5
жастағы балаларды өзі адам суретінің барынша кеміс, ұқсамайтын етіп сала отырып, оны 
таңдамайды, бірақ басқаларынан гөрі өзі салған суретін «ең тамаша» деп есептейді. Әдетте
олар шындығында дұрыс салынғ,ан суретке сенімді түрде әділ бағаларын берді. Балалар
көп қателік жібере, отырып, суреттер салады немесе тіпті дайын формалардан бүтін
фигураны жасайды. Осы қателерді және оларға балалардың көзқарасын талдау, қателердің 
ең жиі кездесетін себебі балалардың заттардың кеңістік белгілері мен оның бөлімдері 
және бүтін заттардың өзара қатынасын көре білмеуінен болатындығын дәлелдеді. Сонымен
бірге совет педагогтары мен психологтарының зерттеулері , педагогикалық тәжірибие ,
балалардың бұрыннан таныс немесе тіпті алғаш рет қабылданған заттарды бейнелеудегі 
прогрессивтілікті , оның ішінде заттың, оның әр бөлігінің формасын, олардың суреттегі 
орналасу орнын анықтау, баланың бойына біткен бейнелей білу қабілетінің немесе оның
заттар туралы түсінігінің пісіп жетілуі нәтижесі ретінде өзінен-өзі болмайтындығын
нанымды дәлелдейді . Бұл прогресс баланың жас шамасының ғана нәтижесі емес, әр
баланың өмірріндегі жеке тәжірибие жинақтауға , оның ішінде бапқылау тәжірбиесмін ,
жаңаны танып , оның бейелеу арқылы тәжірибиесін жинақтауға кеткен жылдарының
нәтижиесі.
Бала өмірінің уақыты-бұл оны үлкендердің үйретуге кеткен уақыты, яғни тәрбиешілердің 
тәрбиенушілерге ықпал жасаудың педагогиканың арнаулы системасын пайдалануға 
кеткен уақыты. Баланы бақыланған затты қарай және көре білуге ғана үйрету
жеткіліксіз, бұған қоса заттың бөлшектерін , олардың арасындағы байланыстарды көре
білуге, қағаз бетінде , жапсыру және тағы басқа құралдар арқылы затты бейнелей білуге 
арнайы үйрету қажет.
Әрине, заттарды қабылдай білмеуіне байланысты балалар түснігінің өзіне ьән көптеген
ерекшеліктері болады, сондықтан да баланың, әсіресе бұрын таныс емес зат туралы елесі
көбіне көмескі, дәл емес және әлсіз болып келеді. Баланың есінде итсақталған жануардың
(мысалы, жирафтың, насорогтың), машинаның бейнелері , басқа бір объектілердің
бейнелерімен, тіпті соңғылардың алғашқыларымен ұқсастығы болатындықтан, тез
көмескеленіп , бір-бірімен араласып, «шатасып» кетеді. Кинодан жабайы қабанды көрген І
класс оқушаларды , осылайша, өздері де байқамастан оны носорог бейнесімен алмастырып 
алған; ІІІ класс оқушыларды елесінде әлі жеткілікті түсініліп үлгермеген жазықтық 
бейнесімен бірігіп кеткен; сол сияқты 15 саны туралы игерілмеген елесм екі таңбалы санды 
құрайтын сандар ұқсас болғандықтан 51 санымен шатастырылған.
Бала елесінің үзінді түрінде болатындығы (ойдым-ойдымдығы)-олардың қабылдауындағы 
«бөлшектеушіліктің», біріктірілмейтіндіктен нәтижиесі. Бүтін заттың (мысалы, картинаның)

кейбір детальдарын белгілей отырып, оның мәнді құрамдас бөліктерін қабылдамай және
олардың арасында болатын өзара байланысты ( тіпті «көрінетінін») ерекшелемей-ақ
балалар қабылдаған заттары туралы үзінді түріндегі елесін сақтайды. Уақытқа
байланысты кейбір мәліметтер түсіп қалады, кейбіреуі өзіне жақсы таныс, бірақ басқа бір
жатқан белгілермен бұрмаланып немесе алмастырылып жатады.

жүктеу/скачать 121,3 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: